Արցախում, գործող իշխանության, մասնավորապես, պետնախարար Գուրգեն Ներսիսյանի ակտիվ մասնակցությամբ բազմամարդ հավաքները, ինչ խոսք, այս օրերին առնվազն ուշադրություն են գրավում, իսկ ազգային շրջանակներին էլ, կարծում ենք, մղում են ակտիվանալու:

Հասկացողներին թերևս իմաստ չունի բացատրել, որ Արցախի մեր քույրերն ու եղբայրները օրհասական վիճակում են: Իսկ չհասկացողներին, ավելի վատ՝ Արցախի հայության այդ վիճակի վրա ուրախացող Նիկոլ Փաշինյանի կողմնակիցներին ընդհանրապես իմաստ չունի որևէ բան բացատրել:

Ինդ վերաբերում է Արցախի իշխանություններին, ապա նրանք գրեթե ամենն ասում են, բացի մեկ բանից. չեն նշում այս ամենի իրական մեղավորին՝ ի դեմս Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա գլխավորած ՀՀ իշխանության: Թեպետ ակնարկներ կան. օրինակ, ելույթներում դիմում են Հայաստանի բնակչությանը, այլ ոչ՝ իշխանությանը: Կամ, օրինակ, կրկնում են ԼՂՀ ԱԺ ավելի վաղ արած հայտարարությունը, որ առանց Արցախի հայության ինքնորոշման իրավունքը նկատի առնելու կամ զիջողական համաձայնությունները, որոնք կկայացվեն, առ ոչինչ են:

Բայց այս ամենի հետ կապված կան այլ հարցեր ևս: Արցախի հավաքների նախաձեռնողները չեն նշում, թե որն է իրենց պատկերացրած լուծումը: Շարունակ համախմբման կոչեր են հնչում: Բարի, համախմբված ենք, բայց ո՞րն է անելիքը, ի՛նչ լուծում են պատկերացնում նախաձեռնողները, նրանց կոչերին արձագանքող մեր հայրենակիցները:

Ենթադրենք, Արցախի ներկայիս իշխանությունները չեն ցանկանում նշել Նիկոլ Փաշինյանի և նրա իշխանության պատասխանատվությունը, որովհետև ա) մինչև որոշակի փուլը, շատ հնարավոր է՝ մինչև հիմա, նույն Նիկոլ Փաշինյանի կամակատարներն են իրենք, բ) չեն նշում, որովհետև ֆինանսական կախվածության մեջ են, այսինքն՝ ինչ-ինչ գումարների հատկացումներ և այլն, կարող են դադարեցվել, եթե Ստեփանակերտից քննադատեն Երևանին: Չնայած, այդ պահն էլ է ինչ-որ տեղ անհասկանալի. Ստափանակերտում ի՞նչ պետք է անեն ՀՀ բյուջեից հատկացվող գումարները, եթե խանութներում գրեթե ոչինչ չկա կամ կենսապահովման միջոցները անհասանելի են, վերջիվերջո հո թուղթ փողը չեն այրելո՞ւ, որ ջերմություն ստանան:

Պետք չէ մեծ կանխատեսող լինել, հասկանալու համար, որ ստեղծված իրավիճակում կա ընդամենը մի քանի տարբերակ: Առաջինը՝ Արցախի հայությունը բռնագաղթի է ենթարկվում, Արցախը հայաթափվում է ու թրքացվում, ոչնչացվում են բնիկ հայության բազմահազարամյա գոյության պատմամշակութային հազարավոր հուշարձանները, խաչքարերը և այդպես շարունակ, իսկ Արցախի բռնագաղթած հայությունն էլ տարրալուծվում է ՀՀ-ում կամ հեռանում է օտար երկրներ:

Երկրորդ տարբերակը՝ Արցախի հայությունը, բացարձակապես լքված Հայաստանի ու Սփյուռքի կողմից, ենթարկվում է ֆիզիկական բնաջնջման, կոտորվում է թշնամու կողմից:

Կա երրորդ տարբերակը, Արցախի հայությունը «ինտեգրվում» է Ադրբեջանի կազմ ու մասամբ բռնագաղթում, մասամբ բնաջնջվում ԱՄՆ-ի ու Եվրամիության ցնծագին հայացքների ներքո, բայց ոչ թե միանգամից այլ, ենթադրենք մի երկու-երեք տարվա ընթացքում:

Հարկավ, կա նաև 4-րդ տարբերակը. Արցախի հայությունը դիմակայում է, անխուսափելի ֆիզիկական ագրեսիային էլ է դիմակայում ու, կիսապարտիզանական կռիվներ մղելով, ճարահատյալ հաղթում է կամ կռվելով է բնաջնջվում:

Կա նաև հիմնական տարբերակը. Ստափանակերտում ու Երևանում հայությունը, հախուռն, թե կազմակերված (արդեն կարևոր չէ) ձերբազատվում է պարտություն ու նվաստացում բերած իշխանություններից, ձևավորում է Ազգային փրկության կոմիտե ու նվաճում իր ու իր սերունդների՝ գոյություն ու պետություն ունենալու իրավունքը:

Պարզ է մի բան. քանի դեռ իշխանության ղեկին են Նիկոլ Փաշինյանը, իսկ Արցախում՝ նրա կամակատարները, Հայաստանը և հայությունը կործանման ու ոչնչացման ընթացքի մեջ են լինելու: Որևէ հեռանկարի ցանկացած տարբերակի առաջին քայլը ապազգային (եթե ավելին չասվի) իշխանություններից ձերբազատվելն է:

Արթուր Խայթ