Թվում էր, թե օգոստոսի 8-ին կնքված փասթաթուղթը այն երազանքն էր, որ ունեին Բաքուն և Անկարան: Սակայն պարզվում է, որ Թուրքիային դա էլ բավարար չէ: Այստեղ կարծում են, որ Փաշինյանի վրա էլ ավելի պիտի ճնշել՝ էլ ավելի մեծ զիջումներ ստանալու համար:

Իհարկե, Թրամփի ծրագիրը մեծ ոգևորություն էր արաջացրել Թուրքիայում: Սակայն այստեղ առաջ է եկել մեկ այլ կարծիք, եթե Փաշինյանը գնացել է նման զիջումների, նշանակում է՝ նա ամեն գնով փորձում է ազատվել Մոսկվայի ազդեցությունից, վախենալով, որ վերջինս նրան կզրկի իշխանությունից գալիք խորհրդարանական ընտրություններում՝ աջակցելով իր ոչ իշխանական ուժերին:

Ըստ այդ շրջանակների, Փաշինյանն այսօր, գրեթե 100 տոկոսով, գտնվում է Էրդողանի գրպանում և պիտի ամեն ինչ անել, որպեսզի գրպանում գտնվող այդ անձից մինչև ընտրությունները ստանան հնարավորինս մեծ զիջումներ:

Մասնավորապես, կան շրջանակներ, ովքեր կարծում են, որ Թրամփի ծրագրից ավելի շատ կօգտվի ոչ թե Թուրքիան, այլ՝ Իսրայելը:

Օրինակ, Թուրքիայի ռազմածովային ուժերի ծովակալ Ջեմ Գյուրդենիզը քննադատել է լայնորեն հրապարակված Թրամփի այս նախաձեռնությունը:

Նրա կասկածամտությունը նախագծի նկատմամբ առավել կարևոր է, քանի որ Գյուրդենիզը համարվում է «Կապույտ հայրենիք» հայեցակարգի հիմնադիրը և դրա հետ մեկտեղ՝ նախագահ Էրդողանի կողմից իրականացվող արտաքին քաղաքականության ռազմավարության ոգեշնչման աղբյուրը։

Ի տարբերություն Զանգեզուրի ճանապարհի՝ որպես «թուրքական աշխարհի» ամրապնդման համար նախատեսված «Թուրանական միջանցքի» Թուրքիայում տարածված մեկնաբանության, Գյուրդենիզը, ընդհակառակը, այն դիտարկում է որպես ամերիկա-իսրայելական աշխարհաքաղաքականության գործիք Անդրկովկասում։

Թուրք ծովակալի կարծիքով, օգտագործելով Փաշինյանի վախերը Պուտինից և նրա կախվածության աստիճանից Էրդողանից, Վաշինգտոնին հաջողվել է Փաշինյանի վախերը կապիտալիզացնել ի օգուտ, ոչ թե Թուրքիայի, այլ՝ ԱՄՆ-ի և Իսրայելի:

Գյուրդենիզի խոսքով՝ Վաշինգտոնի համար սա հնարավորություն է հենարան ձեռք բերելու այն տարածքում, որը Ռուսաստանը ավանդաբար համարել է իր «բուֆերային տարածքը» և Իրանի վրա ազդելու միջոց: Իսրայելի համար դա լրացուցիչ էներգետիկ և ռազմական լծակներ ձեռք բերելու միջոց է՝ Ադրբեջանի հետ շփումների միջոցով:

Բաքուն ապահովում է Իսրայելի նավթային կարիքների մինչև 60%-ը և մասնակցում է նրա ծովային հարթակների ֆինանսավորմանը: Այս սցենարի համաձայն՝ Զանգեզուրը դառնում է տրանսպորտային և էներգետիկ միջանցք, որը ինտեգրված է հիմնականում ամերիկա-իսրայելական, այլ ոչ թե թուրքական շահերի համակարգի մեջ:

Այս ամենի արդյունքում, նշում է թուրք ծովակալը, Անկարան հայտնվում է երկիմաստ իրավիճակում։ Մի կողմից՝ թուրք ռազմավարագետները պատմականորեն Զանգեզուրը համարել են Կասպից ծով և դրանից այն կողմ՝ թյուրքական աշխարհ տանող ճանապարհ։ Մյուս կողմից, միջանցքի փաստացի վերահսկողությունը, որը հանձնվել է Միացյալ Նահանգներին, նշանակում է, որ Թուրքիան ներքաշվում է մի ճարտարապետության մեջ, որի հիմնական շահառուները ԱՄՆ-ն և Իսրայելն են։

Այսպիսով, «Թուրանական միջանցքի» գաղափարը իրականացնելու փոխարեն, նշում է ծովակալը, Թուրքիան ռիսկի է դիմում դառնալու պարզապես արտաքին սցենարի և կամքի կատարող՝ հետապնդելով Ռուսաստանին և Իրանին թուլացնելու և նրանց Հարավային Կովկասից դուրս մղելու վերջնական նպատակը։

Հասկանալի է, որ թուրք գեներալին քիչ են հետաքրքրում Ռուսաստանի և Իրանի շահերը:

Պարզապես նա չի հասկանում, թե ինչու Էրդողանը չի պահանջում Փաշինյանից, որ վերջինս Զանգեզուրի միջանցքը տրամադրի, ոչ թե ԱՄՆ-ին, այլ հենց Թուրքիային:

Չէ որ Փաշինյանն ուղիղ կախված է հենց Էրդողանից, այլ ոչ թե Թրամփից, կամ Իսրայելից:

Էրդողանի կողմնակիցներն, ովքեր վիճում են ծովակալի հետ, նշում են, որ միևնույն է, այս միջանցքով ԱՄՆ-ն ու Իսրայելը ուղիղ կախվածության մեջ են հայտնվելու Թուրքիայից, քանի որ այդ միջանցքը ուղիղ սահման չի ունենալու, ո՛չ ԱՄՆ-ի, ո՛չ էլ Իսրայելի հետ:

Ավելին, նշում են գեներալի հակադիր տեսակետ ունեցողները, այս ծրագրով Էրդողանը վերջնարդյունքում և՛ ԱՄՆ-ին, և՛ Իսրայելին իրենից կախվածության մեջ է գցում, ինչպես, որ նա իրականացրեց Սիրիայում:

Ինչ վերաբերվում է Ռուսաստանի և Իրանի դժգոհություններին, ապա նրանք վերջնարդյունքում իրենց սլաքները կուղղեն դեպի ԱՄՆ, Իսրայել և Հայաստան:

Իսկ այդ բախումից Թուրքիան, վեր կանգնելով այդ բախումից, միայն կարող է օգտվել, եզրակացնում են Էրդողանի կողմնակիցները:

Այս դիսկուրսը ցույց է տալիս, թե ինչ արկածախնդրության մեջ է ներքաշում Փաշինյանը Հայաստանը, և պարզ է դառնում, թե ինչ գին ունի Հայաստանի անվտանգության համար Փաշինյանից ազատվելը:

Սա է իրականությունը:

Արտակ Հակոբյան
Աղբյուրը՝ Zham.am