«7օր»-ը հյուրընկալել է «Առավոտ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Արամ Աբրահամյանին և «Հետք»  ինտերնետային պարբերականի ու համանուն թերթի գլխավոր խմբագիր Էդիկ Բաղդասարյանին։

-Ամփոփենք տարին։ Ի՞նչ ձեռքբերումներ և բացթողումներ կառանձնացնեք։

Արամ Աբրահամյան-Ճիշտն ասած՝ այդ հարցի մասին չեմ մտածել, որովհետև հերթական տարի էր, և ոչ մի առանձին բանով չէր փայլում։ Արդեն 15 տարի է՝ թերթի խմբագիր եմ, և քանի որ դերակատարների փոփոխությամբ ամեն ինչ պարբերաբար կրկնվում է, ես չեմ կարող ասել, որ այս հետաքրքրիր, օրիգինալ լուծումն առաջարկվել է քաղաքական, տնտեսական կամ մշակութային դաշտում։ Պարբերականությունը, որը նման է տեղապտույտի, կրկնվում է։ Մի քիչ աշխուժություն մտցրեց հայ-թուրքականը, բայց դա էլ, ինձ թվում է, արդեն վերջացավ։ Իհարկե, երբ Դավութօղլուն կամ Էրդողանն ասում են, որ առանց Ղարաբաղի այդ  հարցը չի լուծվի, ընդդիմությունն ասում է. «Ահա՜, տեսա՞ք, որ ասում էինք...»։ Բայց ասեմ, որ դա մյուս տարի այդքան ակտուալ թեմա չի լինելու։ Եթե կանխատեսենք, մյուս տարի սոցիալ-տնտեսական խնդիրներն են լինելու ակտուալ։

Էդիկ Բաղդասարյան-Չէի ասի, որ այդպիսի հերթական տարի էր։ Նախ մեր մասով ասեմ, որ մենք վերջին 5 տարվա ընթացքում որոշում էինք թերթ տպել և այս տարի վերջապես տպեցինք։ Այդ առումով լավ էր։ Իսկ ընդհանրապես մամուլի համար շատ ծանր տարի էր։ Տնտեսական ճգնաժամը չգիտեմ՝ Արամի վրա ազդել է, թե ոչ, բայց ես «Երկիր մեդիայի» հետ եմ խոսում, ինչ-որ թերթերի հետ եմ խոսում, շատ ծանր տարի էր, և կանխատեսվում է, որ մյուս տարի ավելի ծանր է լինելու։ Իմ կարծիքով ամենահիմնական նյութը ոչ թե հայ-թուրքականն էր, այլ տնտեսական ճգնաժամը, որովհետև մարդկանց վրա ազդեց այդ ճգնաժամը։

Ա.Ա.-Հայաստանում ե՞րբ ճգնաժամ չէր։

Է.Բ.-Տնտեսական ճգնաժամ չկար, որովհետև բոլոր մարդիկ չէին զգում, իսկ այսօր բոլոր մարդիկ զգում են դա։ Մանավանդ թոշակառուները և մարզերի բնակիչները։ Շփվում ենք նրանց հետ։ 100 000 մարդ տունը կորցնելու վտանգի տակ է բառիս բուն իմաստով, որովհետև բանկերից վարկեր են վերցրել և չեն կարողանում այդ վարկերը փակել։ Այսինքն, սոցիալական իմաստով շատ ծանր տարի էր հասարակության, մամուլի համար։

-Իսկ ի՞նչ ձեռքբերումներ կնշեք։

Է.Բ.-Դժվարանում եմ պատասխանել, որովհետև առանձնապես ձեռքբերումներ չեմ կարող նշել։

Ա.Ա.-Ես էլ առանձնապես ձեռքբերումներ չեմ կարող նշել, բայց, այնուամենայնիվ, ինձ, օրինակ, դուր է գալիս, որ քաղաքական դաշտում որոշ հստակություն է երևում։ Հասկացանք՝ ով ով է։ Մարդիկ, ովքեր կեղծ ընդդիմադիրներ էին, դադարեցին այդպիսին լինելուց։

Է.Բ.-Քե՞զ համար պարզ դարձավ, թե՞ հասարակության։

Ա.Ա.-Ինձ թվում է՝  հասարակության համար էլ պարզ դարձավ։ Եվ հիմա այս մի խումբը, համենայնդեպս, ձևեր թափելու տեղ այլևս չունի։ Դա հաճելի է։ Այդ խմբի մեջ, ի դեպ, ես Դաշնակցությունն էլ եմ մտցնում, որովհետև նրանք հիմա փորձում են ինչ-որ ձևեր թափել, որևէ ձևով շահել հասարակության վստահությունը։ Որպես ընդդիմություն՝ այդ խումբը չի կարող։

-Իսկ ՀԱԿ-ի մասով ի՞նչ կասեք։ Հայ–թուրքականի մասով իշանությունների քայլերը ողջունվեցին ու դա նրանց զրկեց որոշակի հնարավորություններից, հեռանկարից։

Ա.Ա.-Չէի ասի, որ հայ-թուրքականի մասով։ Իհարկե, այստեղ կա այդ երկվությունը։ Որովհետև գաղափարապես նա ընդունում է այդ պրոցեսը, բայց ընդդիմություն լինելով՝ չեն ուզում ասել, որ դա լավ է։ Նրանք էլ են ձևեր թափում, այո՛, բայց ես կարծում եմ,  որ դա բնականոն պրոցես է։ 15 տարվա ընթացքում եղել է «Ազգային համաձայնություն» դաշինք՝ Վազգեն Մանուկյանի գլխավորությամբ, հետո «Արդարություն» դաշինք՝ Ստեփան Դեմիրճյանի մասնակցությամբ, հիմա էլ Կոնգրեսն է։ Այսինքն, ընտրությունները լինում են, կեղծում են, ջարդում-փշրում են, նստեցնում են անմեղ մարդկանց, իսկ հետո, այսպես թե այնպես, ընդդիմությունը կոտրվում է։ Հիմա մինչև հաջորդ ընտրությունները, եթե դրանք լինեն հերթական, եթե Արկադի Վարդանյանի կարգի մարդիկ գան, ապա նույնպես ռադիկալ ընդդիմություն կհավաքեն իրենց շուրջը և այլն։

-Ստացվում է, որ մեծ հաշվով քաղաքական զարգացումները հեռանկար չունի՞։ Ճահճու՞մ ենք հայտնվել։

Է. Բ.-Չէի ասի՝ հեռանկար չունի, որովհետև, ի վերջո, այդ ընդդիմադիր խավը մնում է հասարակության մեջ։

-Այսինքն, կանխատեսում եք, որ Կոնգրեսն, ըստ էության, գնում է դեպի մաշում և նոր ուժեր կհայտնվեն։

Ա. Ա.-Որոշ կուսակցություններ գուցե դուրս կգան՝ կուսակցության ռադիկալիզմը պահելով։

-Տեր-Պետրոսյանի՝ Եղիազար Այնթապցուն հիշելուց հետո ինձ թվում է՝  ՀԱԿ–ի ռադիկալիզմի ավյունը մարեց։

Ա. Ա.-Տեր-Պետրոսյանի մոտ չկա ռադիկալիզմ։

Է. Բ.-Այո՛, բայց կուսակցություններն իրենց քայլը չարեցին։ Նույնիսկ դրանից հետո Ժիրայր Սեֆիլյանը դուրս չի եկել ՀԱԿ-ից։

Ա.Ա.-Ես շատ ուրախ կլինեի, որ Տեր–Պետրոսյանը վերջնականապես վերադառնա գիտությաուն։

Իսկ ինչ-որ ռադիկալ խմբեր կլինեն։

Է. Բ.-Ես չեմ կարող ասել, թե ՀԱԿ-ն իսկապես հեռանկար չունի, որովհետև դա միայն իրենցից չի կախված։ Չգիտենք, թե երկրում ինչ քաղաքական իրավիճակ կլինի, որովհետև հայ-թուրքական հարաբերություններն ինչ-որ առաջընթաց կունենան դեռ, որովհետև այսօր ճնշումները Հայաստանի վրա ավելի շատ են, քան մեկ տարի առաջ։

-Այսինքն, 2010-ին լուրջ պրոցեսնե՞ր եք կանխատեսում ղարաբաղյան հարցում։

Է. Բ.- Չգիտեմ, աշխարհում ամեն ինչ այնքան արագ է փոխվում. տարածաշրջանում նույնիսկ Ռուսաստանի, Միացյալ Նահանգների շահերն էլ միշտ քարացած չեն։ Այսինքն, այնքան արագ են փոխվում շահերը, որ չես իմանում՝ ինչ կարող է տեղի ունենալ։ Իրականում Հայաստանի քաղաքական իրավիճակում շատ բան կախված է նաև արտաքին գործոններից։ Դժվար է ասել։ Ես նաև չեմ կարող ասել, որ ՀԱԿ-ը կմաշվի, կգնա։

-Եթե փորձենք երկարաժամկետ կանխատեսում անել, դուք նախ հերթակա՞ն, թե՞ արտահերթ գործընթաց եք տեսնում, և  մինչև 2012թ.-ն դոմինանտ ընդդիմադիր ուժը ՀԱ՞Կ-ը կլինի, թե՞ մեկ այլ ուժ։

Է. Բ.- Ես կարծում եմ՝ այլ ուժեր էլ կառաջանան։ Հիմա ես տեսնում եմ, որ, օրինակ, Ռոբերտ Քոչարյանի թիմը կարող է մեկ տարի հետո լինել։

—Թիմ ասելով՝ ու՞մ նկատի ունեք։ Կա՞ այդպիսի թիմ։

Է. Բ. Թիմ, որպես այդպիսին, կա։ Չեմ կարծում, որ նախագահը, որ գնացել է, թիմ չունի. հենց այնպես թողել-գնացել է։ Օրինակ՝ չէի ասի, որ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության անդամներն իր թիմից չեն։

Ա.Ա. Բայց դա ընդդիմության կողմից քաղաքական պայքարի ձև չէ։ Քոչարյանը, Դաշնակցությունը և մնացածները կարող են իշխանափոխություն անել տեսականորեն։

Է.Բ.- Բայց կարող են ընտրությունների միջոցով անել։

Ա.Ա.- Ընտրությունների միջոցով Հայաստանում ոչինչ չի արվում։ Ընտրությունները ֆիքսում են պալատական պրոցեսները կամ ինտրիգները։ Այսինքն, 1998-ի նման, եթե ենթադրենք՝ Քոչարյանը կարողանա իր կողմը քաշել ԿԳԲ-ի, ոստիկանության շեֆին, պաշտպանության նախարարին և այդ միջոցով փորձի հեղաշրջում անել, դա տեսականորեն հնարավոր է։ Ընդդիմության համար այս ձևով իշխանափոխությունը շատ անհավանական է։

Է.Բ.- Ես էլ եմ անհավանական համարում։

-Իսկ ո՞վ կլինի դոմինանտը ընդդիմության մեջ։

Ա.Ա. - Ես կարծում եմ՝ շատ լավ հեռանկար ունի Նիկոլ Փաշինյանը, Ժիրայր Սեֆիլյանը, այսինքն՝ ռադիկալ թևը։

-Այսինքն, Տեր-Պետրոսյանը կմղվի հե՞տ։

Ա. Ա.-Տեր-Պետրոսյանը ՀՀՇ-ի հետ միասին հետին պլան կմղվի։

Է.Բ.- Նիկոլը կուսակցությո՞ւն պետք է ստեղծի։

Ա.Ա.- Այո՛։ Կամ էլ շարժում։

-Նիկոլ Փաշինյանին հնարավորություն կընձեռվի՞ վերցնել մանդատը հաղթանակի դեպքում։

Ա.Ա.- Իհարկե չի ընձեռվի։ Ես Նիկոլի պահով ասում եմ ավելի երկարաժամկետի համար։

Է.Բ- Ես, ճիշտն ասած, չեմ կարծում, որ Նիկոլը մեծ ընդդիմադիր զանգված կարող է հավաքել, որ Հայաստանում ինչ-որ պրոցեսների բերի։ Այդ պոտենցիալը ես չեմ տեսնում. ՀԱԿ-ի նման շարժում չի կարող Նիկոլը ստեղծել։ Ես հիմնականում ներիշխանական թևերն եմ տեսնում, որովհետև իշխանության մեջ շատ մարդիկ կան, որոնք դժգոհ են Սերժ Սարգսյանից, որ կտրուկ քայլեր չի անում և այլն։ Ի նկատի ունեմ, որ իշխանության մեջ կարող է պայքար ծավալվել, որի մի կողմը կարող է լինել Ռոբերտ Քոչարյանի թիմը։

-Եթե կարճ գնահատականներ տալու լինեք, 2009-ին Սերժ Սարգսյանի գործունեությունը 5 բալանոց համակարգով ինչպե՞ս կգնահատեիք։

Է.Բ.- Ես դժվարանում եմ գնահատել. տնտեսությունը բացարձակապես զրո է։ Ավելի ճիշտ՝ մինուս։ Իսկ այն, որ հայ-թուրքական գործընթացի հետ կապված Հայաստանի անունը շոշափվեց միջազգային լրատվամիջոցներում, շատ մարդիկ իմացան Հայաստան երկիրը, չեմ կարող գնահատել։

Ա.Ա.- 3+ երևի։ Տնտեսությունը մեզ մոտ ղեկավարում է ոչ թե կառավարությունը, նախարարները կամ վարչապետը, այլ օլիգարխները, ովքեր անմիջապես գտնվում են նախագահի շուրջ։ Ասել, որ, ա՜խ, վարչապետն այս չարեց, այն չարեց... այսինքն, տնտեսական զարգացման ստիմուլներ այս համակարգում Հայաստանում չեմ տեսնում, դրա համար չեմ կարող ասել՝ ա՛յ, նախագահն ինչ-որ բան պետք է աներ և չարեց։ Իսկ հայ-թուրքական գործընթացում ես, հասկանալով հանդերձ, որ այն, ըստ էության, ավարտվել է, չի վավերացվի, այնուամենայնիվ, ինչ-որ դրական բան տեսնում եմ, որովհետև անկեղծորեն կողմ եմ այդ հարաբերությունների բարելավմանը և նաև ինչ-որ խիզախություն եմ տեսնում Սերժ Սարգսյանի մեջ, որ նա այդ բանին գնաց։

-Բայց 15-րդ հարկից նետվողն էլ կարող է խիզախ լինել, իսկ հետո ...

Ա.Ա.- Դրա համար 3+ եմ դնում, ոչ թե 5։

Է.Բ.- Ինձ համար միշտ փաստերն են խոսում։ Հիմա արտագաղթը նոր թափ է ստացել։ Այսինքն, եթե երկրում ինչ-որ բան լավ լիներ, այդքան մարդ չէր ուզենա դուրս գալ։ Հիմա այդպիսի մի ուսումնասիրություն ենք անում և պարզվում է, որ  ընտանիքներով, երեխաներով շարունակում են գնալ։

Ա.Ա.- Իսկ ե՞րբ չեն գնացել։ Ինչ-որ մի պահ չե՞ն գնացել։

Է.Բ.- Ինչ-որ մի փուլ կար, որ կանխվել էր։ Նույնիսկ այս տնտեսական ճգնաժամի պայմաններում, երբ մտածում ես, որ ուրիշ երկրներում էլ վատ է վիճակը, էլի շարունակում են գնալ գյուղերից, փոքր քաղաքներից։

Ա.Ա.- Սոցիալական վիճակը վատանում է։ 

Է. Բ.- Ոչ միայն սոցիալական վիճակը. մա՛րդը երկրում լավ չի զգում։ Դու քո երկրում ջանք ես թափում, որ գոյատևես։ Չեմ կարծում, որ միայն սոցիալականն է։ Ի վերջո, Ռուսաստանի հայերը բոլորն էլ լավ են ապրում։

Ա.Ա.- Ես, բնականաբար, համաձայն եմ դրա հետ, ուղղակի չեմ կարծում, որ դա 2009-ի առանձնահատկությունն է։

-Պրն Աբրահամյա՛ն, անձամբ Ձեզ համար ինչո՞վ էր հատուկ 2009-ը։

Ա.Ա.- Թերթի համար. գինը դարձրել ենք 150 դրամ, բայց էջերը շատացրել ենք 2 անգամ, գինն ավելացրել 1,5 անգամ, դա տնտեսական առումով ոչինչ չտվեց, բայց ստեղծագործական առումով տվեց. դու կարող ես ամեն էջում ամեն թեմայի անդրադառնալ։ Իսկ անձամբ ես ևս երեք գործ սկսեցի, բացի «Առավոտ»-ից՝ Ա1+-ի մոբայլ հաղորդումները, որ ամեն օր են թողարկվում, «Արարատ» հեռուստաընկերությամբ երաժշտական հաղորդումը, որ ամեն շաբաթ է լինում և նաև ամեն շաբաթ համալսարանում երկու ժամ ժուռնալիստիկայի դասավանդումը։ Այսինքն, ես մոտ 3-4 անգամ իմ ծանրաբեռնվածությունը շատացրի։

-Խոսենք նաև մամուլի մասին օրենքում սպասվող փոփոխություններից։

Է.Բ.- Վտանգավոր բաներ են սկսվելու։ Ես միշտ ասում եմ, որ մենք նորմալ օրենք ունենք. ինչո՞ւ են սկսել օրենքը փոփոխել։

Ա.Ա.- Ինձ էլ դուր չի գալիս բացարձակապես։ Ի վերջո, ես հասկանում եմ, որ մեր պատգամավորները և Վազգեն Մանուկյանի կառույցը՝ Հանրային խորհուրդը մամուլից «աբիժնիկներ են». դուք ինչ ուզեք, գրեք, բա մենք բան չանե՞նք, և դրա համար նրանց համոզել, որ գիտե՞ք՝ ճիշտ է, հիմա Քրեական օրենսգրքից իբր հանում են, դնում քաղաքացիական օրենսգրքի մեջ, բայց քրեական օրենսգրքի մեջ վիրավորված կամ զրպարտված մարդը զահլա չի ունենա քրեական գործով զբաղվելու, իսկ փող ուզել, մանավանդ 5-10 մլն. թերթից, նա կուզի։ Իմանալով մեր դատական համակարգը՝ պարզ է, թե ինչ հետևանքներ դա կարող է ունենալ ցանկացած լրատվամիջոցի համար։

Է.Բ.- Ընդհանրապես այս խորհրդարանն իրավունք չունի մամուլին սանձելու օրենքներ ընդունել, որովհետև այդ խորհրդարանի 80%-ն օրենքը խախտող է, բոլորը բիզնեսով են զբաղված։ Ես ասում եմ՝ դուք նախ ձեր մեջ կարգավորեք, դուք ձեր օրենքը մի խախտեք, հետո մնացածների մասին մտածեք։ Դատական այս համակարգում ի՞նչ օրենք եք ընդունում։ Պարզ չի՞, որ դատարանները ձեր ուզած որոշումները կայացնելու են։ Դրա համար երբ ասում են՝ ցանկացած օրենք ընդունենք, ասում եմ՝ ոչ. դա լինելու է մամուլի դեմ։

-Այսինքն, 2010թ.-ն լինելու է մամուլի դեմ նշանաբանո՞վ։

Է. Բ.- Եթե այդ օրենքն ընդունեն, այո՛։ Ես կարծում եմ, որ բազմաթիվ թերթեր պատմության գիրկն են գնալու։

Ա.Ա.- Ես վստահ եմ դրանում։ Ի դեպ, ես վախենում եմ ոչ թե «Առավոտ» թերթի, այլ ավելի ռադիկալ ընդդիմադիր թերթերի համար։

–Մեզ մոտ միշտ էլ այդպես է եղել. իշխանություններն ընտրությունները մարսելուց հետո հարձակվել են մամուլի վրա։ Սա նորություն չէ։ Երբ ընդդիմությունը գնում է տուն՝ իշխանությունն անցնում է գործի։ Բայց լավատես լինենք։

Զրույցը վարեց Վախթանգ Մարգարյանը