«7օր»-ը հյուրընկալել է հոգեբան Սոնա Մելիք–Քարամյանին և Վահե Թումանյանին

-Խոսելով հասարակության մեջ առկա խնդիրների մասին՝  անընդահատ շեշտվում է, որ մեզանում ինչ–որ բան այնպես չէ, ապա սահուն անցում է կատարվում երիտասարդությանն ու նշում նրանց շրջանում կատարվող ոչ ֆորմալ երևույթների մասին։ Կա՞ն արդյոք մեր երիտասարդության մեջ նման երևույթներ, թե՞ նրանք պարզապես որոշակի նախասիրությունների շուրջ համախմբված անհատներ են։

Սոնա Մելիք–Քարամյան-Կարծում են, որ նրանք ուղղակի որոշակի նախասիրությունների շուրջ միավորված երիտասարդներ են։ Ես չեմ ուզում այն շարժում անվանել, որովհետև երիտասարդները միավորվում են հետաքրքրությունների շուրջ, և չեն ուզում դրանով քաղաքականացնել այդ ամենը։ Բայց միևնույն ժամանակ այդ միավորումները տեղի են ունենում դեռահասության տարիքից, երբ նա սկսում է փոքր միջավայրից՝ ընտանիք, դպրոց, անցնել ավելի մեծ միջավայրի ու սկսել գնահատել հասարակությանը, և նրա առջև բացվում է ինքնաճանաչման ճանապարհը։

–Ի՞նչ է նշանակում, երբ ասում ենք՝ ոչ ֆորմալ ձև, կա՞ նման բան մեզ մոտ։

Վահե Թումանյան–Այո՛, իհարկե՝ կա։ Ես շատ եմ շփվել նման մարդկանց հետ։ Իմ ընկերների մեջ էլ կան այդպիսիները։ Կան նաև մարդիկ, ովքեր տանը խնդիրներ ունեն, որը և ստիպում է նրանց այդպիսի շարժումների մեջ մտնել։ Ես այդ ուղին ընտրել եմ  իմ հետաքրքրասիրության համար՝ երաժշտության, ճաշակի և այլն։

–Քո կարծիքով՝ ինչո՞վ ես դու տարբերվում մյուսներից։

Վ. Թ.–Օրինակ՝ ռոք երաժշտություն լսելով։ Չգիտեմ ինչու՝ մեր հասարակության մեջ այն տեղ չի գտնում և այն նորմալ չի համարվում։

Ս. Մ.–Ք –Իմ կարծիքով՝ ոչ ֆորմալը «ֆորմալից» դուրսն է, այսինքն՝ նրանից, ինչն ընդունված է հասարակության կողմից, մասնավորապես մեծահասակների կողմից։ Եվ երիտասարդները, ովքեր ցանկանում են գտնել իրենց, ուզում են դուրս գալ այդ կարծրատիպերից։ Երբ ընտանիքում որոշակի խնդիրներ են լինում, և քանի որ ընտանիքը հասարակության փոքր մոդելն է, ինքը փորձում է դեմ գնալ դրան ու նոր ճանապարհ է գտնում։

–Մեկն ընտանիքի դեմ է ընդվզում, մյուսը՝ հասարակության։ Դո՞ւ ինչի դեմ ես պայքարում։

Վ. Թ.–Իմ նախասիրությունների համար եմ պայքարում։ Օրինակ՝ ես Սպիտակցի Հայկոյին չեմ լսելու։ Բայց չեմ էլ պարտադրում հասարակությանը, որ Դեֆ մետալ լսեն։ Դա ճաշակի հարց է։ Ուղղակի ուզում եմ, որ ինձ հասկանան։

–Ուզում ես ասել, թե հասասրկությունը քեզ  պարտադրու՞մ է։

Վ. Թ.–Ո՛չ, չի պարտադրում, բայց երբ ես ասում եմ, որ չեմ լսելու այն ինչ մեծամասնությունն է լսում՝ արդեն հակասություններ են առաջանում։ Իմ նախասիրությունները նրանց համար լրիվ ուրիշ աշխարհ է։

Ս. Մ.–Ք –Այն ոչ ֆորմալ միավորումները, որ կան մեզ մոտ, շատ ավելի մեղմ են՝ ի համեմատ մեր հարևան Ռուսաստանի։ Ինչքան ավելի շատ է զարգացած ժողովրդավարությունը, այնքան ավելի շատ են այդպիսի միավորումները։ Ինչքան հասարակությունը կայուն է, այնտեղ հստակ արժեքներ կան, և ոչ ոք իր ընտրությունը պարտադրված չի կայացնում։ Երբ դու, օրինակ, ունես երեք մասնագիտությունների միջև ընտրություն, ինքդ ես որոշում քո ուղին, հետագայում հստակեցնելով հասարակական դիրքդ։ Երբ անորոշությունը քիչ է, հանգիստ մթնոլորտ է ստեղծվում, և դա չի կարող չանդրադառնալ երիտասարդի մտածողության կամ պահվածքի վրա։ Բայց մյուս կողմից՝ ինքնաիրականացման համար այն այդքան էլ նպաստավոր չէ։

–Ոչ մեկը Վահեին չի խանգարում իր նախընտրած երաժշտությունը լսել։ Մյուս կողմից նա ուզում է տարբերվել։ Արդյո՞ք միանգամայն նորմալ այդ ցանկությունը ոչ ֆորմալ ձև է ։

Ս. Մ.–Ք– Մենք կարող ենք դեռահասության տարիքի հաղթահարման երկու տարբերակ առանձնացնել։ Երբ դեռահասը հարմարվող է և չի ընդվզում ոչնչի դեմ, դա ծնողների համար շատ լավ տարբերակ է, որովհետև նրանց թվում է, թե իրենք կարողանում են նորմալ հարաբերություններ պահպանել երեխայի հետ, սակայն դրանով իրենք թույլ չեն տալիս երեխային աճի, զարգանա։ Մյուս տարբերակը, որը, ասում են, ավելի անցանկալի է, երբ երեխան տարբեր կերպով արտահայտում է բացասական հուզումները ու դրանով ըմբոստություն է հայտնում։ Ծնողներն այն չեն ուզում ընդունել, սակայն հենց դրա միջոցով է, որ երեխան ավելի է զարգանում ու առաջ գնում։ Սակայն կարծում եմ, որ հասարակության մեջ ներդաշնակ պետք է լինեն և՛ առաջին, և՛ երկրորդ տարբերակները։

-Իսկ լա՞վ ես զգում, երբ քեզ ասում են ոչ ֆորմալ։

Վ. Թ.–Այո՛, ես հաստատ ինձ լավ եմ զգում։

Ս. Մ.–Ք–Ինձ թվում է, որ ոչ ֆորմալ ենթամշակույթներին պատկանող երիտասարդներն ավելի խելացի են, ավելի հետաքրքրված են որոշ ոլորտներով, ստեղծագործական ջիղ ունեն։ Այսինքն՝ մի կողմից երիտասարդն ավելի է զարգանում ինտելեկտուալ առումով, սակայն մյուս կողմից չափից ավելի հուզականությունն ավելի անհասկանալի է դառնում շրջապատի համար։

–Եթե տեղի է ունենում ընդվզում, ապա այն ուղղված է հասարակության դեմ։ Քեզ դու՞ր է գալիս մեր հասարակությունը, այն, ինչ կատարվում է մեր շուրջ։

Վ.Թ.–Դժվարանում եմ պատասխանել։

–Ոչ ֆորմալի աչքերով ինչպիսի՞ն է մեր նախագահը։ Քո կարծիքով, նա Դեֆ մետալ կլսի՞, թե՞ ոչ։

Վ. Թ.–Ինձ թվում է՝ չի լսի։

–Ի՞նչը քեզ առավել դուր չի գալիս։

Վ. Թ.-Երևի սահմանափակ մտածողությունը։ Ես կողմ եմ անարխիային։ Կուզենայի, որ մեր հասարակությունը ոչ մի բարդույթ չունենա, կամ գոնե դրանք այդքան շատ չլինեն։ Պետք է այնպես անել, որ տարբեր մտածողությամբ, տարբեր կյանքով ապրող մարդիկ կարողանան իրար հասկանալ։

Ս. Մ.–Ք–Համաձայն եմ, որ պետք է իրար հասկանան։ Հանդուրժողականությունը շատ կարևոր է հասարակության մեջ։

–Արևմուտքում երիտասարդական շարժումները հանգեցրեցին մշակութային լուրջ փոփոխությունների։ Մեզանում կան արդյո՞ք կոնկրետ գաղափարի շուրջ հավաքված երիտասարդներ, թե՞  տարածված կարծրատիպերն չընդունելը պարզապես կայացման կամ ինքնադրսևորման միջոց է։

Ս. Մ.–Ք–Կարծում եմ, որ մեզ մոտ այնպիսի շարժումները, որոնք լուրջ գաղափարախոսություն են պարունակում ու լուրջ փոփոխությունների են ուզում հասնել հասարակության մեջ, այդքան էլ արտահայտված չեն։

–Ունեցանք մարտի 1-ի ողբերգությունը։ Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞ւ այն տեղի ունեցավ։

Վ. Թ.–Ճիշտն ասած՝ չեմ ցանկանում այդ հարցին պատասխանել։ Ես քաղաքականությամբ չեմ հետաքրքրվում։ Ընտրություններին ընդհանրապես չեմ հետևում։ Իմ նախասիրությունները այլ են, մնացածը միևնույն է...

–Եթե «Մետալիկա» խումբը Երևանում համերգ ունենա ու ասի՝ ձեր ձայնը տվեք այս մարդուն, կտա՞ս, թե՞ ոչ։

Վ. Թ.–«Մետալիկա»–ն նման բան չի ասի։

–Եթե ասի։

Վահե– Չե՛մ տա։

Զրույցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը