«7 օր»-ը հյուրընկալել է ԱԺ «Ժառանգություն» խմբակցության քարտուղար Լարիսա Ալավերդյանին և ԼՂՀ նախկին արտգործնախարար Արման Մելիքյանին։

-Ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-թուրքական նախաստորագրված արձանագրությունների շուրջ ընթացող ներքին իրավիճակը թե՛ քաղաքական, թե՛ հասարակական ոլորտներում։

Լարիսա Ալավերդյան.-Եթե գնահատելու լինեի, վերին աստիճանի ցածր գնահատական կդնեի։ Չեն երևում քննարկումների տրամաբանությունը և կառուցվածքը, չի երևում, թե այդ քննարկումներում ինչ-որ ձևով ինչ-որ արդյունքի ենք հասնում։ Այսինքն, դրանք անհասցե են, չկանոնակարգված, և պետք է ասեմ՝ մասնագետների կարծիքի առումով՝ բոլորովին անլսելի։ Մասնագիտական վերլուծությունները գրեթե լսելի չեն։ Խորհրդարանական լսումները դրա վառ ապացույցն են։

Արման Մելիքյան-Ընդհանուր առմամբ, հարցն այնպես էր ներմուծված, որ եղածին հնարավոր լինի երկու պատասխան տալ ՝ այո կամ ոչ։ Այս քննարկումներն էլ տարվեցին հենց նույն տրամաբանությամբ։ Կարծում եմ՝ ի սկզբանե իշխանության ներկայացուցիչների համար խնդիրը կանխորոշված էր։ Նրանք որոշումը կայացրել էին այս փաստաթուղթը պարզապես ստորագրելով։ Դրանից հետո հետ կանգնելու կամ քննարկելու հնարավորություն նրանք այլևս չեն ունեցել և այս տրամաբանությունը պարտադրել են բոլորիս՝ եթե դուք կողմ չեք, ուրեմն դեմ եք հայ-թուրքական հարաբերությունների զարգացմանը։ Սա է այն հիմնական մեղադրանքը, որ իշխանության ներկայացուցիչները և ԶԼՄ-ներն անընդհատ փորձում են փաթաթել հանրության վզին, առավել ևս՝ պիտակավորել այս խնդրում փոքրիշատե այլակարծությամբ հանդես եկող քաղաքական գործիչներին։

-Ըստ Ձեզ՝ ստացվում է, որ այս արձանագրությունների հետագա ճակատագիրը կանխորոշվա՞ծ է։

Ա. Մ.-Ինչ-որ առումով կանխորոշված էր ի սկզբանե։ Ես կարծում եմ՝ այս գործընթացը ծավալվել է ոչ հանուն այն բանի, որ այդ սահմանները բացվեն իրականում։ Հակված եմ մտածելու, որ այս գործընթացն սկսվել է հետագայում վիժեցվելու համար, բայց ես հիմա չեմ ուզում խորանալ այս  մանրամասների մեջ, որովհետև դրանք ավելի շատ աշխարհաքաղաքական բնույթ ունեցող խնդիրներ են և լուրջ վերլուծության կարիք ունեն։

Ամեն դեպքում ես ուզում եմ, որ մենք ամրագրենք. այս քննարկումները, որ նախաձեռնել են իշխանությունները, իրականում միտված չեն այն բանին, որ իշխանությունը տեսակետներ հավաքի, այդ տեսակետների հիման վրա վերջնական որևէ որոշում կայացնի։ Իշխանությունն իր որոշումը կայացրել է։ Օրվա իշխանության գլխավոր դերակատարը հայտարարել է, որ ինքն անգամ  պատրաստ է գին վճարել սրա համար, թեև հասկանալի է, որ այդ գինը վճարելու է ոչ թե այն անձը, որն այս գործընթացը Հայաստանում սկսելու որոշում է կայացրել, այլ մեր պետությունը, մեր պետականությունը, մեր ժողովուրդը թե՛ Հայաստանում, թե՛ Արցախում, թե՛ Սփյուռքում։ Ուստի արդեն այս մասով հայտարարությունն անպատասխանատու է. գին վճարողը Սերժ Սարգսյանը չի լինելու։

Լ. Ա.-Ես պատահական չեմ համարում տեքստերի առումով ավելի ուշադիր ընթերցումը։ Նախապես ասվում է, որ քաղաքական խորհրդակցությունների կներկայացվի և անմիջապես ասվում է, որ կստորագրվի։ Չի գրված, որ խորհրդակցությունների արդյունքում փոփոխություններ կլինեն, և չի գրվում, որ ամեն երկրի նախագահի կողմից այն կներկայացվի իրենց օրենսդրությանը կամ սահմանադրությանը։ Ուղղակի գրված է, որ կներկայացվեն խորհրդարաններին վավերացման համար։ Հարցն այն է, որ միջազգային պայմանագրերի մասին մեր օրենքը, իր բոլոր հոդվածներով համապատասխան, ուղղակի նախատեսում է, թե ինչ գործընթաց պետք է անցնի մինչ ստորագրելը։ Ըստ իմ դիտարկումների՝ այդպիսի որևէ գործընթաց չի անցել։ Այնտեղ գրված է, թե ինչպես կարող է փոփոխվի։

-Այսինքն, Դուք էլ եք գտնու՞մ, թե կանխորոշված էր, որ ստորագրվելու և վավերացվելու են։

Լ. Ա.-Վավերացումը, որքան էլ տարօրինակ հնչի, ոչ այդքան «դե յուրե» է կանխորոշված, որքան «դե ֆակտո»։ Եթե մինչև հոկտեմբերի 1-ը մենք կարող էինք մտածել, որ կարող է պատահի՝ կան լսումներ, այնինչ մենք տեսանք, որ խոստումներ են։ Խորհրդարանական լսումների ժամանակ խմբակցությունները կարող էին ունենալ 1-2 ելույթ։ «Ժառանգությունը», կարելի է ասել, ունեցավ 1,5 ելույթ։ Մնացյալը մեր պարտականությունն էր՝ լսել, սակայն տեղի ունեցավ լրիվ հակառակը՝ 12 պատգամավոր Հանրապետականից, 5 պատգամավոր Դաշնակցությունից, այնինչ «Ժառանգություն» խմբակցության գրավոր առաջարկությամբ են լսումներ տեղի ունեցել։ Պետք է ասել, որ այնտեղ բարձր մակարդակի փորձագետներ տեսա։

-Պարո՛ն Մելիքյան, սակայն մի զզվելի երևույթ է տեղի ունենում։ Մարդիկ, ովքեր տարիներ շարունակ ունեցել են մի սկզբունք ու այդ սկզբունքով են առաջնորդվել, հանկարծ, թեկուզ ատամները կրճտացնելով, հակառակն են ասում։ Այս ամենի դեմն ինչպե՞ս պետք է առնվի։

Ա. Մ. -Վերջապես մենք պետք է կարողանանք մեր կյանքի բոլոր մակարդակներում առկա կեղծիքն ու սուտը մերժել։ Պետք է մերժենք կեղծ նախագահական ընտրությունները, կառավարության կեղծ հայտարարությունները, պետք է չընդունենք պատգամավորների երկդիմությունը։ Քաղաքացին պետք է կարողանա դրան դեմ գնալ։

-«Մենք» ասելով՝ քաղաքացիների՞ն նկատի ունեք։

Ա. Մ. -Բացառապես։ Սա քաղաքացու մակարդակում գործող գործընթաց է։ Բայց քաղաքացիները վերացական մարդիկ չեն։ Մենք ունենք հասարակություն։ Այդ հասարակությունը պետք է ընտրի այն մարդկանց, ում կարող է վստահել, ովքեր կլինեն այդ ճշմարտության ջահակիրները։ Բայց այդ ջահակիր եղող մարդը պետք է ճանապարհ անցնի և իր կյանքով նաև հաստատի, որ իրավունք ունի այդ վստահությունը վայելելու։ Սա լուրջ գործընթաց է և մեր այսօրվա վիճակում՝ բավական դժվարանցանելի։ Բայց սա միակ ճանապարհն է։

Լ. Ա.-Ես երևի թե ամենալավատեսներից եմ, բայց վերջին ժամանակների մի քանի կարկառուն դեմքերի դրսևորումներն ինձ բերում են նրան, որ մենք, որպես հասարակություն, շատ երկար ճանապարհ ունենք անցնելու։

-Չե՞ք կարծում, որ իշխանություններին հաջողվեց մեկ բան՝ սևեռվել Կարսի պայմանագրի, Հայ դատի խնդիրների վրա և կարծես թե շեղել փորձագիտական հանրության ուշադրությունը Ղարաբաղի խնդրից, որը շատ ավելի  արդիական է։

Ա.Մ.-Ինչ վերաբերում է Կարսի պայմանագրին, ես արդեն բազմիցս խոսել եմ այն չեղյալ հայտարարելու անհրաժեշտության մասին։ Ընդ որում, խոսել եմ այդ մասին ոչ միայն այս արձանագրությունների համատեքստում։ Կարսի պայմանագրի խնդիրը (Սերժ Սարգսյանի ականջը լսի) ներառված էր իմ նախընտրական ծրագրում։ Եթե հիշում եք, ուղիղ եթերում Սերժ Սարգսյանը հանդիմանանքով դիմեց 2008թ. նախագահության բոլոր թեկնածուներին և ասաց, թե որտեղ է այն մեկը, որը ... Թող անհամեստություն չլինի։ Սա նոր խնդիր չէ։ Բայց այս արձանագրությունների ի հայտ գալու պարագայում սա դառնում է մեզ համար կենսականորեն կարևոր խնդիր։ Երեկվա լսումների ժամանակ ես արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանին գրավոր հարց ուղղեցի, թե որտեղ է Կարսի պայմանագրի Հայաստանի բնօրինակը, որովհետև ստորագրող կողմերից յուրաքանչյուրն ունի պայմանագրի իր բնօրինակը։ Նա պատասխանեց, որ իր ունեցած տվյալներով (այդ տվյալներն էլ դեռ ստուգման կարիք ունեն) պայմանագրի հայկական բնօրինակը Մոսկվայում է։ Հանրային խորհրդի հետ հանդիպման ժամանակ Սերժ Սարգսյանը բավական մեծ ժամանակ հատկացրեց Կարսի պայմանագրի հետ կապված խնդրին՝ ասելով, որ մենք 4-5 անգամ, որպես Խորհրդային միության իրավաժառանգորդ, փաստացի ճանաչել ենք Կարսի պայմանագիրը, որ Կարսի պայմանագիրը խնդիր է, որով պետք է զբաղվեն մասնագետները, թիվ մեկ խնդիրը։ Նախ՝ Կարսի պայմանագիրը չեղյալ հայտարարելը մենք կարող ենք կատարել ինչպես ճանաչելով մեր խորհրդային իրավաժառանգորդությունը, այնպես էլ չճանաչելով։ Չճանաչելու պարագայում մենք ասում ենք, որ Կարսի պայմանագիրը կնքվել է Հայաստանի օկուպացիայի, այսինքն՝ ուժի կիրառման սպառնալիքի պայմաններում։ Այսինքն, այդքանով իսկ այդ պայմանագիրն առ ոչինչ է, առ ոչինչ է նաև եվրոպական կոնվենցիաների համաձայն։ Կա միջազգային պայմանագրերի վերաբերյալ եվրոպական կոնվենցիա, որին միացել է Հայաստանը։ Եթե մենք այդքան ուզում ենք ճանաչել խորհրդային իրավահաջորդությունը, խնդրեմ, մենք, ուրեմն, կարող ենք չեղյալ հայտարարել կամ մեր մասնակցությունը կասեցնել պայմանագրում նախանշված պայմանների փոփոխության կապակցությամբ, որոնցից մեկն այն է, որ Ադրբեջանը չի ճանաչում իր խորհրդային իրավահաջորդությունը և վերադարձել է 1918թ. դեմոկրատական Ադրբեջանի հանրապետության ձևաչափին, այսինքն՝ պայմանագիրը ստորագրած կողմը՝ Ադրբեջանի մասը, այսօր գոյություն չունի, իսկ Թուրքիան իր կողմից պայմանագրի դրույթներից և որևէ մեկը չի կատարել՝ բացառությամբ թուրքական սահմանի ճանաչման։ Այսինքն, երկու հիմունքներն էլ առկա են մեզ համար և կարող են գործել։

Լ.Ա.-Պարո՛ն Մելիքյան, ես կարող եմ այստեղ միջամտել ուղղակի մի բանով։ Հարցն այն է (անհարմար է ասել, բայց ստիպված եմ), որ ոչ միայն միջազգային իրավունքի տեսության ներքո, այլև պրակտիկ 70թ. ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը ստիպված է եղել ևս մեկ անգամ պարզաբանել միջազգային իրավունքի այբուբենը։ Այսինքն, անգամ իրավահաջորդությունը ես կասկածի տակ չեմ դնում: Ընդհանրապես դրանից չի հետևում սահմանների ճանաչումը։ Դա մի ապշելու բան է, երբ մի քանի փորձագետ լսումներին փորձեցին դա հնչեցնել որպես երկուսը գումարած երկուսի...Բայց լսելի չեղան։ Ավելին, դրանից հետո ավելի կոմսոմոլական ավյունով ելույթ ունեցան՝ ասելով, որ սա չէ, այլ սա մեզ համար սա է։ Դա խնդիրը չէ։ Չկա այդպիսի նորմ միջազգային իրավունքում։ Այո՛, կարող է մինչև անգամ իրեն հռչակել իրավահաջորդ, բայց դա չի նշանակում սահմանների իրավահաջորդություն։ Երկրորդ՝ կարող է և հակառակը լինել՝ նա կարող է իրեն հայտարարել ոչ իրավահաջորդ։ Օրինակ՝ Ադրբեջանը սովետական Ադրբեջանի իրողությունը հայտարարել է որպես դեմոկրատական Ադրբեջանի իրավահաջորդ։ Բայց եկե՛ք ու տեսե՛ք, որ միջազգային հանրությունը ճանաչում է բացարձակապես ոչ լեգիտիմ, իր սովետական սահմաններում է իրեն ճանաչում, ինչով էլ դրդել է և շարունակում է դրդել Ադրբեջանին պատերազմի Լեռնային Ղարաբաղի հետ։

-Ղարաբաղի հետ կապված արձանագրություններում տեղ գտած վտանգը որքանո՞վ է ընկալվում։

Լ.Ա.- Նախ՝ որևէ մեկը չի կարողանում այսօր ընկալելի լինել այն կողմի համար, որը չի ուզում ընկալել։ Երկրորդ՝ կան մի քանի կետեր, որոնք հնչեցվել են իրավաբանների և մասնագետների կողմից, թե այդ ի՞նչ կարիք կար թվարկելու այս, այս, այս սկզբունքները, ընդ որում՝ Հելսինկյան եզրափակիչ փուլի մասին շատ տեղին ասաց Արա Պապյանը։ Ես ուրիշ բան եմ ուզում ասել։ Ինչի՞մասին է խոսքը՝ սկսյալ այն չարաբաստիկ հարցից՝ արդյո՞ք Աղդամը մեր հայրենիքն է, օկուպացված այս տերմինն օգտագործելը Վարդան Օսկանյանի կողմից և վերջապես «Vesti»-ով Սերժ Սարգսյանի պատասխանը... Սերժ Սարգսյանի  կողմից պատրաստակամությունը՝ վերաբնակեցնել «դե յուրե» Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությանը պատկանող տարածքները... Եթե դա լիներ 1997-98թթ., կարծում եմ՝ մեր փողոցները պետք է թնդային ժողովրդի բողոքից։

-Ինչո՞ւ հենց ժողովրդի, տիկի՛ն Ալավերդյան։

Լ.Ա.-Ես համոզված եմ, որ այս տարիներն օգտագործվել են լայն հասարակությանը երկու ուղղությամբ անտարբեր դարձնելու։ Մեկը մնացած ուղեղների լվացումն է, որը հիմա ուղղակի ավելի ակտիվ է գնում, քան սովետական ժամանակ, երկրորդը՝ այն անելանելի իրավական ճնշվածությունը։ Ես սոցիալ-տնտեսականի մասին չեմ խոսում. իրավական անպաշտպանվածությունը և անկարողություն կոչվածը մարդուն, լայն հասարակությանը դարձնում են ապատիայով շաղախված մի ամորֆ զանգված։ Ես մեղադրանքով հանդես չեմ գալիս, ես ցավում եմ, որ մենք այս վիճակում ենք, բայց որ կարողացել են այդ նպատակին հասնել, դա մեկից մեկ է։

-Պարո՛ն Մելիքյան, տեղեկատվություն տարածվեց, որ հոկտեմբերի 8-ին հանդիպելու են նախագահներ Սերժ Սարգսյանը և Իլհամ Ալիևը։ Ըստ ձեզ՝ հայ-թուրքական և հայ-ադրբեջանական գործընթացները փոխկապակցվա՞ծ են։

Ա. Մ.-Մի քանի բառ ավելացնեմ նախորդ հարցի կապակցությամբ։ Պարոն Սարգսյանը Հանրային խորհրդում խոսում էր Կարսի պայմանագրի մասին, ասաց, որ դրա խնդիրը պետք է ուսումնասիրեն մասնագետները, նեկայացնեն իրենց տեսակետները, բայց սա նշանակում է նաև, որ Հայաստանի գործող իշխանությունն այս նախաստորագրմանը գնացել է առանց Կարսի պայմանագրի խնդիրն անգամ քննարկման առարկա դարձնելու։ Այսինքն, առ այսօր նրանք չունեն մասնագիտական եզրակացություն և համարձակություն են ունեցել գնալ այս քայլին։

-Այսինքն, հանպատրաստի՞ց են մոտեցել։

Ա. Մ.-Փաստացի կարելի է ասել՝ այո՛։ Սա, թերևս, որոշումներ կայացնելու հայաստանյան պրակտիկան է։ Իրավունք ունեցող կամ այդպիսին համարվող անձը նախ կայացնում է որոշումը, հետո հրամայում է մասնագետներին իր կայացրած որոշումն արդարացնել և արդարացնող մեկնաբանություններով հանդես գալ։ Սա՛ է հայաստանյան պրակտիկան եղել։ Հրապարակված նյութերի հիման վրա որևէ հետազոտություն չի կարող հավաստի լինել, մինչև դու վստահ չլինես, որ այդ հրապարակումները բնագրի տեքստին համապատասխանում են։ Այսինքն, ոչ միայն այդ խնդիրը չեն ուսումնասիրել, անգամ պայմանագրի բնագրի տեքստը չունեն, չգիտեն, թե իրականում այնտեղ ի՞նչ է գրված, և այս պայմաններում արձանագրությունների հետ կապված խնդիրներ են բարձրացվում։ Արձանագրությունների համատեքստում այս պայմանագրից դուրս գալը մեզ կարող է բազմաթիվ բարդություններից ազատել։ Արձանագարություններն արդեն իսկ նախաստորագրվել են, և դրանք վավերացնելու մեր մերժումը մեզ համար կարող է բավական բարդ և բացասական իրավիճակ ստեղծել միջազգային ասպարեզում։ Նույնչափ բարդ վիճակ կստեղծվի, եթե այս արձանագրությունները ստորագրվեն հոկտեմբերի 10-11-ը, ապա վավերացվեն խորհրդարանի կողմից։ Այսինքն, երկու տարբերակներն էլ մեզ համար բացարձակապես ընդունելի չեն։ Ես Դաշնակցության հետ այս հեռակա և առերես քննարկումն ունեցել եմ, նաև «Երկիր մեդիայի» եթերում է եղել։ Հնարավոր չէ այս արձանագրություններում փոփոխություններ մտցնել։ Փոփոխություններ մտցնելու փորձը համարժեք կլինի այս գործընթացը տապալելուն։ Սա՛ է իրավիճակը։ Իրավիճակից դուրս գալու համար մենք պարզապես պետք է փոխենք այն՝ արձանագրություններին ձեռք չտալով։ Այդ ճանապարհը Կարսի պայմանագիրը չեղյալ հայտարարելը կամ կասեցնելն է, և ես առաջարկում եմ նաև սահմանի խնդրի լուծում։ Այդ լուծումը մեզ բազմաթիվ առավելություններ կտա։ Մենք կարող ենք Կարսի պայմանագրով այդ սահմանը ժամանակավորապես ճանաչել, մինչև Թուրքիայի հետ երկկողմ ծավալուն միջպետական պայմանագրի կնքումը։

Կապը Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի հետ։ Կարսի պայմանագրից դուրս գալով՝ մենք հայ-թուրքական հարաբերություններին կհաղորդենք բացառապես երկկողմ ուղղվածություն։ Սա կնշանակի, որ մեզ համար առնվազն Նախիջևանի խնդիրն արդեն օդից կախված է։ Այսինքն, սա կդառնա նաև Ադրբեջանի օրվա խնդիրը։ Սա նաև մեզ հնարավորություն կընձեռի որոշակի փոփոխություններ ակնկալել պայմանագիրը կնքած այլ կողմերից մեկի՝ Ռուսաստանի մասով. Ռուսասատանն անպայման կփորձի օգտագործել այս խնդիրը նաև Ադրբեջանի վրա իր ճնշումն ուժեղացնելու համար, որովհետև ինքն իր խնդիրներն ունի Ադրբեջանի հետ։ Ադրբեջանն էլ թող հիմա մտածի ոչ այնքան այս ազատագրված տարածքների մասին, որքան Նախիջևանը պահելու մասին։ Թեև մեծ հարց կլինի՝ այս նոր պայմաններում դա իրենց կհաջողվի՞, թե՞ ոչ։

Լ.Ա.- Ես խնդիրներ ունեմ Ձեր ասածների վերաբերյալ. առկա փաստաթղթի նախաստորագրումը ենթադրում է և անփոփոխելիություն այդ իրավիճակների և «դե յուրե» տեղի ունեցածի։ Այսինքն, Ձեր ասածը, այսօր էլ համաձայն լինելով, որ օր առաջ պետք է արվեր, հիմա հավասարազոր է չստորագրելուն։ Երկրորդ՝ մենք Նախիջևանին կարող ենք անդրադառնալ առանց Կարսի էլ։

Ա. Մ.-Խնդիրը հետևյալն է՝ նախ՝ այդ չեղյալ հայտարարումը պայմանավորվում է իրավիճակի փոփոխությամբ ընդհանրապես։ Հետո խնդիրն այն չէ, որ մենք անդրադառնանք Նախիջևանին՝ առանց Կարսի. խնդիրն այն է, որ Թուրքիան Կարսի պայմանագրի միջոցով անջատվի Նախիջևանից։

Լ.Ա.-Ես այդ քայլերում տեսնում եմ ավելի իրականանալի ԼՂՀ-ի ճանաչումը։ Այսինքն, Ձեր ասածը նշանակում է, որ եթե մենք այսօր ուզում ենք մի բան փոխել, պետք է փոխենք թե՛ ճանաչված, թե՛ չճանաչված տարածքների կարգավիճակը։ Դա նշանակում է, որ իշխանություններն առնվազն պետք է պատկերացում ունենային այդ ճանապարհի մասին։ Եթե իրենք այդ պատկերացումն ունեցել են, իրենք նախապես մերժել են։ Դուք հարցը դրեցիք՝ ի՞նչ անենք։ Այսիքն, արդյոք Դուք իրատեսակա՞ն եք համարում, որ այսօր իշխանությունները կգնան, այսինքն՝ այն Ազգային ժողովը, որը թմբկահարում է այս արձանագրությունները, արդյոք կգնա՞ այդպիսի քայլերի։

Ա.Մ.-Անկախ նրանից՝ կգնան, թե չեն գնա, նրանք կզրկվեն այն անայլընտրանքային վիճակից արձանագրությունների հարցում, որը փորձել են ձևավորել։ Նույնիսկ իշխանությունները։ Չգնալն իրենց դիրքերն էապես կթուլացնի։ Ես կանխատեսում եմ, որ եթե օրվա իշխանությունները հաշվի չառնեն այս խնդիրը (առայժմ նրանք փորձում են այն շրջանցել կամ մերժել, բայց, ինչպես տեսնում եք, փաստարկները շատ ավելի ուժեղ են, քան նրանց բերած պատճառաբանությունները)...

-Ենթադրենք, որ ստորագրվում և վավերացվում է, իրավիճակից ելքը ո՞րն է լինելու, ընդ որում՝ բավականին կարճ ժամանակահատվածում։

Լ. Ա.- Մենք այնքան շատ բան ենք վավերացրել, ստորագրել, որ չի աշխատել։ Այս դեպքը դա չէ, որովհետև կա աշխատացնող կողմ, նաև Թուրքիան, ու ես գտնում եմ, որ սա պետք է լինի պայքար։ Մենք րոպե անգամ չպետք է կասկածենք, որ քաղաքական ուժերը տեսնում են ոչ թե խութերը, այլ պարզապես նկարագրած վտանգները, որոնք կան։ Մի քաղաքական ուժի կողմից չէ, որ պետք է ինչ-որ մի գին տրվի։ Կարծում եմ՝ մենք նորից կգնանք բախումային սցենարներով զարգացումների, ինչն ամենաանցանկալին է։

Ա.Մ.- Իրականում ես կարծում եմ, որ չի լինի բախում, որովհետև իշխանության ամրության պաշարն ու ռեսուրսը շատ արագ մաշվում են, և այս սցենարով ընթանալու դեպքում, կարծում եմ, որ կլինի ժողովրդական ընդվզում, բայց իշխանությունը դրան դիմադրելու իրական ռեսուրս չի ունենա, որովհետև ես տեսնում եմ, որ իշխանության մեջ եղած մարդկանց զգալի մեծամասնությունն այս ամենին դեմ է։ Արդյունքում՝ կլինի իշխանություն, բայց դա կլինի նոր պայմաններում, նոր պահանջներով։ Դուք այստեղ նշեցիք Վարդան Օսկանյանի խնդիրը։ Առհասարակ, նման կարգավիճակում են վերջին շրջանում հայտնվել բավական շատ գործիչներ և քաղաքական ուժեր։ Մեծ հաշվով՝ այս պրոցեսը նաև ինքնամաքրման պրոցես էր, և այդ կրիտիկական պահը երբ գա, իրականում արդեն պարզ կլինի, թե ով իրավունք ունի։

Լ.Ա.- Ֆրանսիացիներն ասում են՝ մեր ցանկացած հաջողությունը մեր անհաջողությունների հետևանքն է, կամ՝ մեր ցանկացած հաջողություն մեր թերությունների շարունակությունն է և հակառակը։ Այսինքն, գնում են դիմակները պատռելու, իսկական դեմքը բացահայտելու։ Այսինքն, մաքրվելու կոչելը սա է։

Զրույցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը