Մենք ավելի աղետալի վիճակում կհայտնվենք, քան 44-օրյա պատերազմից հետո, եթե ԱՄՆ-ում Հայաստանի արտաքին քաղաքական վեկտորի փոփոխություն լինի։ Այս մասին մայիսի 1-ին NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Բենիամին Մաթեւոսյանը։

Նրա խոսքով, Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի եւ Արցախի դեմ լայնածավալ ագրեսիա չկատարելու միակ պատճառն այն է, որ Երեւանը պաշտոնապես Իրանի եւ Ռուսաստանի դաշնակիցն է։

«Բաքուն տանում է նրան, որպեսզի փաստի այս միության պառակտումը, սակայն Հայաստանի իշխանություններն իրենք են քայլեր ձեռնարկում այս ուղղությամբ»,-ասաց Մաթևոսյանը։

Նա վստահ է, որ Արցախից եւ Հայաստանից Ռուսաստանի հեռանալը Հայաստանի համար պետականության գոյության խնդիրներ կստեղծի։

«Նման սպառնալիքների մասին խոսում է անգամ Փաշինյանը»,-հավելեց փորձագետը։

Նրա խոսքով, Հայաստանի եւ Արցախի միջեւ անցակետը փաստացի ստեղծվել է դեռ 2018 թվականի մայիսին, երբ Փաշինյանը հայտարարեց, որ չի բանակցելու Արցախի փոխարեն, իսկ ավելի կոնկրետ՝ 2022 թվականին Պրահայում, երբ հայկական կողմը համաձայնեց Արցախը դիտարկել որպես Ադրբեջանի մաս։ Մնացածն արդեն տեխնիկական հարցեր են՝ բաժանված ժամանակային ընդմիջումներով։

«2021 թվականի ապրիլին Փաշինյանը հայտարարեց նշաձողն իջեցնելու անհրաժեշտության մասին, որին հաջորդեցին բախումները, իսկ հետո տեղի ունեցավ Պրահայի հանդիպումը։ Անցակետի խնդիրը քաղաքական է, եւ այն չի լուծվի այնքան ժամանակ, մինչեւ չփոխվի Երեւանի վերաբերմունքը Արցախի՝ որպես սուբյեկտի նկատմամբ։ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունն այն իրողությունների արձանագրումն է, որոնք կային այդ ժամանակ։ Այն պարունակում էր հայկական կողմի համար կարեւոր դրույթներ, այդ թվում՝ համաձայնություն, որ զորքերը պետք է մնան իրենց տեղերում, Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի վերաբերյալ կետերի բացակայություն, Լաչինի միջանցքում ռուս խաղաղապահների վերահսկողություն, գերիների վերադարձ»,-ասաց քաղաքագետը։

Նա կարծում է, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ից հետո Հայաստանն ու Ադրբեջանը սաբոտաժի էին ենթարկում այս հայտարարությունը։

«Բաքուն չէր վերադարձնում հայ գերիներին, հարձակումներ էր իրականացնում եւ այլ սադրանքների դիմում, իսկ հայկական կողմը տարածքներ էր զիջում, որոնք նշված չեն հայտարարության մեջ։ Նոյեմբերի 9-ի հայտարարության դեմ վերջին ակորդը Պրահայի հանդիպումն էր։

Ըստ բոլոր փաստաթղթերի՝ Լաչինի միջանցքի եւ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը նույնական են եղել եւ որոշվել են միաժամանակ։ Այսինքն, եթե ԼՂ-ն ճանաչվեր, ապա Լաչինի միջանցքը կդառնար դրա անբաժանելի մասը։ Ուստի, եթե դու Արցախը ճանաչում ես որպես Ադրբեջանի մաս, ապա Լաչինի միջանցքն էլ է դառնում Ադրբեջանի մաս։

Նոյեմբերի 9-ի հայտարարության վերջին կետը ռուս խաղաղապահների ներկայությունն է։ Եթե ​​հնարավոր լինի հասնել նաեւ այս կետի վերացմանը, ապա դա կառաջացնի նոր փաստաթղթի անհրաժեշտություն, որը կարձանագրի այս պահին առկա իրողությունները։

Բաքվի ներգրավվածությունն այս գործընթացում տրամաբանական է, քանի որ խաղաղապահները նրան թույլ չեն տալիս ամբողջությամբ կլանել Արցախը։ Բացի այդ, Ադրբեջանի համար նույնիսկ ավելի կարեւոր էր Հայաստանի արտաքին քաղաքական վեկտորի փոփոխությունը։ Բայց ինչո՞ւ է Երեւանը գնաց այս քայլին եւ փորձում է Ռուսաստանի մասնակցությամբ եռակողմ հայտարարությունը տեղափոխել այլ ձեւաչափ»,-ընդգծեց Մաթեւոսյանը։

Նա չբացառեց, որ Վաշինգտոնի բանակցությունների արդյունքներով ճանապարհային քարտեզ կառաջարկվի այն մասին, թե ինչպես կարելի է լուծել նոյեմբերի 9-ի հայտարարության վերջին տարրի՝ Արցախում ռուս խաղաղապահների ներկայության հարցը։