Օրերս Մեծ Բրիտանիան հայտարարեց, որ Ադրբեջանի հետ իր հարաբերությունները բարձրացրել է մինչև ռազմավարական գործընկերության մակարդակի։ Այս մասին հաղորդվել է Մեծ Բրիտանիայի արտաքին գործերի նախարարության պաշտոնական կայքում։

Հայտարարության համաձայն՝ Մեծ Բրիտանիայի Եվրոպայի, Հյուսիսային Ամերիկայի և արտասահմանյան տարածքների հարցերով պետական ​​նախարար Սթիվեն Դոութին Բաքու կատարած պաշտոնական այցի ժամանակ հայտարարել է Մեծ Բրիտանիայի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունները ռազմավարական գործընկերության մակարդակը բարձրացնելու մասին։

Մեծ Բրիտանիայի արտաքին գործերի նախարարության հայտարարության մեջ ասվում է, որ Դոութիի Բաքու կատարած այցը «... ընդգծում է Մեծ Բրիտանիայի նորացված հանձնառությունը՝ ամրապնդելու հարաբերությունները Ադրբեջանի հետ, որը ճանաչվում է որպես Հարավային Կովկասում Մեծ Բրիտանիայի ամենակարևոր ռազմավարական գործընկերներից մեկը»։

Դաութիի Բաքու կատարած այցի շրջանակներում տեղի է ունեցել գործնական ճաշ Ադրբեջանում գործող բրիտանական ընկերությունների, բիզնեսի ներկայացուցիչների հետ: Քննարկվել են ներդրումային և ռազմավարական գործընկերության հնարավորությունները: Հիմնական թեմաների թվում էին՝ Ադրբեջանի դերը, որպես տարածաշրջանային էներգետիկ առաջատար, և նրա բացառիկ ներուժը Միջին միջանցքի զարգացման գործում, որը Եվրոպայի և Ասիայի միջև կարևոր առևտրային ուղի է:

Հիշեցնենք, որ Ադրբեջանի և Մեծ Բրիտանիայի միջև հարաբերությունների զարգացումը դրվեց սկսած 1994 թվականից, այն ժամանակվա Ադրբեջանի նախագահ Հեյդար Ալիևի այցի ժամանակ Մեծ Բրիտանիա:

1994 թվականի սեպտեմբերի 20-ին Բաքվում ստորագրվեց այսպես կոչված՝ «Դարի պայմանագիրը», որը Կասպից ծովում գտնվող երեք նավթահանքերի՝ «Ազերի», «Չիրագ» և «Գյունեշլի» շահագործման վերաբերյալ միջազգային համաձայնագիր էր, որում մասնակցում էին 8 երկրների 13 ընկերություններ։

Այդ պայմանագիրը դարձավ աշխարհում այն ժամանակվա խոշորագույններից մեկը՝ թե՛ պաշարների քանակով, թե՛ ներդրումների ծավալով։

Հիշեցնենք, որ սկզբից ադրբեջանական էներգակիրները սկսեցին մատակարարվել Ռուսաստանի միջոցով, քանի որ այն ժամանակ այլընտրանք չկար:

1997 թվականի նոյեմբերից ի վեր ադրբեջանական նավթը մղվում է Բաքու-Նովոռոսիյսկ նավթամուղով։

Սակայն այդ կախվածությունը ձեռք չէր տալիս, ո՛չ Թուրքիային, ո՛չ էլ արևմտյան երկրներին: ԱՄՆ-ի, Մեծ Բրիտանիայի և Թուրքիայի աջակցությունը ստանալով՝ Ադրբեջանը սկսում է Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղի կառուցումը։ Սկսվում է նաև Ադրբեջանից Վրաստան տանող Բաքու-Սուփսա երթուղու կառուցումը։

2015 թվականին ադրբեջանական նավթի 80%-ը արդեն փոխադրվում էր Բաքու-Ջեյհանի խողովակաշարով։

Ռուսական գործոնը թուլացնելով՝ Ադրբեջանը ուժեղացրեց թուրքական և բրիտանական գործոնը։ Չպետք է մոռանալ, որ Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթատարի մեծ մասը (1076 կմ) անցնում էր Թուրքիայով, իսկ գազի փոխադրման այնպիսի երթուղիներ, ինչպիսիք են Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրումը և TANAP-ը, նույնպես ստեղծվել էին Թուրքիայի ակտիվ մասնակցությամբ։

Ինչու Ադրբեջանը որոշեց հիմնվել Թուրքիայի վրա, հասկանալի էր, իսկ ինչու նաև Մեծ Բրիտանիայի վրա, պարզ դարձավ. որոշվեց, որ Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղի օպերատորը պետք է լիներ բրիտանական British Petroleum (BP) ընկերությունը։ BP-ն նաև Ազերի-Չիրագ-Գյունեշլի ծովային նավթահանքերի և Շահ Դենիզ գազային հանքավայրի օպերատորն էր դարձել։

Վերջին 30 տարիների ընթացքում BP-ի և նրա դուստր միջազգային ընկերությունների կողմից այս նախագծերում կատարված ներդրումները գերազանցել են 85 միլիարդ դոլարը: Մեծ Բրիտանիան Ադրբեջանի տնտեսության մեջ ամենամեծ ներդրողն է՝ 37 միլիարդ դոլարից ավելի ուղղակի ներդրումներով, և հանրապետությունում գործում է ավելի քան 600 բրիտանական ընկերություն:

Մեծ Բրիտանիայի այս ներգրավածությունը Ադրբեջանում կանխորոշեց նաև այդ երկրների հարաբերությունների բովանդակության մակարդակը:

-Այսօր Մեծ Բրիտանիան Ադրբեջանի ամենամեծ ներդրողն է տնտեսության մեջ:

-BP-ն Ադրբեջանի նավթի և գազի ոլորտում գործող հիմնական ընկերությունն է։

-2018 թվականի ապրիլի 26-ին, Իլհամ Ալիևի Մեծ Բրիտանիա կատարած աշխատանքային այցի ընթացքում, BP-ն և SOCAR-ը ստորագրեցին Կասպից ծովի ադրբեջանական հատվածի Հյուսիսային Ապշերոնի ավազանում D230 բլոկի համատեղ հետախուզման և մշակման նոր արտադրության բաժնեմասի մասին համաձայնագիր։

-Կարևոր ոլորտներից մեկը բրիտանական ընկերությունների հետաքրքրությունն է Արցախի տարածքներում Ադրբեջանի կողմից վերակառուցմանը մասնակցելու հարցում, այդ թվում՝ ականազերծման գործընթացին: Շուշի և Ջաբրայիլ քաղաքների գլխավոր հատակագծերի մշակման վերաբերյալ համաձայնագրեր են ստորագրվել բրիտանական Chapman Taylor LLP ընկերության և Ադրբեջանի քաղաքաշինության և ճարտարապետության պետական ​​կոմիտեի միջև:

-Մեծ Բրիտանիան պաշտոնապես է հայտարարել, որ Անդրկովկասում Ադրբեջանին է համարում իր գլխավոր ռազմավարական գործընկերը և աջակցում է այսպես կոչված «Միջին միջանցքի» ծրագրի կյանքի կոչմանը, որը պիտի կապի Թուրքիային՝ Ադրբեջանի տարածքով Միջին Ասիայի թուրքալեզու երկրների հետ:

-ՄեծԲրիտանիան այն քիչ եվրոպական երկրներից է որ չի ճանաչել Հայոց Ցեղասպանությունը

-Մեծ Բրիտանիան այն քիչ երկրներից էր, որ վերապահումով էր վերաբերվում Մինսկի խմբի աշխատանքներին, նշելով, որ այդ կառույցը պիտի գործեր «ավելի օբյեկտիվ դիրքերից՝ հաշվի առներ նաև Ադրբեջանի շահերը»:

-Մեծ Բրիտանիան այն քիչ երկրներից է, որ հրապարակավ աջակցում էր 44-օրյա պատերազմում Ադրբեջանին և նրա ավարտից հետո շնորհավորեց Ալիևին՝ հաղթանակի կապակցությամբ:

Ի՞նչ միֆեր են գործում հայ հանրության մեջ Մեծ Բրիտանիայի հարցում

Վերը նշված փաստերը վերլուծելով՝ հայ քաղաքագետների մեծ մասը հանգել է այն եզրակացության, թե իբր Մեծ Բրիտանիան, պատմական և այլ շահերից ելնելով, առանձնահատուկ ինքնուրույն քաղաքականություն է վարում՝ աջակցելով Ադրբեջանին և այսպես կոչված թուրանական ծրագրին, մասնավորապես:

Մինչդեռ իրականությունը փոքր-ինչ այլ է:

Սա ոչ թե բրիտանական, այլ գլոբալիստական ծրագիր է, որն ամեն մի տարածաշրջանի համար ունի սպեցիֆիկ մոտեցումներ:

Համաձայն այդ ծրագրի, մեր տարածաշրջանում, դերերը պիտի բաժանվեն հետևյալ կերպ. Ֆրանսիան պիտի հռչակի, որ իր գլխավոր դաշնակիցը Հայաստանն է, Գերմանիան՝ Վրաստանը, իսկ Մեծ Բրիտանիան՝ Ադրբեջանը:

Սակայն այս երեքի քաղաքականությունը պիտի ղեկավարվի մեկ կենտրոնից, որը գտնվում է Վաշինգտոնում:

Հասկանալի պատճառով, այդ քաղաքականության վերջնաարդյունքում, պիտի ձգտեն, որ տարածաշրջանի գլխավոր օպերատորը դառնա Թուրքիան:

Հենց այդ քաղաքականության հիման վրա երեք հանրապետություններում պիտի տարվեն համապատասխան քարոզչական արշավներ:

Այսինքն, ասել, որ Ադրբեջանի հարցում Մեծ Բրիտանիան միայնակ է գործում, խաբկանք է, որի մեջ հայտնվել են նաև հայ քաղաքագետների զգալի մասը:

Ի դեպ, վերջերս Մեծ Բրիտանիան հայտարարել է, որ պատրաստվում է համանման հարաբերություններ հաստատել նաև Հայաստանի հետ:

Հասկանալի է, որ այդ հարաբերությունները ձևական բնույթ են ունենալու, քանզի հայ-բրիտանական հարաբերություններում, ո՛չ տնտեսական լուրջ բաղադրիչ կա, ո՛չ էլ նույնիսկ քաղաքական շահերի ընդհանուր հայտարար:

Պարզապես Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների բարձրացման հետ միասին, Լոնդոնն ուզում է Հայաստանի հետ նույնպես ունենալ ձևական մի փաստաթուղթ, որպեսզի գոնե հրապարակային դաշտում պահպանի ֆորմալ հավասարակշռությունը:

Թեև բոլորի համար էլ պարզ է, որ դա ոչ մի արժեք չունեցող փաստաթուղթ է լինելու:

Ի դեպ, պատահական չէր, որ Լոնդոնի այս որոշումը համընկավ ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունների կտրուկ վատթարացման հետ:

Ինչո՞ւ Ալիևը որոշեց այս գործնթացները իրար հետ զուգահեռ տանել, արդեն այլ պատմության թեմա է:

Սա է իրականությունը:

Արտակ Հակոբյան
Աղբյուրը՝ Zham.am