Ողջույններ Ձեզ, հարգելի գործընկերներ

Առաջին հերթին ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել այս հանրային լսումների կազմակերպիչներին։ Սա շատ կարևոր քայլ է Լաչինի միջանցքի ճգնաժամի վերաբերյալ այլընտրանքային տեսակետները ինստիտուցիոնալ տեսքի բերելու ուղղությամբ։ Այլընտրանքային տեսակետներ պաշտոնական Երևանի դիրքորոշմանը, որը գործողություններով ու հայտարարություններով ընդգծում է, որ չի պատրաստվում ներքաշվել անգամ Լաչինի միջանցքի շուրջ ստեղծված ճգնաժամի կարգավորման բանակցային գործընթացին։

• Կարևոր է, որ Արցախի Հանրապետության մեր հայրենակիցները տեսնեն, որ իրենք միայնակ չեն, որ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքական օրակարգում միջանցքի և առհասարակ արցախահայության ինքնորոշման իրավունքի խնդիրը շարունակում է մնալ ամենակարևոր հարցերից մեկը։

Կարևոր է նաև, որ մեր միջազգային գործընկերները, մեր ռազմավարական դաշնակիցը Ռուսաստանի Դաշնությունը, մեր բնական դաշնակիցը Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափում մեր գործընկերները (ԱՄՆ և Ֆրանսիա) արձանագրեն, որ այն մոտեցումը, ըստ որի պաշտոնական Երևանը չի ներգրավվելու Լաչինի միջանցքի շուրջ բանակցություններում, որ Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացման թեման չբարձրաձայնելը Հայաստանում առանձին մարդկանց դիրքորոշման արտացոլումն է, այլ ոչ թե հասարակական և քաղաքական կոնսենսուսի արտահայտություն։

• Կոնկրետ խոսելով Լաչինի միջանցքի շրջափակման թեմայի մասին՝ պետք է նշել, որ բացի հայատյացության դրսևորումից և Արցախի պետականությունը, իսկ դրա հետ մեկտեղ՝ Ստեփանակերտ-Երևան անվտանգության ամբողջական համակարգը կազմաքանդելու ցանկությունից, միջանցքի շրջափաումը ուղղակի հետևանք է այն բանի, որ 2022 թվականի սեպտեմբերին և հոկտեմբերին Վաշինգտոնում և Պրահայում խմբագրվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագիրը։

Հիշեցնեմ, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը բաց էր պահում Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցը, իսկ Վաշինգտոնի և Պրահայի գործընթացները տեղի ունեցան Արցախի նկատմամբ Բաքվի ինքնիշխանության ճանաչման տրամաբանությամբ։ Եթե պաշտոնական Երևանը ճանաչում է Արցախը՝ որպես Ադրբեջանի մաս և համաձայն է, որ այլևս չի մասնակցի Արցախի ապագայի շուրջ բանակցություններին և այս գործընթացը թողնի «միջազգային երաշխավորների կամքին, որոնք պետք է որոշակի երաշխիքներ տան հայերի իրավունքների պաշտպանության համար», ապա սա ինքնաբերաբար նշանակում է, որ Արցախի հանքերը Ադրբեջանի սեփականությունն են, և ԼՂՀ պաշտպանության բանակը պետք է լուծարվի, իսկ Լաչինի միջանցքը նույնպես լինի Ադրբեջանի վերահսկոշության տակ։ Նախկինում բանակցությունների ողջ ընթացքում Արցախի վերջնական կարգավիճակը պետք է նույնական լիներ Լաչինի միջանցքի կարգավիճակին (եթե Արցախը պիտի լիներ անկախ պետություն, ապա Արցախն ու Հայաստանը կապող կյանքի միջանցքը պիտի լիներ ԼՂՀ-ի մաս, եթե Արցախը միանար Հայաստանին, կյանքի ճանապարհը նույնպես պիլի լիներ Հայաստանի մաս): Օգտվելով Վաշինգտոնի և Պրահայի գործընթացներից՝ պաշտոնական Բաքուն փակեց միջանցքը՝ դրանով իսկ իրագործելով ԼՂՀ տարածքից հայերի արտաքսման սցենարներից մեկը։

• Քանի որ խնդիրը զուտ քաղաքական է, ուրեմն լուծումը պետք է նույնպես լինի քաղաքական (ոչ թե տեխնիկական՝ նոր ճանապարհ բացել, օդային միջանցք բացել եւ այլն) և դրսևորվի նրանում, որ պաշտոնական Երևանը կրկին պետք է հայտարարի, որ ինքը երաշխավորն է Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացմանը, ինչը կզրոյացնի Պրահայի և Վաշինգտոնի պայմանավորվածությունները, ինչպես նաև հնարավորություն կտա մեր դաշնակիցներին (բնական և ռազմավարական), պաշտպանելով պաշտոնական Երևանի դիրքորոշումը, վերադառնալ խնդրի լուծման տարբերակին, ըստ որի Արցախի կարգավիճակի հարցը կմնա բանակցությունների հաջորդ փուլին։

• Միևնույն ժամանակ, կարևոր է ասել, որ այն դիրքորոշումը, ըստ որի պաշտոնական Երևանը կրկին պետք է լինի Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի երաշխավորը, չի նշանակում, որ Հայաստանը պետք է հրաժարվի սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացի իրականացումից, տարածաշրջանային կոմունիկացիաների ապաշրջափակման գործընթացից (ընդ որում՝ բոլոր կոմունիկացիաները, և ոչ միայն նրանք, որոնք պետք է անցնեն Հայաստանի տարածքով)։Կայուն և խաղաղ Հարավային Կովկասը, ակտիվորեն աշխատող տրանսպորտային և էներգետիկ հաղորդակցություններով, հենց Հայաստանի ռազմավարական շահերի արտահայտումն է։ Բայց դա հնարավոր չէ անել Ղարաբաղի 120.000 հայերի էթնիկ զտումների գնով, նրանց ինքնորոշման հիմնարար իրավունքի ժխտման գնով:

• Վերոնշյալի համատեքստում այս դահլիճի ներսում հավաքված քաղաքական ուժերը, ԱԺ շենքից դուրս նրանց պոտենցիալ գործընկերները պետք է կարողանան ինստիտուցիոնալ տեսք տան այս մոտեցումը, պետք է գտնեն փոխգործակցության արդյունավետ ձևաչափեր, որոնք կապահովեն քաղաքական փոփոխությունների իրականացումը Հայաստանում, ինչը կհանգեցնի բանակցային այն սկզբունքների փոփոխությանը, որոնք պաղտպանում են Հայաստանի ներկայիս իշխանությունները և որոնք հակասում է ոչ միայն կառավարության ծրագրին ու իշխող քաղաքական ուժի նախընտրական խոստումներին, այլև Երևանի և Ստեփանակերտի ռազմավարական շահերին։

Քաղաքական խնդիրները պետք է ստանան քաղաքական լուծումներ: