Ինչպի՞սի դիմագիծ կարող է շուտով ունենալ Հարավային Կովկասը

Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանը Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն, որում մասնավորապես ասվում է․

«Մենք վաղուց անցել ենք այդ Ռուբիկոնը, որից այն կողմ Հայաստանի արտաքին և ներքին քաղաքականությունը մեծապես պայմանավորված է արտաքին քաղաքական դերակատարների ցանկություններով ու նախապայմաններով։ Խոսքն առաջին հերթին Թուրքիայի մասին է։

Թուրքիան երկար տարիներ առաջ է քաշել մի շարք նախապայմաններ, որոնց իրականացումը, իբր, թույլ կտա Հայաստանին «խաղաղ գոյակցել Թուրքիայի հետ և բաց սահման ունենալ նրա հետ»՝ հրաժարվել Արցախից, հրաժարվել Օսմանյան կայսրությունում Հայոց ցեղասպանության ոչ միայն միջազգային ճանաչման քաղաքականությունից, այլ Հայոց պատմության այս էջը մոռացության տալ, հրաժարվել պետականության խորհրդանիշներից, հրաժարվել Անկախության հռչակագրից, փակել Մեծամորի ատոմակայանը և այլն։

Ինչպես երևում է վերը նշված ցանկից, Հայաստանի իշխանությունները հետևողականորեն իրականացնում են նշված կետերը։ Հատկապես 2023-ին Արցախի կորստից հետո Թուրքիան դադարեց թաքցնել իր մասնակցությունը հայաստանյան քաղաքականությանը և բացահայտ սկսեց հայտարարել իր «ցանկությունների աշխարհաքաղաքական մենյուն» Հայաստանի հետ հարաբերություններում։

Վերջին մի քանի օրերի ընթացքում Թուրքիայի տրանսպորտի և ենթակառուցվածքների նախարար Աբդուլքադիր Ուրալօղլուն նախ հայտարարեց, որ «Զանգեզուրի միջանցքը» կարևոր նախագիծ է, որը կապելու է Անկարային թյուրքական աշխարհի հետ։ Դրանից հետո թուրք պատգամավոր, թուրք-ադրբեջանական միջխորհրդարանական բարեկամության խմբի ղեկավար Շամիլ Այրիմը հայտարարեց, որ Թուրքիան չի բացի Հայաստանի Հանրապետության հետ սահմանը, քանի դեռ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև բոլոր խնդիրները չեն լուծվել։ Այսինքն՝ հրապարակվել է թուրքական «աշխարհաքաղաքական պատվերների» հերթական մասը։ Հարցը մնում է՝ ինչպե՞ս իրականացնել այս պատվերը։

Թուրքիային և Ադրբեջանին միջանցք տալը գործողություն է, որը հակասում է Փաշինյանի՝ 2021 թվականից սկսված ողջ քարոզչությանը, ուստի տրամաբանական լուծումը կարող է թվալ այնպիսի պայմանների ձևավորումը, երբ «միջանցք տրամադրելը կամ Թուրքիայի և Ադրբեջանի ցանկացած այլ պահանջի կատարումը կարող է թվալ «չարիքից փոքրագույնը»։ Դրա համար, իր հերթին, տրամաբանական է ստեղծել պայմաններ, որոնցում Հայաստանը կհայտնվի մի իրավիճակում (կամ գոնե այդպես կներկայացվի հասարակությանը), որտեղ անհնար է չկատարել Անկարայի ու Բաքվի պահանջները։

Այս իրավիճակում Հայաստանի ներկայիս իշխանությունների հնարավոր քայլերից մեկը կարող է լինել Ռուսաստանին դրդել հրապարակայնորեն հրաժարվել իր դաշնակցային պարտավորությունները կատարելուց։ Օրինակ՝ Ռուսաստանի հետ պատերազմող երկրի նախագահին Հայաստան հրավիրելը, դրանով իսկ ցույց տալով պաշտոնական Երևանի «աշխարհաքաղաքական նախապատվություններն» ուկրաինական հակամարտությունում, և դրանով ազդանշան տալով Բաքվին, Անկարային և Լոնդոնին, որ «քանդվել է Հայաստանը պաշտպանող աշխարհաքաղաքական գմբեթը»:

Դրանից հետո Անկարայի և Բաքվի պահանջների կատարումը կդառնա ժամանակի հարց, ավելին, սա կարող է հայ հասարակությանը մատուցվել որպես փրկություն, և նույնիսկ կարող է հնչել հետևյալ տեքստը. «Միջանցքը հանձնեցի, բայց փրկեցի Հայաստանի 3 միլիոն բնակչի»։

Ակնհայտ է նաև, որ այս միջանցքն անհրաժեշտ է ոչ այնքան հայկական պետականության մնացորդները ճնշելու, որքան Իրանի և առաջին հերթին Ռուսաստանի Դաշնության դեմ պայքարելու համար, քանի որ Հարավային Կովկասը կվերածվի լարվածության կետի և կարող է վերածվել «կամուրջի», որտեղից ապագայում կարող են հարձակվել Ռուսաստանի Դաշնության վրա։ Եվ այստեղ հարց է ծագում՝ արդյոք Ռուսաստանի Դաշնությունը կենթարկվի՞ սադրանքին և կհրաժարվի իր դաշնակցային պարտավորություններից և թույլ կտա՞ Բաքվին, Անկարային, MI6-ին և Երևանին իրականացնել այս սցենարը։

Այս հարցին հստակ պատասխան չկա, բայց Ռուսաստանի Դաշնության առանձնահատկություններն այնպիսին են, որ պատասխանը կարող է գալ մի կետից և այն պահին, երբ ոչ ոք դա չի սպասում։ Չե՞ք հավատում: Հիշեք, թե ինչպես «Հյուսիսային հոսքի» պայթյունից հետո բազմիցս խոսվեց, թե ինչպես կարող է դրան արձագանքել Ռուսաստանի Դաշնությունը, իսկ հիմա, փաստորեն, այն նույն օրը, երբ հայտնի դարձավ, որ Եմենի միջազգայնորեն ճանաչված կառավարության ղեկավար Ահմեդ Ավադ բին Մուբարաքը կայցելի Մոսկվա։ Հայտնի է դառնում նաև, որ հարձակումների արդյունքում Կարմիր ծովում Եմենի հութիները վնասել են առնվազն չորս ստորջրյա հեռահաղորդակցության մալուխներ, որոնք ձգվում են Ջիդայի և Ջիբութիի միջև, որոնք ծառայում են որպես հաղորդակցության ուղիներ Եվրոպայի, Աֆրիկայի և Մերձավոր Արևելքի միջև: Մալուխների վնասը հանգեցրել է Եվրոպայի և Ասիայի միջև ինտերնետ կապի լուրջ խափանումների:

Այլ կերպ ասած, պլանավորված գործողությունների պատասխանը կարող է գալ այն վայրում և այն ժամանակ, երբ ոչ ոք դա չի սպասում։ Հարցը միայն այն է, թե մինչ այս ինչ վնաս է կրելու Հայաստանը՝ ներգրավվելով այն գործընթացներին, որոնցում բացակայում են հայկական շահերը։

Մտածե՛ք այդ մասին…»։