Մոսկվայի մեր աղբյուրները նշում են, որ հուլիսի 25-ին Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպման ժամանակ Ջեյհուն Բայրամովը և Արարատ Միրզոյանն արել են հնարավոր ամեն ինչ այս հանդիպումը ֆորմալ դարձնելու համար։ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ներկայացուցիչների թիկունքում պարզ երեւում էին «ամերիկյան մոդերատորի ականջները»։

Պաշտոնական Մոսկվայի համար այս հանդիպումը կարևոր էր այն տեսանկյունից, որ այս հանդիպումը մոսկովյան բանակցային հարթակը վերակենդանացնելու փորձ էր։ Այնուամենայնիվ, հանդիպման բուն ընթացքը, ինչպես նաև մոսկովյան բանակցային գործընթացի բովանդակությունը ցույց տվեցին, որ կողմերը շատ հեռու են ամենասուր խնդիրների շուրջ ընդհանուր հայտարարից։

Ռուսական մեր աղբյուրները բացահայտել են, թե կոնկրետ ինչ են առաջարկել հայկական և ադրբեջանական կողմերը։

Հայկական կողմի առաջարկությունների փաթեթն ուներ հետեւյալ բովանդակությունը.

1. Հայաստանը ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, այդ թվում՝ Լեռնային Ղարաբաղը, ինչի դիմաց Ադրբեջանը պետք է ճանաչի Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը 29800 քառակուսի կիլոմետրի սահմաններում։

2. Հայկական կողմը պատրաստակամություն է հայտնել «8 անկլավները» հանձնել Ադրբեջանին՝ պայմանով, որ Ադրբեջանը համաձայնի սահմանազատում իրականացնել 1975 թվականի քարտեզներով։

3. Հայկական կողմը մերժում է Զանգեզուրի տարածքով անցնող ցանկացած «միջանցք», որը պետք է կապի Ադրբեջանն ու Նախիջեւանը՝ ի պատասխան առաջարկելով ապաշրջափակել Ադրբեջանի հետ հաղորդակցությունը՝ հիմնվելով միջազգային իրավունքի սկզբունքների վրա։

4. Հայկական կողմը պահանջում է բացել Լաչինի միջանցքը, որի գործունեությունը պետք է ապահովեն ռուս խաղաղապահները։

5. Արցախահայության կարգավիճակը, ինչպես նաև նրանց իրավունքների ու անվտանգության հարցը պետք է որոշվի Ադրբեջանի հետ բանակցությունների ընթացքում, ցանկացած միջազգային հարթակում։

Նույն ռուսական աղբյուրների համաձայն՝ Ադրբեջանի առաջարկությունների փաթեթը հետեւյալն էր.

1. Հայաստանը ճանաչել է Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի մաս, և, հետևաբար, «Լաչինի միջանցք» հասկացությունն այլևս չպետք է գոյություն ունենա։

2. Ադրբեջանը պահանջում է Հայաստանից չմիջամտել արցախահայությանը՝ պաշտոնական Բաքվի հետ ինտեգրման հեռանկարների շուրջ բանակցելուն, և որպես առկա խնդիրների լուծման առաջին քայլ՝ Ադրբեջանը պատրաստ է Աղդամով «մարդասիրական միջանցք» բացել հայերի համար։

3. Ադրբեջանը պահանջում է Արցախից անհապաղ դուրս բերել 10.000-անոց հայկական բանակը, քանի որ Նիկոլ Փաշինյանը ճանաչել է Ղարաբաղը` որպես Ադրբեջանի մաս։

4. Ադրբեջանը ճանաչում է Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը, սակայն մերժում է 1975 թվականի սահմանների երկայնքով սահմանազատումը։ (Ինչն ըստ էության նշանակում է, որ Ադրբեջանը չի ճանաչում Հայաստանի ներկայիս սահմանները)։

5. Հայաստանը պետք է Ադրբեջանին տրամադրի «Զանգեզուրի միջանցքը», քանի որ, ըստ ադրբեջանական կողմի, հայկական կողմը նման պարտավորություն է ստանձնել՝ համաձայն 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի։

Ըստ ռուս դիտորդների և փորձագետների՝ Նիկոլ Փաշինյանը իր արևմտյան գործընկերների խնդրանքով խմբագրել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի բուն բովանդակությունը, ինչի արդյունքում ոչ միայն ամբողջությամբ փակել է արցախահայության ինքնորոշման հնարավորությունը, այլեւ վտանգ է ստեղծել հենց Հայաստանի համար։ Քանի որ Ադրբեջանին՝ որպես հաղթանակած երկրի, հաջողվել է արևմտյան հարթակներում ստանալ շատ ավելին, քան բխում էր 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի դրույթներից։

Ինչն իր հերթին նշանակում է, որ երկու երկրների միջև «խաղաղության պայմանագրի» ստորագրումը ոչ միայն հեռանկար չունի, այլև Հայաստանին կդնի դժվար ընտրության առաջ, որտեղ պետք է ընտրություն կատարվի վատի և վատթարագույնի միջև։

Ռուսական աղբյուրները նշում են, որ Փաշինյանը, փաստորեն, անցած 3 տարիների ընթացքում Հայաստանը հասցրել է սարսափելի դիվանագիտական ​​պարտության, որը կշռով համեմատելի է 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմում կրած պարտության արդյունքների հետ։ Հայաստանի համար այս վիճակից դուրս գալը շատ դժվար կլինի, քանի որ, ըստ էության, «կոնի վրա է» ոչ միայն Ղարաբաղը, այլեւ Հայաստանի գոյությունը։

Արտակ Հակոբյան

Աղբյուրը՝ zham.am