Վերջին ամիսներին աննախադեպ առատությամբ հոդված, մեկնաբանություն, կանխատեսական վերլուծումներ եւ թելադրական կոչեր  են գրվում ու հնչում սիրիահայության մասին: Մինչեւ Սիրիայի վերջին դեպքերը, սիրիահայությունը համահայկական ուշադրության լուսարձակներից  հեռու էր, որոշ առումներով հասկանալի, այսուհանդերձ ոչ արդարացված պատճառներով: Չմոռանանք, որ սիրիահայությունը մեր դասական, ամենահին գաղութներից եւ սփյուռքահայ կյանքի մարդուժի հայթայթման կարեւոր շտեմարանի փորձ ամբարած ու նկատառելի արտադրողականություն նվաճած շատ կարեւոր միջավայր է:

Լրատուական լուսարձակների մոտայիկ կեդրոնացումը, մրցակցային կշռույթով ստուգված ու չստուգված լուրերը շրջանառության մեջ դնելու հեւքը այսօր ստեղծած են խայտաբղետ մի իրավիճակ , ուր լրագրողական շուկան պահանջ-սպառողի կանոնների հիմամբ հեղեղած է լրատուադաշտը: Այստեղ, որոշ լրատվությունների դեպքում կան պատվերային շարժառիթներ ի հարկե, այլոց համար ընդհանուր մրցավազքից  ետ չմնալու մղումներ, իսկ սակավաթիվերի համար ալ` սիրիահայության ձեռք երկարելու գիտակցական ինքնաթելադրանքներից  ներշնչված քայլեր:

Այս թոհուբոհում ականատես ենք լինում հաճախ արեւմտյան քարոզչության ուղղակի հայացման, նման լրատվությունների բառացի կրկնօրինակացումին եւ բնականաբար նրանցից ազդված մեկնաբանությունների: Արդյունքը` խուճապային մթնոլորտի տարածումն է, «ժողովրդավարացման» քաղաքականության տարածումի քարոզչության ալիքների տակ ընկնելը եւ ապալուսաբանելը:

Որոշ լրատուամիջոցներ սիրիահայության նկատմամբ իրենց ցուցաբերած նախանձախնդրության չեն կարողացել սահման դնել: Հոդվածագիրներ առաջարկում են ամբողջ սիրիահայությունը տեղափոխել Ջավախք, այնտեղ հատուկ ավան կառուցել` միաժամանակ լուծելով թե՛ սիրիահայության խնդիրը եւ թե՛ Ջավախքի հայաթափումի հարցը: Ուրիշներ գաղափարախոսական հիմք են փորձել հաղորդել օրախնդրին` հաստատելով, որ սիրիահայությունը արեւմտահայերի շառավիղ է, առ այդ` պետք է վերադառանա Արեւմտահայաստան (մոռանալով Կիլիկիան):

Մինչ, ֆեյսպուքահայությունը իբրեւ այլընտրանքային լրատուադաշտի օգտատերերի նկատառելի համրանք քննարկում է Հայաստանում սիրիահայերի ապաստան տալու անհետաձգելի գործը: Կարելի չէ անշուշտ բացառել հայրենակիցների օգնության փութալու միաժամանակ թե՛ ազգային եւ թե՛ մարդասիրական պատրաստակամության փաստը: Խնդիրը սակայն ունի քաղաքական երանգներ: Ուղերձը այս երեւույթին նաեւ այն է, որ ի բացակայություն պետական կառույցների ձեռնարկելիք գործին, քաղաքացիական հասարակությունն է, որ ուզում է կազմակերպել ճգնաժամի մեջ հայտնված մարդոց օգնության փութալու աշխատանքը: Այս շարժումը նախաձեռնողները հայտարարում էին, որ մինչ այժմ սիրիահայ մեկ ընտանիքի օգտակար էին դարձել` Երեւանի մեջ ճարելով աժան վարձքով բնակարան:

Խնդիրը անշուշտ զերծ չէ նաեւ ներհայաստանյան քաղաքական շահարկումներից: Իշխանությունները որեւէ ձեւով պատրաստ չեն ընդունելու հայրենադարձության մասին մտածող սիրիահայերը. հայրենիքից արտագաղթածների դիմաց, ինչպե՞ս կարելի պիտի լինի հայրենադարձություն կազմակերպելը: Եւ այսպես մինչեւ... «Միջին Արեւելքի մեջ ռուսական վերջին կայանի կորստից հետո կարգը կովկասյան ռուսական կայանին` Հայաստանի Հանրապետությանն է» պիտի ուզեր կանխատեսել մի մեկնաբան։

Սիրիահայությունը համասփյուռքյան առումով հայկական արժեհամակարգի պահպանման մեծ դերակատարություն ունեցած կուռ, կազմակերպ համայնք է, որ ունի խոր արմատներ: Այն քաղաքական շահարկումների ենթարկելը` փոքր եւ կարճաժամկետ առավելներ ապահովելու համար նվազագույն ըսելաձեւով լրատուական առարկայականության հետ աղերս չունեցող երեւույթ է:

Բայց հարցը անշուշտ միայն լրագրողական արհեստավարժության հետ կապ չունի: Չմոռանանք ստեղծված տագնապին եւ պատերազմական իրավիճակին հետ թուրքական շահագրգռվածության չափը եւ Թուրքիայի առաջադրած «անվտանգության գոտի»-ին անմիջականությունը: Հայկական յուրաքանչյուր լրատուամիջոցի կողմից նման հաշվարկ չկատարելու փաստը լրագրողական աշխատանքից  ակնկալուած օրինաչափությունների չի վերաբերվում միայն:

Սիրիահայության տագնապը երկրի իրավիճակին հետ կարող է երկար տեւել: Հայկական լրատուադաշտը զգոնության, սթափության, արհեստավարժության եւ թշնամիին քայլերը հաշվարկելու հրամայականին առջեւ է: Հեռու` խուճապայնությունից, շահարկումներից եւ ազդեցության ալիքներին հանձնվելու փորձություններից:

Շահան Գանտահարյան

«Ազդակ»ի գլխավոր խմբագիր