Ուղիղ մեկ տարի անց, ինչ Վրաստանում աղմուկ բարձրացավ «պետական լեզվի մասին» օրինագծի շուրջ, Խորհրդարանը նորից վերադարձել է տվյալ օրենսդրական նախագծին: Ինչպես մեկ տարի առաջ, պետությունը, որի քաղաքացիների 83.8% տոկոսը վրացիներ են կազմում, և համապատասխանաբար խոսում են վրացերեն, նորից հայտարարում է այն մասին, որ Վրաստանում վրացերեն լեզվին վտանգ է սպառնում և անհրաժեշտ է քայլեր ձեռնարկել` ստեղծել երաշխիքներ և մեխանիզմներ նրա պաշտպանության համար:

Նոր օրինագիծն արդեն մտել է Խորհրդարան, իսկ նրա քննարկումը օրենսդրական մարմնի պլենար նիստի ընթացքում նշանակված է հոկտեմբերի 1-ին: Խորհրդարան մտնելու պահից ի վեր օրինագծի տեքստը հասանելի է դարձել լայնամասշտաբ հանրության համար: Եվ հիմա քաղաքացիները կարող են ծանոթանալ նրա բովանդակությանը, իսկ անհրաժեշտության դեպքում իրենց դիրքորոշումն արտահայտել տվյալ օրինագծի վերաբերյալ:

Ելնելով այն բանից, որ տվյալ օրինագծի քննարկումը Խորհրդարանում կարող է առաջին պլան մղել երկրի լեզվաբանական և ազգային փոքրամասնությունների իրավունքներին և ազատությանը վերաբերող կենսականորեն կարևոր հարցեր, առաջին հերթին առաջարկում ենք հարգելի ընթերցողին ծանոթանալ«պետական լեզվի մասին» օրինագծի բովանդակությանը և նրան կցված փաստաթղթերին:

Հարկ է նշել, որ կարդալով նոր օրինագիծը, մի քանի տեղ հանդիպում է «ոչ պետական լեզու» եզրույթը: Տվյալ եզրույթն արդեն ունի նոր բացատրություն. «ոչ պետական լեզուն ցանկացած այլ լեզուն է, բացի պետականից, որից օգտագործում են անձնական կամ հասարակական կյանքում Վրաստանի քաղաքացիները և երկրի տարածքում ապրող այլ անձինք»: Մինչդեռ հենց այստեղ հարկ է նշել, որ օրինագծի որևէ կետում չի նշվում որևէ երաշխիքի կամ մեխանիզմի մասին, որը կպաշտպանի կամ կաջակցի տվյալ «ոչ պետական լեզվին»:

Օրինագիծն ունի 16 էջ, որոնք կարդալով այնպիսի կարծիք է ձևավորվում, որ օրինագծի հեղինակները նրա ստեղծման աշխատանքի ժամանակ բացարձակապես ոչինչ չեն իմացել կամ մոռացել են Վրաստանի կողմից Եվրախորհրդի առջև վերցված պարտականությունների մասին: Իսկ պարտականությունները կայանում են նրանում, որ Վրաստանի պետությունը պարտավոր է հետևել ազգային փոքրամասնությունների, այդ թվում նաև երկրի շրջաններում կոմպակտ բնակեցված, ազատությանը և իրավունքներին, և պարտավոր է ապահովել փոքրամասնությունների լեզուների զարգացումն ու պահպանումը:
Հարգելի ընթերցողին ենք ներկայացնում նոր օրինագծից մի քանի կետ.

«Ոչ պետական լեզվի օգտագործումը ազատ է այն դեպքում, եթե դրանով չի խախտվում պետական լեզվի կարգավիճակը»:

«Վրաստանի տարածաշրջանում գոյություն ունեցող ոչ պետական-լեզվական ուսումնական հաստատությունները պարտավոր են առաջարկել իրենց աշակերտ-ուսանողներին պետական լեզվի հատուկ դասընթաց (ըստ ցանկության)»:
«Վրաստանի բոլոր քաղաքացիները պարտավոր են հաղորդակցվել պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ պետական լեզվով, բացի օրենքով հաստատված սահմանափակումներից»:
«Պետական և տեղական մարմինների իշխանության գործունեությունը անցկացվում է պետական լեզվով, բացի օրենքով հաստատված սահմանափակումներից»:
Եվ նման կետերով, որոնց միակ նպատակն է երկրի քաղաքացիների կյանքի բոլոր մակարդակներում ապացուցել և հաստատել վրաց լեզվի առավելությունն ու գերակայությունը, լի է նոր օրինագիծը:
Չնայած որ օրինագծի նախաձեռնողը` Կրթության հարցերով խորհրդարանական հանձնաժողովը, պնդում է, որ տվյալ փաստաթուղթը չի պարունակում ռեպրեսիվ կանոններ, յուրաքանչյուր ցանկացող շատ հեշտությամբ կարող է համոզվել, որ հանձնաժողովն այնքան էլ անկեղծ չէ: Օրինագծում հստակորեն գրված է, որ տվյալ օրենքի խախտման դեպքում (եթե, իհարկե, տվյալ փաստաթուղթը երբևէ դառնա օրենք), խախտողը` ֆիզիկական, թե իրավաբանական անձ, կտուգանվի: Տուգանքի չափը տատանվում է 100-1000 լարիի միջև:
«Երկրի ցանկացած քաղաքացու իրավունքն է պետությունից պայմաններ պահանջել պետական լեզվի զարգացման, ուսուցանման և պաշտպանման համար», -ասված է օրինագծի 9-րդ հոդվածում: Մինչդեռ հենց այստեղ հարց է առաջանում. կարո՞ղ է արդյոք պետությունը ապահովել այդ օրենքի հետևումը այն դեպքում, եթե երկրի` վարցերենին տիրապետելու հետ որոշակի խնդիրներ ունեցող քաղաքացիները, Կառավարությունից պահանջեն սովորեցնել իրենց պետական լեզուն: Դժվար է պատկերացնել, թե ինչպես կհաղթահարի պետությունը նման կոչերը: Հատկապես հաշվի առնելով, որ «օրինագծի ընդունումը պետության համար չի ստեղծի լրացուցիչ ֆինանսական պարտականություններ:»
Հետաքրքիր է ևս մեկ փաստ: Օրինագծի հեղինակները, փաստացիորեն, ուղղակի տեքստով խոստովանել են, որ Վրաստանում ոչ վրացի բնակչության նկատմամբ իրականացվում է Ապարտեիդ:
«Խորհրդային իշխանության տարիներին շրջանների բոլոր բնակիչները կարողանում էին ազատ շփվել վրացերենով: Մինչդեռ 90-ականներից հետո, զգալիորեն կտրվեցին շրջանների միջև տնտեսական և մշակութային կապերը, ապաինտեգրացիոն գործընթացները շատ խորացան: Մեծացան սենունդներ, որոնք բացարձակապես չեն տիրապետում պետական լեզվին: Այսինքն զրկված են իրենց իսկ քաղաքացիական իրավունքից օգտվելուց:
Տվյալ խնդիրն ունի լուծման երկու ճանապարհ. Կա´մ պետք է վարել քաղաքացիական մերձեցմանն ուղղված և օտարման ու ապաինտեգրման հետևանքները շտկելու քաղաքականություն, կա´մ պետք է շարունակվի մինչ օրս ստեղծված իրավիճակը` մշակութային Ապարտեիդի ռեժիմը (որը, գուցե, նպատակաուղղված քաղաքականություն չէ, մինչդեռ ազդում է քաղաքացիների կյանքի վրա)», -ասված է երկրի Խորհրդարանում գրանցված օրինագծին կցված Բացատրական Ետգրությունում:
...
Այստեղ իսկ ակամայից մտաբերում ես աշխարհում և հարևանությամբ գտնվող տարածաշրջանում ստեղծված իրավիճակը… Բավական է հիշել Արևելյան Ուկրաինայում իրադարձությունների զարգացման ընթացքը, կամ սեպտեմբերի 18-ին նշանակված ռեֆերենդումը` Շոտլանդիայի դուրս գալու հարցը Մեծ Բրիտանիայի կազմից, և միանգամից պարզ է դառնում, թե ինչքան անտեղի է այսօր Վրաստանի Խորհրդարանում նման օրինագծի քննարկման նախաձեռնությունը: Հատկապես այն բանի հաշվառմամբ, որ երկրի քաղաքացիների մի մասը մինչ օրս հիմնավորված հայտարարում է, որ պետությունը չի կատարում իր պարտականությունները և չի պաշտպանում քաղաքացիների Սահմանադրական իրավունքները:

Վրաստանի Հայ Համայնք