ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանի վերջին հարցազրույցը թեև ահագին ուշացած, բայց սպասելի, ես կասեի՝ ելույթ էր։ Ինչու սպասելի, որովհետև, եթե հայ-թուրքական «գիշերային» համաձայնագրից առաջ երկրի ԱԳ նախարարը մեկնաբանություններ չի անում (պատճառներին կարելի է առանձին անդրադառնալ), ապա հետո ուղղակի պարտավոր է պատասխաններ տալ։ Իմ խորին համոզմամբ՝ Նալբանդյանի պատասխանները կարելի կլիներ վերագրել «Արմենպրեսի» հարցերին, եթե  չլիներ նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանի ապրիլի 24-ի ելույթը։ Ցեղասպանության զոհերի ոգեկոչման առիթով նրա ելույթում անդրադարձ էր կատարված հայ-թուրքական արդի հարաբերություններին, այն էլ ո՛չ գլուխ շոյող ժեստերով։ Օսկանյանը «հարցը» ձևակերպել էր բացահայտ. «Եթե ապրիլի 24-ի նախօրեին նման հայտարարությունը պարզապես պատահականություն է, ապա սա վկայում է, որ մեր իշխանություններն անտարբեր են մեր համընդհանուր զգացմունքների հանդեպ: Սա անհասկանալի է: Բայց եթե սա արվել է միտումնավոր, ինչ որ մեկի առաջարկով կամ գուցե պնդմամբ, դրա փոխարեն ինչ որ բանի ակնկալիքով, դա նշանակում է, որ մենք ցեղասպանության ճանաչման խնդիրն առևտրի առարկա ենք դարձրել: Սա արդեն ոչ թե անհասկանալի է, այլ անընդունելի»:

Ի՞նչ է պատասխանում Նալբանդյանը. «...Ե՞րբ հարմար կլինի այդպիսի քայլ անել, եթե այդ օրվան մենք հասնենք, միգուցե, հենց ապրիլի՞ն: Դրա մեջ, կարծեմ, նաև ինչ-որ խորհրդանիշ կարող է լինել: Եվ ամսի 22-ին այդ հայտարարությունն անելու մեջ էլ, միգուցե, այդ խորհուրդը կա»:

Նկատեք՝ սա մեր երկրի արտաքին քաղաքական գերատեսչության ղեկավարի, այլ ոչ թե էքստրասենսի հայտարարությունն է։ Այնուհետև՝ լիրիկական անցում «գիշերային դիվանագիտությանը»։

... Դիվանագիտության մեջ  չկա  ո՛չ  ցերեկ, ո՛չ գիշեր, ո՛չ առավոտ, ո՛չ երեկո հասկացողությունները,- ասում է ԱԳ նախարար Նալբանդյանն ու «աչքներս խոթում» Ֆրանսիայի Սենատում Ցեղասպանության ճանաչման գիշերային քննարկումները։ Իբր այն ժամանակ դա մեզ ձեռնտու էր, դրա համար էլ չբողոքեցինք (ի՞նչ է, հիմա մեզ ձեռնտու չէ՞)։ Մի բան էլ է մոռանում հարգարժան նախարարը, որ այն օրերին, երբ ինքը Ֆրանսիայում դեսպան էր, այդ քննարկումների մասին տեղեկացված էին բոլորը, խնդիրը միայն ցանկալի արդյունք ստանալն էր, որ նաև համայն հայության ջանքերի արդյունքն էր։ Ի՞նչն էր խանգարում, որ ապրիլի 21-ին հանրությանը տեղեկացնեին հայ-թուրքական հայտարարության բովանդակությանը, եթե դրա տակ, ինչպես հայտարարվում է, ոչինչ չկար (թեև անվտանգության խորհրդի քարտուղարն ակնարկեց ապագայում հրապարակվելիք ինչ որ բաների մասին)։ Գուցե Հայաստանն ու Սփյուռքը ըմբռնումով մոտենային մեր «նախաձեռնողականությանն» ու ավելորդ գլխացավանքից խուսափեի՞նք։ Չ՞է որ, պաշտոնական մեկնաբանությամբ, ստորագրված հայտարարությունը բացառապես հայանպաստ է։

Օսկանյանի հաջորդ «հարցը» երկկողմ հարաբերություններում նախապայմանների գոյության մասին է, որ այսպես է ձևակերպվում. «Անզիջող հարևանի հետ սահմանը բացելու պատրաստակամությունը զիջում է: Իրենց նախնիների գործած ցեղասպանության մերժումը հովանավորող կառավարությանը համագործակցության ձեռք մեկնելը փոխզիջում  է՝ լուրջ, մեծ, անվտանգության տեսանկյունից հնարավոր հետևանքներ ունեցող փոխզիջում»:

Ասել կուզի, եթե կա զիջում, ապա, առողջ տրամաբանությամբ, պահանջ (պայման, նախապայման) չլինել  չի կարող։

Էդվարդ Նալբանդյանի պատասխանը դիպուկ է. «Երբ  որ ասում ենք՝ առանց նախապայմանների ենք կարգավորում հարաբերությունները, մենք նկատի ունենք,  որևէ նախապայման չկա Ղարաբաղի հարցի լուծման հետ կապված և որևէ նախապայման չկա ցեղասպանության ճանաչման հետ»:

Որքան էլ դիպուկ ու արժանահավատ, սակայն ակնհայտ կիսատ պատասխան է. բա՞ Կարսի պայմանագիրը, բա՞ Սևրի պայմանգիրը։ Չէ որ հայ-թուրքական բուն հարաբերությունները սկսվում են հենց այդտեղից և հետո միայն պրոյեկտվում ղարաբաղյան հակամարտությանը։ Գլոբալ առումով՝ Ցեղասպանությունն էլ տարածքների, Հայկական հարցի արդյունք էր։

Թուրքերը երևի չուկչա կկոչվեին, եթե այդ հարցերը մեր հետ հարաբերություններում չբարձրացնեին։ Ես հասկանում եմ, թե որտեղից է մեր արտգործնախարարի հոգեկան հանգստությունը. «Մտածում ենք, որ մեզ անպայման պետք է խաբեն: Ո՞վ է խաբելու, եթե Թուրքիա՞ն է մեզ խաբելու, առաջին հերթին Թուրքիան խաբելու է ինքն իրեն, խաբելու է միջազգային հանրությանը, խաբելու է Միացյալ Նահանգներին, Ռուսաստանին, Եվրամիությանը»:

Իսկական 1700-ամյա հայ քրիստոնեայի պատասխան։ Եթե չնշենք աղբյուրն ու ամսաթիվը՝ կմտածենք, թե դարասկզբի պոլսահայ քաղքենու հուշագրություններից մեջբերում է, ոչ թե պրագմատիկ դիվանագետի հայտարարություն։ Ինչու թուրքերը մի՞ անգամ են թքել գերտերությունների, նրանց նավատորմների ու միսիոներների կարծիքի վրա։ Մենք պատմությունից մի բան սովորելու՞ ենք, թե՞ պիտի անընդհատ ուրիշների համար քաղաքական անհեռատեսության դասագրքային օրինակ ծառայենք։

Նախկին և ներկայիս ԱԳ նախարարների հեռակա մենամարտում Էդվարդ Նալբանդյանն իր փաստարկներով ակնհայտ զիջում է իր նախկին ղեկավարին, բայց համոզված եմ, որ Նալբանդյանը դա գիտակցում է, ավելին, հոգու խորքում՝ մեծապես զղջում անճարության համար և գտել է ելքը։ ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը փորձառու դիվանագետ է, նրա արտասանած յուրաքանչյուր բառը (ինչպես հարիր է դիվանագետին) որոշակի իմաստ ունի։ Ահավասիք հարցազրույցի առաջին պատասխանը, որ իմ համոզմամբ նկարագրում է նախարարի ամբողջ ներաշխարհը. «Մեր արտաքին քաղաքականությունը ղեկավարում է հանրապետության նախագահը, իսկ ես ղեկավարում եմ արտաքին գործերի նախարարությունը, որի գլխավոր առաքելությունն է իրականացնել այն խնդիրները, որոնք մեր առջև դնում է հանրապետության նախագահը»։  Ստացվում է, որ Նալբանդյանը կապ չունի։ Միգուցե՞ իրոք նա կապ չունի...

Էդուարդ Սարիբեկյան

«7 օր» լրատվավերլուծական կայքէջի խմբագիր