Մի քանի օր առաջ մահափորձ կազմակերպվեց Սլովակիայի վարչապետ Ռոբերտ Ֆիցոյի նկատմամբ: Թեև հանցագործը իր գլխավոր նպատակին չհասավ, Ֆիցոն դեռ ողջ է, բայց գրեթե բոլոր արևմտյան դիտորդները չեն էլ թաքցնում, որ Ֆիցոյի առողջական վիճակի ապագայից են կախված լինելու նաև այդ պետության և արևմտյան երկրների վերնախավերի հետագա հարաբերությունները: Այսինքն, նրանք չէն էլ թաքցնում, որ եթե Ֆիցոն ողջ մնա, ապա Սլովակիայի հարաբերությունները ԵՄ-ի վերնախավի հետ կարող են էլ ավելի վաթարանալ: Քանի որ Ֆիցոն հայտ է ներկայացնում ԵՄ-ի համար դառնալ «երկրորդ Օրբան»:

Իսկ ահա երեկ հայտնի դարձավ, որ, անսպասելիորեն ավիավթարից վախճանվեց Իրանի նախագահ Իբրահիմ Ռաիսին: Նրա հետ զոհվել են նաև այդ երկրի արտգործնախարարն ու այլ պաշտոնյաներ:

Իրանի կառավարությունը վստահեցրել է, որ «պատվի և ծառայության ճանապարհը» շարունակվելու է, և երկրի կառավարման մեջ նույնիսկ «չնչին խաթարում» չի լինելու։

Ո՞վ կարող է փոխարինել նախագահի պաշտոնում

Իրանում գլխավոր իշխանությունը պատկանում է հոգևոր առաջնորդին (այաթոլլային), ով ցմահ կատարում է իր պարտականությունները: Նախագահը երկրի երկրորդ մարդն է, ով իրականացնում է, փաստացի, վարչապետի լիազորությունները։ Նա ստորագրում է միջազգային պայմանագրեր, պատասխանատու է պետական ​​ծրագրի և բյուջեի համար, բայց չի ուղղորդում կառավարության աշխատանքը՝ այն հաշվետու է հոգևոր առաջնորդին և Մեջլիսին։

Համաձայն Իրանի Սահմանադրության 131-րդ հոդվածի, նախագահի մահվան դեպքում բոլոր լիազորությունները փոխանցվում են նրա առաջին տեղակալ Մոհամմադ Մոխբերին։ Մոխբերը Ռաիսիի լիազորությունները չի զբաղեցնի մինչև իր նախագահական ժամկետի ավարտը՝ 2025 թվականը, այլ խորհրդարանի նախագահ Մոհամմադ Բաղեր Ղալիբաֆից և երկրի դատական ​​համակարգի ղեկավար Ղոլամ Հոսեյն Մոհսենի Էջեյից ու իրենից կազմված հատուկ խորհուրդը պետք է 50 օրվա ընթացքում նոր նախագահական ընտրություններ կազմակերպի։ Նշենք, որ այս հարցում, գրեթե վճռական դեր է կատարում, այն, թե ում կուղղորդի ընտրել երկրի հոգևոր առաջնորդը:

Շատ փորձագետներ այն կարծիքին են, որ նախագահական պաշտոնում Ռաիսիի ամենահավանական ժառանգորդներից մեկը կլինի խորհրդարանի նախագահ Ղալիբաֆը։ Իրանաիրաքյան պատերազմի ժամանակ նա եղել է Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի (ԻՀՊԿ) հրամանատարը և մինչ օրս սերտ կապեր է պահպանում նրա ղեկավարության հետ: Այդ գործիչը մի քանի անգամ մասնակցել է նաև նախագահական ընտրություններին` 2005, 2013 և 2017 թվականներին, սակայն պարտվել է Ահմադինեժադին և Հասան Ռոհանիին: Նա համարվում է, այսպես կոչված «պահպանողական» թևի ներկայացուցիչ: Միևնույն ժամանակ, Ղալիֆաբը «ավելի շատ տեխնոկրատ է, քան գաղափարախոս»:

Ռաիսիի մահը կարող է ազդել նաև 85-ամյա Ալի Խամենեիի մահվան դեպքում Իրանի գերագույն առաջնորդի տեղի համար ներքաղաքական պայքարի վրա, կարծում են փորձագետները։ Բանն այն է, որ շատերը, հենց Ռաիսիին էին տեսնում երկրի հոգևոր առաջնորդի դերում:

Շատ վերլուծաբաններ այն կարծիքին են, որ նախագահի պաշտոնում, Ղալիֆաբի հնարավորությունները ամենամեծն են, եթե, իհարկե երկրում նոր ցնցումներ չլինեն: Բանն այն է, որ ինչպես նշում են դիտորդները, Մեջլիսի նախագահն անչափ մոտ է երկրի հոգևոր առաջնորդի որդու՝ 54-ամյա Մոջթաբ Խամենեի հետ: Իսկ վերջինս, շատ է ուզում հայտնվել հոր տեղում՝ իր հոր մահից հետո: Այդ հարցում իրեն մրցակից էր Ռաիսին, սակայն, ոչ Ղալիֆաբը:

Սակայն, այդ քայլը կարող է բացասական ընկալվել Իրանի հանրության կողմից, պետության ղեկավարի պաշտոնը ժառանգաբար փոխանցելը կարող է բախվել ներքաղաքական դիմադրության։ «Ի վերջո, նախ Իրանի առաջին գերագույն առաջնորդ Ռուհոլլա Խոմեյնին, ապա այսօրվա Խամենեին պնդում էին, որ Շահի օրոք ժառանգական իշխանությունն անօրինական էր, և, հետևաբար, նրանց համար դժվար կլինի նոր ժառանգական առաջնորդություն առաջարկել Իրանի ժողովրդին:

Այսպիսով Ռաիսիի ողբերգական մահը կարող է անորոշության մեջ գցել Իրանը: Իսկ եթե այս ամենին հետևեն նոր ներքաղաքական ցնցումներ (իսկ նախագահական ընտրությունները միշտ ցնցումներով են անցել), ապա դժվար կլինի կանխատեսել, թե ինչ փոփոխությունների առաջ կարող է կանգնել այդ երկիրը:

Բացի այդ ներքաղաքական գործոնից, աշխարհում է շատ բան փոխվել: Արևմուտքը երբեք այս աստիճանի ագրեսիվ չէր եղել, Ռուսաստանն իր զորքերը ուղարկել է Ուկրաինա և փչացել են Մոսկվայի և Արևմուտքի հարաբերությունները, Իսրայելը իսկական ցեղասպանություն է իրականացնում Պաղեստինում, Գազայից, փաստացի տարհանելով երկու միլիոնանոց բնակչությունը, Աշխարհի լուռ համաձայնության պայմաններում:

Այս իրավիճակում ոչ միայն Իրանի վրա է ուժգնանալու արտաքին ներազդեցությունը, այլև այլ երկրների վրա: Այս ճգնաժամային կորի երկրներից է նաև Հայաստանը, որի ժողովուրդը ուզում է ազատվել իր ղեկավարից, ով գրեթե բացահայտորեն սպասարկում է Հայաստանի թշնամիները շահերը:

Սա է իրականությունը:

Արտակ Հակոբյան
Աղբյուրը՝ Zham.am