ՀՅԴ խմբակցության անդամ Աղվան Վարդանյանի ելույթը Ազգային ժողովում հունիսի 20-ին, կառավարության ծրագրի քննարկման ժամանակ

Հարգելի՛ խորհրդարան,

Հարգելի կառավարություն,

Ձեզ շնորհավորում եմ հին ու նոր պատասխանատվությունը ստանձնելու կապակցությամբ։

Այն, ինչ ասելու եմ այս ամբիոնից՝ ե՛ւ այսօր, ե՛ւ այսուհետ, մեկ նպատակ է ունենալու՝ հանրության եւ մեր անկախ պետականության շահը։ Վիրավորելու, չարախնդալու, միայն վատը տեսնելու բնավորություն ու պատճառ չունեմ։ Մի խոսքով՝ անձնական ոչինչ, միայն պետականություն։ Իմ կուսակցության եւ իմ պատկերացրած Հայաստանն է չափման միավորը։

Հիմա՝ հին ու նոր կառավարության ծրագրի մասին։ Մեկ բառով՝ այն, թող կոպիտ չհնչի, պիղատոսյան է՝ ձեռքերը լվանալու քաղաքականություն։ Բացատրեմ. սա նույն թիմի ծրագիրն է, որ չորս տարի առաջ, նախորդ շրջանի դրական փորձի հիման վրա, ներկայացել էր համարձակ, հավակնոտ, շոշափելի արդյունքներ նախանշող, հիմնարար փոփոխություններ խոստացող փաստաթուղթ։

Այս ծրագիրն ավելի շուտ նախորդի ծաղրանկարն է։ Զգուշավոր, պատասխանատվությունից խուսափող, նվազագույն կոնկրետ ցուցանիշներ առաջադրող։ Եվ նույնիսկ դրանք հասանելի կլինեն, եթե արտաքին շատ իրական ռիսկերը չխանգարեն, որ խոհեմաբար դրված են ծրագրի վերջում։

Այնպիսի տպավորություն է, կարծես, այս թիմը չորս տարի չի ղեկավարել գործադիր իշխանությունը եւ չգիտի ինչը ինչից հետո ու առաջ է։ Մինչդեռ ղեկավարել է եւ ղեկավարել է՝ այդ իշխանությունը հետեւողականորեն, քայլ առ քայլ կենտրոնացնելով, նախարարների ու նախարարությունների ինքնուրույնությունը սահմանափակելով։

Այս ծրագիրը բառապաշարով, ժամանակակից, գեղեցիկ  ձեւակերպումներով առնվազն 70 տոկոս կրկնում է նախորդը, սակայն չափից ավելի անորոշ ու անհամարձակ է կոնկրետ արդյունքներ, կոնկրետ պատասխանատվություն ստանձնելու առումով։ Կարճ՝ ձեռքերը լվացողի մոտեցում է։ Միայն պարզ չէ՝ վեց-յոթ ամիս է տեւելու այդ արարողությունը, թե՞ հինգ տարի։

Ընդարձակ մեջբերում 2008թ. ծրագրից. «Կառավարության ծրագրի նպատակն է՝ պետության կայուն եւ անվտանգ զարգացումը՝ քաղաքացիական հասարակության կայացումը, հասարակության եւ իշխանությունների միջեւ վստահության մթնոլորտի ձեւավորումը, սոցիալական արդարության հաստատումը, օրենքի անվերապահ իշխանության, հավասար մրցակցային հնարավորությունների ապահովումը, այնպիսի Հայաստանի կառուցումը, որը կմիավորի համայն հայությանը։ Հայաստանը պետք է դառնա կայացած ժողովրդավարական պետություն՝ կառավարման արդյունավետ համակարգով։ Կառավարության ծրագիրն ապահովելու է նախորդ տարիների ձեռքբերումների կայուն, շարունակական զարգացումը եւ քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական ու կառավարման համակարգերի համարձակ եւ իրատեսական բարեփոխումների իրականացումը՝ որպես հետեւանք երաշխավորելով մեր քաղաքացիների կյանքի որակի էական բարելավումը»։

Ո՞ր մասն է  այս նպատակների կատարված։ Անշուշտ՝ համաշխարհային ճգնաժամը։ Բայց այդ նույն ճգնաժամը չխանգարեց, չէ՞, 500.000 թոշակառուների եկամուտը տարեկան ընդամենը 15 հազար դրամով ավելացնել, բայց 500.000 ընտանիքից էլ, ԱՊՊԱ-ի ներդրումով,  ամեն տարի 30-35 հազար վերցնել եւ ուղղել մասնավոր-պետական գրպանը։

Այլ մեջբերում. «Կառավարությունը պետական կառավարման համակարգի կադրային ներուժի հետեւողական ամրապնդման նպատակով մտադիր է զգալիորեն ավելացնել համակարգում աշխատելու գրավչությունը, աշխատանքի որակը եւ աշխատավարձի մակարդակը՝ մրցունակ դարձնելով մասնավոր հատվածին□։ Չորս տարի պետական համակարգում աշխատավարձ չի բարձրացել։ Միջին չափը մեկուկես եւ ավելի անգամ ցածր է մասնավոր հատվածից։ Ով հնար է գտնում, փախչում է համակարգից։ Մնացածների բացարձակ մեծամասնությունն էլ կուսակցական կրծքանշանակիրներն են, ում համար գլխավորը ոչ թե պետությունն է, այլ ցուցադրական նվիրվածությունը առաջնորդներին։ Երկու տարի առաջ մի խումբ քաղծառայողներ աշխատավարձի հարց բարձրացրեցին։ Այնպիսի մեթոդներով ճնշեցիք ու ստիպեցիք ազատել աշխատանքից, որ թղթի վրա 21-րդ դարին համահունչ հռչակած արժեքներից թաց տեղ մնաց։ Կոմունիստները կնախանձեին։

Հիմա էլ այս ծրագրում, իբրեւ ձեռքբերում, նշում եք. □Ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի սուղ պայմաններում կարողացանք բարձրացնել սոցիալական նպաստները, թոշակներն ու աշխատավարձերը՝ մեղմելով ճգնաժամի սոցիալական հետեւանքները»։

Այո, աղքատների թիվը կտրուկ աճել է, նպաստառուների թիվը՝ կտրուկ նվազել։ Թոշակների ավելացման չափը գիտենք։ Իսկ ի՞նչ աշխատավարձ եք բարձրացրել։ Չորս տարում նվազագույնը 30 հազարից դարձել է 32.500, ու ճգնաժամի սոցիալական հետեւանքները մեղմվե՞լ են։

Հաջորդ մեջբերումը նախորդից. «Գերակա խնդիր է դիտվելու ազատ եւ արհեստավարժ մամուլի կայացումը, լրատվամիջոցների կողմից իրադարձությունների անկողմնակալ եւ բազմակողմանի լուսաբանման համար նախադրյալների ստեղծումը, խոսքի ազատության ամրապնդումը, ԶԼՄ-ների գործունեության անկախությունն ու անաչառությունը մեծացնելուն ուղղված՝ լիարժեք բազմակարծություն ապահովող միջոցառումների մշակումը եւ իրականացումը»։ Նաեւ ճիշտ եզրակացրել էիք՝ «Պատասխանատու զանգվածային լրատվություն՝ կնշանակի պատասխանատու կառավարություն»։ Ի՞նչ ունենք այսօր։ Բացարձակի ձգտող թաքուն մոնոպոլիզացիա, բացարձակի ձգտող կախվածություն, ստվերային ֆինանսավորում ու պատվերներ, ինքնուրույնության ցանկացած դրսեւորման ճնշում հնարավոր բոլոր միջոցներով։ Իշխանություններն իրենց հերթին, քաղաքական ուժերը՝ իրենց։ Եվ ունենք դարձվածքի թարս պատկերը՝ «Անպատասխանատու ԶԼՄ-ներ, անպատասխանատու կառավարություն»։ Թե՞ այս հարցում էլ է ճգնաժամը խանգարել։ Թե՞ ուղղակի ձեռագիրն է նույնը՝ հռչակել մի բան, անել՝ հակառակը։ Քիչ առաջ վարչապետն ասաց՝ ստվերի կրճատման ամենակարեւոր գործիքը հրապարակայնությունն է։ Այսպիսի՞ լրատվամիջոցներով։

Չհոգնեցնեմ, բայց թվարկեմ նախկին խոստումները։ «Կառավարությունը նախատեսում է 2008 թվականին Հայաստանը տարածաշրջանային ֆինանսական կենտրոն դարձնելու հայեցակարգի մշակում՝ դրանից բխող հետագա քայլերով՝ 2008-2012 թվակականներին։ Այն կներառի Դիլիջան քաղաքում բարձրորակ ֆինանսական ծառայությունների կենտրոնացման հարցը»։ Այո, կարծեմ, Կենտրոնական բանկը պատրաստվում էր Դիլիջան տեղափոխվել, հետո կառուցվող հսկա շենքը սահուն փոխակերպվեց ուսումնական կենտրոնի։

Նորից նախկին ծրագրից. «Միջին ընտանիքը կունենա ֆինանսական ռեսուրսների հասանելիություն՝ բնակարան եւ ավտոմեքենա ձեռք բերելու համար»։ «Հայաստանում չի լինելու աղքատ կենսաթոշակառու։ 2012 թվականին միջին աշխատանքային կենսաթոշակի չափը կհամապատասխան կենսապահովման նվազագույն բյուջեի չափին»։ «Աղքատության էական հաղթահարում՝ արդյունքում ապահովելով 11,2 տոկոսից ցածր ընդհանուր աղքատություն եւ 1,6 տոկոսից ցածր ծայրահեղ աղքատության մակարդակ»։ Այս թիրախներն ո՞ւր են։ Միջանկյալ ասեմ՝ համաձայն չեմ ֆինանսների հարգարժան այս նախարարի այն պնդման հետ, թե նախորդ շրջանում աղքատությունը կրճատվում էր դրսից ուղարկվող փողերի հաշվին։ Այդպես չէ, մարդկանց ռեալ եկամուտները աճում էին։ Հիմա խոստանում եք 8-10 տոկոս աղքատության կրճատում։ Այսինքն՝ 2017 թվականին 25 տոկոս։ Վերադարձ 2007 թիվ։ Մինչդեռ երկու օր առաջ հանրապետության նախագահն այս կառավարության առջեւ խնդիր դրեց՝ աղքատության հետեւողական կրճատում ու տեսանելի ապագայում դրա իսպառ վերացում։ Կառավարության համար տեսանելի ապագան ո՞րն է։ Կամ՝ կառավարության համար ապագան տեսանելի՞ է։ Առաջիկա վեց-յոթ ամիսը նկատի չունեմ։ Դարձյալ մեջբերում եմ նախագահի խոսքը. «Սա չի նշանակում, որ մենք հեղափոխական արդյունքներ չենք ակնկալում գործադիրի աշխատանքից։ Մենք մեր քաղաքացիներին փոփոխություններ ենք խոստացել... եւ այդ փոփոխությունները չպետք է ուշանան»։ Ցավոք, այս կառավարության այս ծրագրով չեն կարող չուշանալ։ Մեկ շաբաթ առաջ հաստատված 2013-2015թթ. ՄԺԾԾ-ում դրված թվերը նույնն են վկայում։

Այսքանից հետո ծրագրի վերջնական տարբերակում, նոր կոալիցիոն գործընկերոջ համադրումով, պոպուլիզմն էլ չեք մոռացել՝ 1 միլիոն դրամ 3-րդ, 4-րդ երեխային, 1,5 միլիոն՝ 5-րդին։ Գումարն ավելացնում ենք, ծնելիությունը նվազում է, արտագաղթը՝ ավելանում։

Գուցե խնդիրն այլ տեղ է՝ օրինակ, խոսքի ու գործի, թղթի վրա գրվածի ու կյանքի տարբերությունը, բարոյահոգեբանական մթնոլորտը, արդարության բացակայությունը, մարդու անպաշտպանվածությունը, հուսալքությունն ու հավատի չգոյությունը, թե բան կփոխվի։

Այս ծրագրի նախաբանում ձեռքբերումներ են նշված՝ էապես մեղմվել են քաղաքական պառակտվածությունը եւ անհանդուրժողականության դրսեւորումները, երկրի բնականոն կյանքը զերծ ենք պահել մեր հարեւանությամբ ընթացող պատերազմական գործողություններով պայմանավորված ցնցումներից եւ այլն, եւ այլն։ Բոլորն էլ թեական, բոլորն էլ՝ կասկածելի։ Եթե հաստատումներն են իրականությունից կտրված, ինչո՞ւ պիտի հավատանք գլխավոր կարգախոսին՝ իբր մինչեւ հիմա պետականության հիմքերն էինք ամրապնդոււմ, հիմա բոլոր հնարավորություններն ուղղելու ենք մարդուն, հասարակության յուրաքանչյուր անդամին։

Ինչո՞ւ պիտի հավատանք, երբ պետական կառավարման ամբողջ համակարգը՝ վերեւից ներքեւ, նախկին կոալիցիան, այս կառավարությունը  վերածել էր ընտրական համակարգի։ Հանրային ծառայողը գնահատվում է ոչ թե օրենսդրությամբ իրեն վերապահված գործառույթների իրականացման որակով, այլ թե քանի ձայն է բերել հարազատ կուսակցությանը։ Սա պետականության հիմքերի ամրապնդում չէ, կարծեմ։ Քանդում է։ Եվ այս մթնոլորտն է շատերին առիթ տալիս անհարկի որգեւորության՝ մենք մեծամասնության կամքն ենք իրագործում։ Ոգեւորությունն այնքան մեծ է, որ պայմանական 663 հազար ձայն ստացած կուսակցության ներկայացուցիչը հայտարարում է. □Ժողովրդի մեծամասնությունը՝ 1 միլիոն մարդ, ձայն է տվել ՀՀԿ-ին, մենք էլ իրականացնելու ենք այդ 1 միլիոնի տված վստահությունը։

Իրականացրեք։ Հինգ տարի անց հիշելու են այս ծրագրի դրույթներն ու հեղինակներին։

Իբրեւ ամփոփում՝ կա երկու տարբերակ. կամ կառավարությունը, չորս տարի աշխատած թիմ ասվածը չգիտի իրերի իրական վիճակը եւ չի պատկերացնում երկիրն ու հասարակությունը արժանապատիվ զարգացման տանող ճանապարհները, կամ շատ լավ էլ գիտի, բայց հրապարակայնորեն չի համարձակվում ասել եւ այլ բան է անում։

Առաջին դեպքում նա անելիք չունի, երկրորդ դեպքում՝ ավելի վատ՝ չունի կամք և գոլ ջրով լվանում է ձեռքերը։ Առնվազն՝ վեց-յոթ ամիս։