Վերջերս անսպասելիորեն աչքովս ընկավ մի չափազանց կարևոր իսլամական փաստաթուղթ, որը խստորեն դատապարտում է թուրքերին` կրոնի քողի տակ հայ քրիստոնյաներին սպանելու համար:

Այս բացառիկ փաստաթուղթը ֆեթվա կամ կրոնական հրամանագիր է, որն արձակվել է 1909 թվականի մայիսին Եգիպտոսի Մեծն շեյխ Սալիմ ալ-Բիշրիի կողմից, և դատապարտում է թուրք մահմեդականներին Օսմանյան կայսրության խոշոր քաղաքներից մեկում` Ադանայում 30 հազար հայերին կոտորելու համար:
Ալ-Ազհար մզկիթի շեյխ ալ-Բիշրին, Կահիրեում մահմեդական աշխարհի իսլամական հետազոտությունների նշանավոր կենտրոնի առաջնորդն այս ֆեթվան արձակել է ի հակազդեցություն 1909 թվականի ապրիլին թուրք մուֆթիի (կրոնական առաջնորդ) արձակած հրամանագրի, որով նա թուրքերին կոչ է արել սպանել հայերին, քանի որ «նրանք դեմ էին մահմեդականներին և Աստծուն»:

Համացանցում պատահաբար տեսնելով եգիպտական ֆեթվայի հիշատակումը, կապ հաստատեցի հայոց պատմության մասնագետ, պրոֆ. Մոհամմադ Ռիֆաաթ ալ-Իմամի հետ, որին հանդիպել էի վերջերս Կահիրե կատարած իմ այցելության ժամանակ: Դոկտ. ալ-Իմամը սիրով ինձ ուղարկեց այս կարևոր կրոնական փաստաթղթի արաբական տեքստի բնագիրը, որից առաջին անգամ հայերեն թարգմանությամբ հատվածներ ենք ներկայացնում ստորև.
«Տեղական թերթերում տեսել ենք զարհուրելի լուրեր և նողկալի զեկույցներ Օսմանյան կայսրության մի շարք գավառների մահմեդականների մասին, որոնք հարձակվել են քրիստոնյաների վրա և գազանաբար սպանել նրանց: Մենք չէինք կարող հավատալ այդ զեկույցներին և հույս էինք տածում, որ դրանք կեղծ էին, քանի որ իսլամն արգելում է ագրեսիան, բռնությունները, արյունահեղությունը, և մարդկանց վնասելը անկախ այն բանից, թե նրանք մահմեդական են, քրիստոնյա թե հրեա:
Օհ, մահմեդականներ` տարածաշրջանում և այլուր ապրող, զգուշացեք գործողություններից, որոնք արգելված են Ալլահի կողմից իր շարիաթում [իսլամական օրենք], և խնայեք այն արյունը, որ Ալլահն արգելում է թափել, և մի մեղանչեք որևէ մեկի դեմ, քանի որ Ալլահը չի սիրում ագրեսորներին….
Ձեր պարտքն է նրանց հանդեպ, ովքեր կապվել են ձեզ հետ, ովքեր իրենց անվտանգությունը վստահել են ձեզ և ովքեր բնակվում են ձեզ հետ և ձեր կողքին են Ahlul Dhimma-ից (հրեա և քրիստոնա փոքրամասնություններ, որոնց իսլամ կրոնը պաշտպանում է), ինչպես պարտադրված է Ալլահի կողմից` բարձրացնել նրանց, ինչպես կբարձրացնեք ինքներդ ձեզ, պաշտպանել նրանց այն ամենից, ինչից կպաշտպանեք ինքներդ ձեզ և ձեր ազգակիցներին, ձեր ուժը դարձրեք նրանց ուժը, հպարտացեք և բարգավաճեք ձեր ուժով, և պաշտպանեք նրանց վանքերն ու եկեղեցիները, ինչպես կպաշտպանեք ձեր մզկիթներն ու տաճարները:
Ով որ վիրավորի նրանց կանանց, սուր քաշի նրանց վրա և ճնշի նրանց, նա ժխտում է Ալլահին տված մահմեդականների խոստումը, որը մահմեդականների պարտավորությունն է:
Իմացած եղեք, որ եթե այն, ինչ հասարակությունը լսում է` ճշմարիտ է, ապա դուք զայրացրել եք ձեր Ալլահին և այն չի գոհացրել ձեր մարգարեին ու Շարիաթը: Դուք ձեր մահմեդական եղբայրներին հեռացրել եք իրենց կրոնից, որի մերժումը դարձել է սոսկալի` այս նողկալի արարքի պատճառով, խախտելով այն, ինչն արգելված է, և դուք արձակում եք ձեր կրոնից անտեղյակ մարդկանց լեզուները` սոսկալի բառեր ասելու ընդդեմ բոլոր մահմեդականների:
Ուրեմն, լսեք, թե ինչ է ասել ձեր մարգարեն նման իրավիճակների մասին, որում դուք այժմ հայտնվել եք: Նա ասել է. «Նա ով սպանում է դաշնակից անձի [անձ, որն ըստ համաձայնագրի միացել է իսլամին`օգնության և աջակցության նպատակով] չի զգա Դրախտի բուրմունքը և եթե անգամ զգա այն, ապա դա կլինի 40 տարվա հեռվից»:  Նա նաև ասել է. «Անձը, որը գցում է «dhimmi»-ին [հրեական կամ քրիստոնեական փոքրամաuնության անձ]  կմտրակվի կրակի ճիրաններում Ահեղ դատաստանի օրը»:
 Այս փաստաթղթից ամբողջովին պարզ է դառնում, որ 1909 թվականի հայկական կոտորածները և դրան հաջորդած 1915 թվականի Ցեղասպանությունը մահմեդական թուրքերի և հայ քրիստոնյաների միջև եղած կրոնական բախման արդյունք չէին: Ալ-Ազհարի Մեծն շեյխն արդարացիորեն դատապարտել է թուրքերին` հայերի զանգվածային կոտորածի համար, որը կատարվել է ռասիստ պանթուրքական, և ոչ թե պանիսլամական նկատառումներով` հայկական հողերն ու կալվածքները գրավելու մտադրության հետ միատեղ: Թուրք մուֆթիների (հոգևորական) կողմից արձակված տարբեր ֆեթվաները նպատակ ունեին հրահրել մոլեռանդ թուրք խուժանին` հարձակվել և սպանել անմեղ հայերին:
Շեյխ ալ-Բիշրիի 1909 թվականի ֆեթվան հետագայում ամրապնդվել է 1917 թվականին Մեքքայի Շարիֆ ալ-Հուսեյն իբն Ալիի արձակած հրովարտակով` հրամայելով բոլոր մահմեդականներին պաշտպանել հայերին և «ապահովել այն ամենով, ինչի կարիքը նրանք կարող են ունենալ ... որովհետև նրանք մահմեդականների Պաշտպանված ազգն են, որոնց մասին մարգարե Մուհամմեդն ասել է. «Ով որ անգամ պարան գողանա նրանցից, ես կլինեմ նրա հակառակորդը Ահեղ դատաստանի օրը»:
2009 թվականին, երբ Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեպ Թայիփ Էրդողանը հայտարարում էր, թե «Մահմեդականները ցեղասպանություն չեն կատարել», նա միայն մասամբ էր ճիշտ: Նա պետք է ասեր. «Լավ մահմեդականները ցեղասպանություն չեն կատարել»: Երիտթուրքերի կուսակցության ղեկավարները, ովքեր 1915 թվականին իրագործել էին Հայոց ցեղասպանությունը, դատելով իսլամի սուրբ գրքի` Ղուրանի ուսմունքներից, հավատացյալ մահմեդականներ չէին: Նրանք պարզապես ոճրագործներ էին, որոնք իսլամը իբրև հարմար պատրվակ էին օգտագործել զանգվածային ջարդեր իրականացնելու համար: Ալ-Ազհարի Մեծն շեյխի կարեկցող ֆեթվան դեռ այսօր էլ ճշմարիտ է հնչում, մանավանդ այս օրերին, երբ մահմեդական աշխարհը նշում է Ռամազանի ավարտը:

 Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր

Թարգմանիչ` Ռուզաննա Ավագյան