Ողջունելի է, որ Միացյալ Նահանգների Ներկայացուցիչների պալատի չորս անդամներ բանաձև են ներկայացրել, որը պաշտպանում է Կոնգրեսում Հայոց իրավունքների հետապնդման մի նոր մոտեցում՝ դուրս գալով Ցեղասպանության ճանաչման շրջանակներից:

Կոնգրեսականներ Դեյվիդ Վալադաոյի (Հանրապետական, Կալիֆորնիա), Ադամ Շիֆի (Դեմոկրատ, Կալիֆորնիա), Մայքլ Գրիմի (Հանրապետական, Նյու Յորք) և Ֆրենկ Փալոնի (Դեմոկրատ, Նյու Ջերսի) ներկայացրած երկկուսակցական այս նոր նախաձեռնությունը պատշաճորեն կոչվում է «Հայոց ցեղասպանության ճշմարտության եւ արդարության ակտ»:

Հանրածանոթ է, որ Միացյալ Նահանգների կառավարությունը մի քանի անգամ ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը, սկսած 1951 թվականից՝ Արդարադատության միջազգային դատարան պաշտոնական փաստաթուղթ ներկայացնելով, այնուհետև նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանի՝ 1981 թվականի ապրիլի 22-ի նախագահական Հռչակագրով և Ներկայացուցիչների պալատի 1975 և 1984 թվականների երկու բանաձևերի միջոցով:

Առաջարկվող բանաձևը կոչ է անում նախագահ Օբամային «աշխատել հայ-թուրքական արդար, կառուցողական և մնայուն հարաբերությունների բարելավման ուղղությամբ՝ հիմքում ունենալով Թուրքիայի Հանրապետության կողմից Հայոց ցեղասպանության փաստի և դրա ընթացիկ հետևանքների լիարժեք ճանաչման, ինչպես նաև մարդկության դեմ իրականացված այս հանցագործության միջազգային մակարդակով իրավացի, արդար և համապարփակ լուծման հարցերը», տեղեկացնում է ԱՄՆ Հայ Դատի հանձնախումբը:

Ժամանակն է, որ ամերիկահայերն աջակցեն Կոնգրեսի ցուցաբերած այն ջանքերին, որոնք դուրս են գալիս Հայոց ցեղասպանության փաստերի կրկնակի ճանաչումներից, և հետամուտ լինել արդարության հաստատման ավելի իմաստալից նպատակի, որը հանգեցնում է Ցեղասպանության հետևանքով կրած վնասների հատուցման և վերականգնման, ներառյալ անհատական և համայնքային սեփականությունը և Արևմտյան Հայաստանի բռնագրավված տարածքները: Դժվար է պատկերացնել, թե որևէ մեկը կհամարձակվի առարկել արդարության համընդհանուր ընդունված գաղափարին, նույնիսկ Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, որը գլխավորում է «Արդարություն և զարգացում» անունը կրող կուսակցությունը:

Հասկանալի է, որ երկար տարիներ շարունակ անհրաժեշտ էր հետամուտ լինել Ցեղասպանության ճանաչմանը, քանի որ աշխարհն անտեղյակ էր Հայոց ցեղասպանության մասին: Սակայն, այլևս կարիք չկա շարունակելու Ցեղասպանության ճանաչման հետապնդումը, քանի որ հայկական Սփյուռքի և Հայաստանի Հանրապետության գործադրած հարատև ջանքերի շնորհիվ տապալված է թուրքական հետևողական ժխտողական քաղաքականությունը: Հաղթանակ հայտարարելով և առաջ շարժվելով իրենց արդար պահանջների հետապնդման ուղղությամբ, հայերը պետք է խուսափեն թուրքական թակարդն ընկնելուց՝ փորձելով անվերջ վերահաստատել Հայոց ցեղասպանության փաստերը: Մինչ այդ, թուրքական կառավարությունը շարունակելու է իր ամոթալի ժխտողականությունը Հայոց ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ կամ էլ զբաղվելու է մասնակի և անիմաստ ներողություն խնդրելու խաբուսիկ խաղերով՝ մոլորության մեջ գցելով միջազգային հանրությանը Հայոց ցեղասպանության հարյուրամյա տարելիցի նախաշեմին:

Ներկայացուցիչների պալատի նոր բանաձևը նաև փորձում է Միացյալ Նահանգների ջանքերը շեղել չարաբաստիկ Հայ-թուրքական արձանագրություններից և Օբամայի վարչակազմի ուշադրությունը սևեռել Թուրքիայից հայության արդարացի պահանջների վրա: Կոնգրեսի բանաձևը նախագահ Օբամային հիշեցնում է նրա՝ 2012 թ. Ապրիլ 24-ի ուղերձի մասին, որտեղ նա կողմնակից էր, որ «փաստերի ամբողջական, անկեղծ և արդար ճանաչումը բխում է բոլորի շահերից: Անհնար է ապագա կերտել՝ առանց հաշվի նստելու անցյալի հետ»:

Բանաձևն ընդգծում է, որ Թուրքիայի Հանրապետությունը, փոխանակ «հաշվի նստելու իր անցյալի փաստերի հետ», էլ ավելի է «լարում Հայոց ցեղասպանության ժխտման իր միջազգային արշավը՝ շարունակելով Հայաստանի շրջափակումը, և ուժեղացնելով իր ճնշումը թուրքական քաղաքացիական, թեև փոքր, սակայն ընդլայնվող շարժման վրա, որը ճանաչում է Հայոց ցեղասպանությունը՝ արդարություն հետապնդելով համակարգված արշավներից իրենց բիբլիական հայրենի երկրներում բնաջնջված միլիոնավոր հայերի, հույների, ասորիների, Պոնտոսի հույների, սիրիացիների և այլ քրիստոնյաների համար»:

Կոնգրեսի բանաձևում նաև հայտարարվում է, որ Միացյալ Նահանգների «ազգային շահերը՝ հայերի և թուրքերի միջև արդար, կառուցողական, կայուն և մնայուն հարաբերությունների հաստատման մեջ, չեն կարող նշանակալից հաջողությունների հասնել շրջանցելով կամ այլ կերպ փորձելով խուսափել լուծումներ առաջարկելուց այս երկու երկրների միջև առկա պետական քաղաքական, իրավական, անվտանգության և բարոյական խնդիրներին՝ Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճշմարտության և արդարության ժխտմանը»:

Վերջերս ներկայացված բանաձևը հստակեցնում է, որ հայերը Ցեղասպանության հայտնի փաստերն անընդհատ կրկնելով բավարարվելու փոխարեն, պահանջում են արդար լուծում՝ լիարժեք և համապարփակ հատուցման միջոցով:

Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի