Երբ Նիկոլ ամենափրկիչը հայտնի ՊՈԱԿ-ի ֆեյքաբուծարաններում աճեցծված «լեգեոնների» միջոցով ոչնչացնում էր իր ընդդիմախոսներին, «ասֆալտին պառկըցնում ու պատերով տալիս», անիծում, զրպարտում, չարախոսում, հայհոյում իր ասածին «չէ» ասող դատավորներին` փորձելով սաղմի մեջ խեղդել այլակարծության ցանկացած դրսևորում, կտրել ազատ խոսքի, ազատ մտքի «տոտիկներն ու թաթիկները»`դեռ չբուսնած, խելոք մարդիկ ասում էին, զգուշացնում էին. մի՛ արա, ձեր ստեղծած սոցցանցային ահաբեկչության մշակույթը վաղը բումերանգի պես քո դեմ է շուռ գալու։

Նիկոլն ականջ չդրեց այդ հորդորներին, և հիմա «գլխին տալիս» է` կրակն է ընկել իր իսկ ծնած, սնած, շահած-պահած «դեղին» տեխնոլոգիաների ձեռքը, միջոցների միջև խտրականություն չդնելով` փորձում է փակել ընդդիմադիրների բերանը։ Թե դրանից ինչ կստացվի` չգիտեմ, բայց որ խոսքի ազատության դեմ ուղղված այս լկտի ոտնձգությունն էլ իր դեմ է շուռ գալու, կարելի է չկասկածել։

«Շեղող» հնարքներին հակառակ` «թավշյա» քաղաքական օրակարգի գլխավոր խնդիրը պատմական այս հանգրվանում ՍԴ դատավորներից, առաջին հերթին` ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանից ազատվելն է։ Նրանց ընտրության հնարավորությունից զրկելու` անվերապահ կապիտուլյացիայի ենթարկելու մտասևեռմամբ, կոմպրոմատների, բացահայտ և թաքուն ճնշումների գործիքակազմին զուգահեռ շրջանառության մեջ է դրվել Սահմանադրությունը փոխելու խնդիրը`հայտարարվել է սահմանադրական փոփոխությունները համակարգող մասնագիտական հանձնաժողով ստեղծելու մասին։

Սա իսկապես աննախադեպ բան է Հայաստանի պատմության մեջ։ Նիկոլը Հայաստանի առաջին ղեկավարն է, որ պաշտոնավարման երկու տարին չբոլորած` ձեռնամուխ է լինում սահմանադրական փոփոխությունների։ Ինչի մասին են այդ փոփոխությունները` գաղտնիք չէ։ Դրանց նպատակը նախ և առաջ դատավորների համար «քարը փեշից թափելու և Նիկոլի մեկնած ձեռքը սեղմելու լրացուցիչ մոտիվացիա ստեղծելն է։ «Տրամաբանությունը» մեկն է` ինչու մերժել հրաժարականի դիմաց առաջարկվող անաշխատ միջոցները, եթե մեկ է` չեք շարունակելու պաշտոնավարել. խաթրով չհեռանաք, զոռով կհեռացվեք։ Եթե ոչ ամեն մեկիդ վրա մի քրեական գործ կախելու, ապա` Սահմանադրական դատարանը վերացնելու գնով։

Սահմանադրափոխության գործընթաց սկսելու շարժառիթները սրանով չեն սահմանափակվում։ Եթե դեռ երկու-երեք ամիս առաջ Սերժի վրա կարված Սահմանադրությունը լրիվ Նիկոլի հագով էր, հիմա, երբ աթոռը երերում է` ոտքի տակի հողը փախչում է, հիմա նեղ է գալիս «ամենակարող» թավշապետին։ Վարչապետին վերապահված լիազորությունները շատ են, բայց նաև պատասխանատվությունն է շատ. ամեն ինչի`բոլոր ձախողումների, անհաջողությունների միակ պատասխանատուն վարչապետն է, իսկ դա պարտավորեցնող է` անտանելի պարտավորեցնող։

Նիկոլի ռեկորդային ցածր վարկանիշն էլ ցույց է տալիս, որ մարդիկ էլ չեն ուզում իրենց հայտնի երկարականջ կենդանու տեղ դնել։ Վերջին ջղաձիգ դրսեւորումները` 5-րդ ալիքի սեփականատեր Արմեն Թավադյանի կալանավորումը` մատից ծծած ինչ-որ մեղադրանքով, ՍԴ դատավորներին կաշառելու մասին օրենքի վավերացումից բառացիորեն 20 րոպե անց Հրայր Թովմասյանի նկատմամբ քրեական գործ հարուցելու փաստը, «սանիկ» օպերացիան կայծակի արագությամբ «ակտիվացնելու», Վանեցյանին Միքայել Մինասյան-Արա Սաղաթելյան դուետի հետ կապելու եւ անհեթեթ մի «դավադրության» մեջ ներքաշելու փորձերը ասվածի ցայտուն վկայությունն են։

Պե՛տք է ինչ գնով ուզում է լինի` Սահմանադրությունը հարմարեցնել ժամանակի պահանջներին։ Հոգալ, որ նոր Սահմանադրությամբ պետության ղեկավարի լիազորությունները հնարավորինս լայն լինեն, պատասխանատվությունը` սահմանափակ։ Օրինակ`վերադառնալ կիսանախագահական համակարգի կամ անցնել նախագահականի։ Բայց վստահաբար այս դեպքում էլ նույնն է լինելու` սա էլ վստահաբար բումերանգի պես իր դեմ է շուռ գալու։ Եվ ոչ միայն այն պատճառով, որ սահմանադրական հանրաքվեն մեծ հավանականությամբ կարող է վերածվել վարչապետի նկատմամբ անվստահության հանրաքվեի։

Բանն այն է, որ առանց ՍԴ «դոբրոյի»՝ հնարավոր չէ արմատապես փոխել գործող կառավարման համակարգը։ Սահմանադրության մեջ կան կառավարման համակարգի էական փոփոխություն չենթադրող հոդվածներ, որ կարող է փոխել ԱԺ-ը` ձայների առնվազն երկու երրորդի հավանությամբ, բայց կան նաև համակարգային նշանակություն ունեցող դրույթներ, որոնք, Սահմանադրության 202 անփոփոխելի հոդվածի համաձայն, կարող են փոխվել բացառապես համաժողովրդական հանրաքվեով։

Իսկ հանրաքվեի մասին օրենքի 8-րդ հոդվածն ամրագրում է, որ այդ փոփոխությունները կարող են ԱԺ քննարկման առարկա դառնալ միայն ՍԴ «թույլտվությամբ»` սահմանադրականության մասին դրական եզրակացություն ստանալու դեպքում։

Խոսքը վերաբերում է, մասնավորապես, Սահմանադրության 7-րդ գլխին, որ կարգավորում է դատարանների, այդ թվում`Սահմանադրական դատարանի գործունեությունը, իրավասությունները և պարտականությունները, և հստակ ֆիքսում է` ՍԴ-ն սահմանադրական արդարադատություն իրականացնող միակ մարմինն է, որ ապահովում է Սահմանադրության գերակայությունը։ Այնպես որ, «թավիշները» չարաչար սխալվում են, եթե կարծում են` ՍԴ-ն լուծարելը կամ եռաստիճան դատական համակարգը երկաստիճան դատական համակարգով փոխարինելը թքելու պես բան է։

Նույնը վերաբերում է ԱԺ-ի, կառավարության, վարչապետի, նախագահի կարգավիճակը և գործառույթները սահմանող առանցքային դրույթներին։

Որքան էլ տհաճ է «թավիշների» համար, Սահմանադրությունը չուլ չէ, որ երբ ուզեն, ոտքերը վրան սրբեն, Սահմանադրական դատարանն էլ «դուքյան» չէ, որ ինչ գնով, ինչ պայմաններով ուզեն, սեփականաշնորհեն։ Կամ կազմալուծեն` «գեշ» սովորության համաձայն։

Եվս մեկ «հիմնավոր» պատճառ, թե ինչու պետք է հնարավոր ու անհնար բոլոր միջոցներով հրաժարեցնել ՍԴ դատավորներին եւ ստեղծել կամակատարների «խորհուրդ», որ ԲԴԽ-ի պես անմռունչ կկատարի Նիկոլի բոլոր ցանկությունները...

Լիլիթ Պողոսյան