Հայ ազգային-քաղաքական ավանդական կուսակցությունը, որ ազատագրական շարժման պատմությանը տվել է երևելի անուններ՝ իր ամբողջ գործունեության ընթացքում պայքարելով Հայ դատի համար, այսօր իր Կենտրոնական վարչության, մասնավորպես ատենապետի պատճառով հակառակ քաղաքական ուղեգծի տպավորություն է թողնում՝ կասկածի տակ դնելով կուսակցության երբեմնի հեղինակությունը։ Այլևս ոչինչ են Հնչակյան կուսակցության ազգային-քաղաքական ծրագրերն ու գաղափարները, եթե չկան դրանք իրագործելու կենսական ուժը՝ քաղաքական կամքն ու արիությունը։ Ի դեմս Համբիկ Սարաֆյանի՝ Հնչակյան կուսակցությունը վերածվում է ՀՀ քաղաքական իշխանության պարզ խոսափողի՝ կրկնաբերելով պաշտոնական հայտնի թեզերը։ Ցավալի է գիտակցել, որ Հնչակյան արժանապատիվ առաջնորդներին այսօր փոխարինելու են եկել սարաֆյանները՝ քաղաքական ինքնության տեղ բերելով անդեմ խամաճիկությունը, աղավաղելով ազգային կուսակցության նախնական դիմագիծը և պատմական առաքելությունը։

Կուսակցության ներկա ատենապետն իր քաղաքագիտական մտքի սնանկությամբ, ըստ որի՝ սեփական երկրի շահերի պաշտպանությունը պատերազմի հրահրություն է, կամ ազգային իրավունքների համար պայքարը՝ ծայրահեղականություն, ստվեր է նետում Հնչակյան կուսակցության՝ այսօրվա ազգային կյանքում ունեցած դերի և նշանակության վրա։ Ատենապետի պատասխանատվություն ստանձնած Համբիկ Սարաֆյանը կուսակցության քաղաքական ուղեգծի տեսական դրույթները նախ՝ մայիսի 10-ին հրապարակեց Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակի վերաբերյալ պաշտոնական հայտարարությամբ, ապա՝ մի քանի օր առաջ Հանրային հեռուստաընկերությանը տված իշխանահաճո հարցազրույցով։

Ատենապետի դեր կատարող Հ․ Սարաֆյանի պարզունակ տրամաբանությամբ՝ ներկա իրողության մեջ իսպառ պետք է բացառել ներգործական կեցվածքը և միմիայն գործել թույլերին ներհատուկ կրավորական հոգեբանությամբ։ Քաղաքական քաջախորհուրդ վարքի անընդունակ տվյալ ղեկավարը համոզված է, որ ոչ թե պետք է վճռական գործողությունների դիմել, որովհետև դա կարող է հանգեցնել պատերազմի, այլ պետք է «խոհեմաբար» հանձնել պահանջվածը կամ խոնարհաբար սպասել «պատերազմի գալուն», ընդ որում՝ պատերազմ հրահրելու մեջ մեղադրում է մի ուժի, որ խոսում է արժանապատիվ խաղաղության հասնելու առկա հնարավորությունների գործադրման և համազգային ինքնահաշտության ու հավաքականության մասին։

Անհարգելի՛ Հ․ Սարաֆյան, ո՞ւր նետեցիք հնչակյան նվիրական, բարձր գաղափարները, որպես «քաղաքական անհատ» կամ ուժ՝ որտե՞ղ էիք, երբ ՀՀ ներկա իշխանության պարագլուխը Արցախի մայրաքաղաքի հրապարակից ամպագոռգոռ հնչեցնում էր քննարկման չենթակա պատմական ճշմարտությունը՝ «Արցախը Հայաստան է, և վե՛րջ», կամ երբ 2020 թվականի պատերազմից առաջ թշնամու ռազմական ագրեսիայի արդյունքում Տավուշում հաջողություններ արձանագրելով՝ իշխանական թիմը հռչակել էր «Նոր պատերազմ, նոր տարածքներ» ստահոդ կարգախոսը, որ քաղաքագիտական կուրության լիարժեք դրսևորում էր վերահաս պատերազմի աղետաբեր հետևանքներից առաջ։ Ինչո՞ւ որպես քաքաքականության մեջ «գոյություն ունեցող» անձ կամ թիմ՝ այն ժամանակ խոհեմության համանման կոչեր չհղեցիք՝ իշխող քաղաքական ուժի արկածախնդրությանն ի պատասխան, և հիմա, փաստորեն, Հայ Առաքելական Եկեղեցու հոգևոր կենտրոն Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի դեմ եք մեղադրանքի սլաքներ ուղղում՝ ժողովրդին «հավաքական ուժ դարձնելու և զորաշարժի ենթարկելու» փոխարեն «իշխանափոխության հերթական փորձի մեղսակցության» մեջ, կամ «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժմանն եք պախարակում, այն դեպքում, երբ փաստացի տեղի է ունենում ճիշտ հակառակը, այսինքն՝ ժողովրդին հավաքական ուժ դարձնելով և զորաշարժի ենթարկելով՝ շարժումը, որի առաջնորդը Բագրատ Սրբազանն է և ո՛չ Մայր Աթոռ Ս․ Էջմիածինը, ինչպես ներկայացնում եք, ձգտում է հասնել գլխավոր խոչընդոտի՝ քաղաքական իշխանության հրաժարականին՝ հայրենիքը վակուումային իրավիճակից դուրս բերելու վերջնանպատակով։ Այլ կերպ ասած՝ հայության հավաքականությունն ու զորաշարժը ոչ թե անհամատեղելի են իշխանափոխությանը, այլ, ճիշտ հակառակը, իրագործելի են իշխանափոխությամբ, և առնվազը քաղաքական նվազագույն գիտակցություն է պետք՝ այս խորքային խնդիրն ըմբռնելու համար։

Իշխանահաճո Ձեր դատողություններում Դուք կրկնում եք քաղաքական մուրացկանության այն սնանկ թեզը, թե «խաղաղության նվազագույն նշույլի հեռանկարն անգամ նախընտրելի է նոր պատերազմից»։ Ձեզ համար «չափազանց ցավալի և անընդունելի է Մայր Աթոռ Ս․ Էջմիածնի քաղաքական պայքարի մեջ ներքաշվելն ու բացահայտորեն այդ շարժման հովանավորությունն ու առաջնորդությունը ստանձնելը»՝ միաժամանակ մտահանգելով, որ «ներհայաստանյան անախորժ իրավիճակը անհարկի կերպով» տեղափոխվում է սփյուռք։ Իսկ Ձեզ համար չափազանց ցավալի և անընդունելի չէ՞ Հայաստանի ներկա քաղաքական կացությունը, երբ խաղաղության սնանկ օրակարգի ներքո թշնամուն զիջվում է Հայաստանի երկարաժամկետ անվտանգությունը։ Դուք սպառնալի՞ք եք համարում «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժումը՝ «ոչ միայն Եկեղեցու հեղինակության, այլ նաև սփյուռքի համայնքային համերաշխության ու անդորրի» համար, և ո՛չ իրենց քաղաքականությամբ կամ անկարողությամբ ժողովրդին հայրենիքի վերջնական կորստի ողբերգական փաստի առաջ կանգնեցրած գործող իշխանությա՞նը, այն դեպքում, երբ իշխանափոխությունը միջոց է՝ դիվանագիտական նոր ռազմավարություն սկսելու և անհնարինը ճգնելու հնարավոր դարձնելու ․․․

Ինչ-որ անհայտ նախնական պայմանավորվածությունների մասին եք խոսում՝ աչք փակելով Ադրբեջանի կողմից բոլոր պայմանավորվածությունների շարունակական խախտումների վրա, «գոհացուցիչ այլընտրանքի բացակայության» թեզն եք հռչակում՝ խրախուսելով քաղաքագիտական մտքի ծուլությունը և բացառելով հանճարեղ քաղաքագիտական գործոնը, որ վերջին պահին անհնարինը հնարավոր դարձնելու ճիգով կարող է մի ամբողջ ընթացք բեկանել և նոր ելք հայտնագործել։

Եվ վերջապես՝ հայ ժողովրդին հատվածական մասերի բաժանած Ձեր ներբողած քաղաքական իշխանությունը բնավ Հայաստանի պետականությունը չէ, ինչպես կարծում եք, որի շուրջ և որի պահպանման համար պետք է համախմբվեն բոլոր քաղաքական ուժերը՝ մի կողմ դնելով «իրենց ներքին տարաձայնությունները»․ պետականությունն այսօր անտերության է դատապարտված հե՛նց քաղաքական իշխանության արտաքին դիվանագիտության ձախողման հետևանքով։ Եվ դեռ մտահոգություն եք հայտնում Հայ Առաքելական Եկեղեցու դերակատարության վերաբերյա՞լ, որ չի՞ շեղվում «վասն հավատոյ, վասն հայրենյաց» իր պատմական առաքելությունից․․․

Մինչդեռ նվիրյալ հնչակյանները, կուսակցության հիմնադրման ժամանակներից սկսած, տոգորված են եղել ազգային-ազատագրական շարժման գաղափարներով, համոզմունքով, որ պետք է օսմանյան բռնապետության դեմ պայքարելով նպաստել հայրենիքի ազատագրության նպատակի իրագործմանը և որ պետք է բարձրացնել ժողովրդի մարտական-դիմադրողական ոգին։

Այսօր, ցավոք, կուսակցության շարքերում հայտնվել են նաև այնպիսի մարդիկ, որոնք մերձավոր աղերս իսկ չունեն նրա ազգային գաղափարախոսության հետ։ Ավելին, տպավորություն է ստեղծվում, որ նույնիսկ անտեղյակ են կուսակցության պատմությանը կամ բնավ նվիրված չեն նրա հռչակած ազգային նպատակների իրագործմանը։ Թե չէ անպատկերացնելի է՝ ինչպե՞ս կարող է հայ ավանդական կուսակցության ժառանգորդը համարվող ներկա կուսակցությունը համակարծիք լինել պարտադրվող սնոտի և ամբոխահաճո խաղաղության օրակարգին, երբ այդ նույն կուսակցության ներկայացուցիչների կազմակերպմամբ ու անմիջական մասնակցությամբ տեղի են ունեցել 1896 թ․ Վանի ինքնապաշտպանությունը, 1897 թ․ Խանասորի արշավանքը, 1990 թ․ Գում-Գափուի ցույցը, 1915 թ․ Զեյթունի և Շապին Գարահիսարի հերոսամարտերը։

Միգուցե Հ․ Սարաֆյանը կամ ՍԴՀԿ Կենտրոնականն վարչությունը, հանուն նվաստացուցիչ խաղաղության օրակարգի, պատրաստ են հրաժարվե՞լ նաև ազգային պահանջատիրությունից, հերքե՞լ Հայոց ցեղասպանությունը։ Այսօր խաղաղության օրակարգի այս անարժանապատիվ գործընթացին համախոհ լինելը վստահաբար անպատվություն, անարգանք է թուրքական իշխանությունների կողմից կախաղանի դատապարտված հնչակյան 20 գործիչների՝ Ժիրայրի, Փարամազի և նրանց զինակից ընկերների, բոլոր հայդուկների սուրբ հիշատակի հանդեպ, որոնք մինչև վերջին շունչը գործեցին թուրքական բռնապետության տապալման համար՝ հայրենիքն ազատագրված տեսնելու երազանքով։

Ի վերջո, Համբիկ Սարաֆյանն անկեղծ և ազնիվ չէ նաև Հայոց Եկեղեցու նկատմամբ իր վերաբերմունքի մեջ․ իրեն ներկայացնելով իբրև Մայր Աթոռ Ս․ Էջմիածնի համար մտահոգ մեկը՝ այնուամենայնիվ, ձերբազատված չէ նեղ կուսակցական նկրտումներից, որոնց վառ արտահայտությունն է ՍԴՀԿ-ն «էջմիածնական» բնորոշելը՝ դրանով իսկ ինքը դառնալով ազգային պառակտման պատճառ։ Ինքնակոչ «էջմիածնասերին» պետք է ասենք, որ էջմիածնասիրությունը բնորոշ է յուրաքանչյուր ճշմարիտ հայորդու՝ անկախ իր գտնվելու աշխարհագրական վայրից և քաղաքական հայացքներից։

Ինչպես Վարպետը՝ Ավետիք Իսահակյանն է բնորոշել. «Հայ ժողովրդի մաշկը քերես, տակից Էջմիածին կերևա», և վստահ ենք, որ եթե ինքնակոչ «էջմիածնասերը» համարձակություն ունենար այդպիսի մտքեր բարձրաձայնելու Վարպետի ներկայությամբ, ապա, անտարակույս, Վարպետի արժանահատույց, շառաչուն ապտակը չէր ուշանա։

Տեր Արարատ քհն․ Պողոսյան