Աշխարհը «փոքրացել» է, ժամանակը «կարճացել»,  տեղեկատվության տարածումը արագացել: Վերջին 2-3 տարիներին  գլոբալիզացիայի կատարյալ միջոց են դարձել սոցիալական ցանցերը: Ամենահայտնի ցանցերից մեկը  Ֆեյսբուքն է:  Այն բավական հաջողված մի «ծրագիր» է, որտեղ ճանաչված եւ չճանաչված, հայտնի եւ անհայտ մարդիկ` քաղաքական, մշակութային գործիչներ, գիտնականներ, արվեստագետներ,  գրողներ, լրագրողներ, ամենատարբեր նախասիրություններով եւ հավակնություններով,   տարբեր ոլորտներից եւ տարբեր տարիքի  մարդիկ ստեղծում են իրենց էջը, իրենց ընկերների խումբը, որն օրեցօր համալրում են ըստ իրենց «ճաշակի»: Եվ բնականաբար ոչ միայն իրենց ֆեյսբուքային գործունեությունն են ծավալում, այլ նաեւ ֆեյսբուքային յուրօրինակ «կյանքը»:  Այսպես, աշխարհում Ֆեյսբուք սոցիալական ցանցի օգտվողների ամենամեծ թիվը Միացյալ Նահանգներում է, որը, սակայն, կազմում է բնակչության միայն մոտ 49%-ը[2]: Այնուհետեւ վիճակագրական ցանկում են Ինդոնեզիան, Հնդկաստանը` մարդկանց թվաքանակի սկզբունքով: Երկրի բնակչության մեջ օգտվողների հարաբերակցության առումով`  Ինդոնեզիայում  16%-ն է գործածում, իսկ Հնդկաստանում մոտ 3%-ը: Բնակչության  100% օգտվողներ կան Մոնակոյում, 66%` Իսլանդիայում, մոտ 50%` Չիլիում, Նորվեգիայում, Սինգապուրում:  Հայաստանը այս վիճակագրական ցանկում, ըստ օգտվողների քանակի, 117-րդ տեղում է` 190 հազար թվաքանակով, իսկ բնակչության մեջ տոկոսային արտահայտվածությամբ` 6,4 տոկոս:

Հայկական Ֆեյսբուքն` ըստ բովանդակային մասի

Հայաստանում եւս այս ցանցը բավականին ակտիվանում եւ ընդլայնվում է:  Օրըստօրե ֆեյսբուքի գործառնություններն ավելի բազմազան են դառնում. եթե սկզբում ընկերներ ձեռք բերելու եւ կապեր ստեղծելու, շփման, տեղեկատվության փոխանցման միջոց էր, ապա յուրաքանչյուր նոր օր գրանցվում եւ ամենատարբեր ծառայություններ են առաջարկում տարբեր անհատներ, հասարակական կազմակերպություններ:

Ֆեյսբուքի կարեւորագույն սկզբունք-արդյունավետությունը մատչելիությունն է, հասանելիությունը: Ցանկացած անհատ, կազմակերպություն իր խոսքը, անհանգստությունը, մտահոգությունը կամ գոհունակությունն ու սերը, շնորհակալությունը, շնորհավորանքը կարող է հանրայնացնել կամ անմիջականորեն փոխանցել հասցեատիրոջը:

Հայաստանում Ֆեյսբուք ցանցի օգտվողների 56%-ը կանայք են, 47%-ը` տղամարդիկ[3]: Օգտվողների ամենամեծ մասը 18-24 տարեկան երիտասարդներ են` 37%, 25-34 տարեկանները` 30 %, 35-44 տարեկանների խումբը կազմում է միայն 10%-ը:

Ֆեյսբուքում հասարակական-քաղաքական կյանքն ընթանում է իր բազմակողմանի դրսեւորումներով: Կան իրադարձություններ եւ մարդիկ,

1. որոնց շուրջ «համընդհանուր» քննարկումները հիմնականում  դրական, «գովաբանական» բնույթ ունեն,

2. որոնք զայրույթ են առաջացրել, եւ քննարկումներն անխնա քննադատություն են պարունակում,

3. որոնք կարճ քննարկման նյութ են դառնում եւ արագ մոռացվում («տեղային», հատվածական, այսինքն հնարավոր է ՖԲ-ի մի փոքր զանգվածը միայն քննարկի որեւէ իրադրություն կամ անձի վարքագիծ),

4. ովքեր/որոնք ծայրահեղ` ավելի ճիշտ բեւեռային մոտեցումներ են առաջացնում, բնականաբար քննարկումները պարունակում են դրականից բացասական տարրապատկեր, մինչեւիսկ ագրեսիվ:

Մոտիվացիան ֆեյսբուքում

ՖԲ-ում գրանցված հիմնական զանգվածը կարող ենք կոչել ֆեյսբուքյան «հասարակություն», քանի որ մշտապես գտնվում են ցանցի շփման տարածքում: Հայաստանի համար այս մշակույթը, այս «հասարակությունը» նոր է, եւ հետզհետե այն ավելի է ամրապնդվում, ընդլայնվում, եւ ոչ միայն որպես հարաբերությունների, շփման ձեւ, այլ նաեւ մի շարք գործառույթներ է կատարում:

ա/ Որպես շփման ձեւ

Մասնավորապես այդ գործառույթը (շփումը) հոգեբանական հինմական կատեգորիաների  թվին է պատկանում: Հաղորդակցման խնդիրը նշանակալի տեղ է գրավում հոգեբանական հիմնահարցերի համակարգում, քանի որ շփումը մարդու հուզական վիճակների կարեւորագույն կանխորոշիչն է: Մարդկանց զգացմունքային ողջ տարրապատկերը ծագում, զարգանում է մարդկանց հաղորդակցման պայմաններում, որոնցով եւ որոշվում է անհատի զգացմունքային լարվածության աստիճանը: Այդ պայմաններում է, որ իրականացվում է հուզական լիցքաթափումը: Հաճախ մարդը շփման կարիք է զգում այն ժամանակ, երբ ցանկանում է փոփոխել իր հուզական վիճակը: Սա մի բանաձեւ է, որը հասկանալի է դարձնում ֆեյսբուքային քննարկումներում տարբեր անձանց տարբեր հուզական «վարքագիծը»` վառ հուզական եւ պատկերավոր, իմպուլսիվ պատասխաններ, «հավասարակշռված» եւ «անհավասարակշիռ» ստատուսներ, համապատասխան եւ ոչ համապատասխան պատասխան-քննարկումներ:

բ/ Ինքանդրսեւորում եւ ինքնաիրացում

Կարեւոր պահանջմունքներ են, որոնք գիտակցական էակի համար ինքնագիտակցության զարգացման անհրաժեշտ պայմաններից են:  Ինքնադրսեւորման եւ ինքնաիրացման ՖԲ-ային հնարավորությունները շատերի համար կարեւոր բացահայտում եղան: Մարդիկ կան, որ ունեն շփման խնդիրներ, այն է` անմիջական շփման, ինքնարտահայտման: Բնականաբար նաեւ ունեն քիչ հնարավորություններ ինքնադրսեւորման, միանգամից տարբեր մարդկանց ճանաչելու, արագ ընկերանալու եւ  ընդգրկվելու տարատեսակ քննարկումներում:  Սոցիալական այս ցանցն օգնում է անձին`  իրեն «տեղավորելու», նա ձեռք է բերում որոշակի զանգված` «ընկերներ», որից ետ ստացած  արձագանքները անձին ինտեգրվածի եւ ինքնիրացվածի զգացողություն եւ հետագա գործունեության խթան են տալիս:

գ/ Նույնականացման զգացման բավարարում

Անձի մյուս կարեւոր հոգեբանական պահանջմունքը նույնականացումն է: Ֆրոմն ասում է` անձն իրեն նախընտրում է նույնականացնել թեկուզ հանցագործի հետ, քան ոչ մի կերպ չնույնականացվել. այսինքն` դեռեւս ինքնահաստատվող անձիք (իսկ դա տարիքից կախված չէ), գուցե իրականության մեջ չկարողանալով նույնականացվել, սոցիալական ցանցի տարածքում են փորձում բավարարել իրենց` խմբին պատկանելու զգացումը:

դ/ Ինքնահաստատման տարածք

Սոցիալական վիրտուալ տարածքը օգտագործվում է նաեւ որպես ինքնահաստատման տարածք: Մեծ հնարավորություն կա բարդույթների դրսեւորման /անկախ կամքից/ եւ դրանց փոխհատուցման համար` սկսած անձնական լուսանկարներից մինչեւ ուրիշների ստատուսներին «հավանություն տալը» կամ մեկնաբանելը, որը շատ հաճախ չի համընկնում ընդհանուր մտքի ուղղվածության հետ:  Անձի «գործունեության» ձեւերն ու տարբեր եղանակներն ուսումնասիրելիս պարզ երեւում է անձնային խնդիրների առկայությունը, բարդույթների փոխհատուցման ձգտումը[4]:

Զանգվածային եւ անհատական մտածելակերպ

Ինչպես շփման մյուս ոլորտներում, ֆեյսբուքում էլ կա անհատական եւ զանգվածային մտածելակերպ:

Ուշագրավ է այն փաստը, որ  առհասարակ  ՖԲ-ն էլ հասարակական կարծիքի մանիպուլյացիա է պարունակում իր մեջ. ինչքան էլ որ անկեղծ եւ պարտադրող չեն «հարգարժան» անձանց կարծիքները, դրանք ունեն չափանիշային ազդեցություն, սակայն առավել ազդեցիկ են որոշակի զանգվածի վրա: Օրինակ, որեւէ քաղաքական գործիչ, կամ հաղորդավար, կամ հասարակական գործիչ, լրագրող իր տեսակետն արտահայտելով քննարկումների մեջ կամ սեփական քննարկման նյութը տեղադրելով եւ շեշտադրելով`  իր հետեւից   «երկրպագուների զանգված» է տանում: Ամենից հաճախ, հավանություն տվողները իրենց էտալոնի մտքերին այնքան էլ խորքային վերաբերմունք չունեն` էության մասով: Կա նաեւ ուղիղ հակադարձ պատկերը, երբ «հեղինակություն» համարվող անձի  քննարկմանը մասնակցում են  նաեւ ըստ էության ու բավականին բազմակողմանի մոտեցումներով:

Զանգվածային մտածելակերպին հատուկ կոնֆորմիզի օրինակները բազմաթիվ են: Երբեմն «ավանգարդ» ստատուսի տակ, որն իրականում կարող է անհեթեթ լինել` մեկի տրամադրության կամ «ներքին զգացողությունների» արտացոլում կամ աբստրակտ երկու բառ, կան հավանություն տված մարդկանց «բանակ»: Ա Մուրուան, իր գրքերից մեկում ունի մի  դասական օրինակ. «Անգլիական թերթերում հաղորդվել էր լռության համերգի մասին, որ մի անգամ տվել է ոմն անհայտ դաշնակահար: Աղմկալի գովազդն իր գործն արել էր` համերգի օրը դահլիճը լիքն էր: Լռության մեծավարպետը նստում է դաշնամուրի առջեւ եւ նվագում, բայց քանի որ բոլոր լարերն հանած են, ոչ մի ձայն չի լսվում: Դահլիճում մարդիկ ծուռ նայում են միմյանց: Ամեն ոք սպասում է, թե ինչ կանի հարեւանը, եւ դրա հետեւանքով ամբողջ լսարանը նստում է շունչը պահած: Երկու ժամվա մեռելային լռությունից հետո համերգն ավարտվում է: Դաշնակահարը բարձրանում է ու խոնարհվում: Նրան հրաժեշտ են տալիս բուռն ծափահարություններով: Հաջորդ օրը լռության մեծավարպետը այդ պատմությունը պատմում է հեռուստատեսությամբ եւ վերջում խոստովանում. «Ես ուզում էի տեսնել, թե որքան հեռուն է գնում մարդկային հիմարությունը, որն անսահման է»[5]:

ՖԲ-ում կան նախընտրած կերպարներ, որոնք ժամանակ առ ժամանակ հայտնվում են քննարկումների կենտրոնում: Կան նաեւ, արտաքուստ հետաքրքիր ու «սադրիչ» թվացող գործիչներ, որոնք երբեք չեն հայտնվում թիրախում կամ կիզակետում: Այս ցանցը, որպես շփման տարածք, ենթադրում է ակտիվություն կամ պասսիվություն:   Անձիք, որոնք բավականին ակտիվ են, հետզհետե ավելի ու ավելի են «կլանվում» ցանցի կողմից: Անձն արդեն չի զգում, թե իր կյանքի, կենցաղի հարաբերությունների եւ գործունեության որքան մասն է խլում ցանցը: Թերեւս կա հնարավորություն հիմնական շփումներն ու աշխատանքային գործունեությունը հարմարեցնելու ցանցին ու օգտագործելու ֆեյսբուքյան ներուժը: Սակայն, որքան որ անկանխատեսելի ու անհաշվելի իրադարձություններ եւ «ընկերներ» կան, այդքանով անձը սկսում է ոչ միայն ինքը տիրապետել իր էջը, իր շփումները, այլ նաեւ ընկնում է որոշակի թելադրանքի տակ: Առհասարակ սոցիալական շփումների, պահանջմունքների ակտիվության մեծացման հետ զուգընթաց միկրոմիջավայրում` ընտանիքում, իրական ընկերների եւ հարազատներ հետ նկատվում են կապերի թուլացում: Բազմաթիվ օրինակներ կգտնենք, երբ դիտարկենք մշտապես եւ կլանված օգտվողի ծննդյան օրվա էջը: Շնորհավորանքների անմիջական կամ «տոն օրվա» «թեժ» պահին գրված պատասխանները վկայում են ՖԲ-ային վիրտուալ  կյանքի գերիշխանության մասին: Կան բազմաթիվ սրամիտ եւ հետաքրքիր ստատուսներ, որոնցով հեղինակը «պատմում» է ՖԲ-ային ներգրավվածության մասին, օրինակ` «ՈՉ Ֆեյսբուքին մեծ Պահքի շրջանում», «Որոշել եմ հուլիսին ՖԲ-ից արձակուրդ վերցնել, ի վերջո կինս չի», «Մարմինդ կերանք, արյունդ խմեցինք ու...վերադարձանք ՖԲ»[6]:

Շփման վիրտուալացման դարաշրջանում անձը հնարավորություն ունի ցանցի միջոցով գտնելու իր «ես»-ի առանցքը, իր նեքին գիտակցված եւ չգիտակցված պահանջմունքների բանալիները, իր իրապես նախընտրած եւ համակարծիք, համախոհ մարդկանց, չափանիշային մարդկանց եւ հետեւի նրանց գործունեությանը:  Անչափ հետաքրքիր է սուր բանավեճին հետեւած եւ պասսիվ հավանություն տված մի որոշակի զանգվածի դրդապատճառների ուսումնասիրումը: Բնականաբար, այն շատ բարդ է եւ խորքային, դիտարկումների միջոցով  կարող ենք որոշակի օրինաչափություն առանձնացնել:

Քաղաքականությունը Ֆեյսբուքում

Ֆեյսբուք գործածողներն ավելի շատ քաղաքականապես ներգրավված մարդիկ են, քան մյուսները[7]:

Ուսումնասիրելով ՖԲ քննարկումների վիճակագրությունը` կտեսնենք, որ գերակշռող են քաղաքական թեմաները: Ամենից բացի, այն քաղաքական «լիցքաթափարան» է կամ «ապաստարան», կարելի է ասել նաեւ «մեկնարկարան»` մեկնակետ վերցնելու վայր (օրինակ` կան քաղաքական հայացքներով համախոհներ, որոնք ստեղծել են փակ խմբեր):  Վերջին տարիների իրադարձությունների ֆոնին (մասամբ վերջին երկու տարիների) ՖԲ-ն որոշակի քաղաքական ակտիվ զանգվածի «հավաքատեղի» դարձավ, որն էլ իր հերթին նպաստեց երիտասարդ եւ շահագրգիռ անձանց ակտիվացմանը ու շատացմանը ցանցում: Եթե դիտարկենք հասարակական-քաղաքական կյանքի գագաթնակետերը, ՖԲ-ում մեծ քննարկումները, ապա դրանք վերաբերվում են`

1. Հայաստանի արտաքին քաղաքականությանը եւ Լեռնային Ղարաբաղի խնդրին,

2. ներքին քաղաքականությանը`

ա. իշխանություն-ընդդիմություն հարաբերություններին,

բ. ընդդիմություն-ընդդիմություն հարաբերություններին /հիմնականում ՀԱԿ-«Ժառանգություն»/,

գ. իշխանություն-իշխանություն հարաբերություններին /ՀՀԿ-ԲՀԿ/

3. Հայաստանում գրանցված արտակարգ իրավիճակներին եւ արտակարգ      պատահարներին,

4. քաղաքական առանձին անհատներին, գործիչներին, Հայաստանում ճանաչված  եւ հայտնի մարդկանց:

ՖԲ-ին բնորոշ է այն, որ այս ցանցում ավելի շատ քաղաքական ակտիվ զանգվածն է ներգրավված, ինչպես նաեւ հենց իրենք` հասարակական-քաղաքական գործիչները, գործադիր եւ օրենսդիր մարմիններն ունեն իրենց էջերը:

Ի դեպ, ուշագրավ է, երբ ներկա եւ նախկին պաշտոնյաներ, օրենսդիրներ, ոչ միայն մասնակցում են քննարկումներին, այլ նաեւ իրենց անձնային տարածքն օգտագործում են ըստ էության` հրապարակելով ցանցի էջում իրենց բանաստեղծությունները, մտորումները, եւ կատարում ամենայն անմիջականությամբ ու «բացությամբ»:  Պաշտոնից դուրս ինքնադրսեւորումը, իրեն այլ տեսակի մեջ «ցույց տալու» ցանկությունը հոգեբանական փոխհատուցման եւ ինքնաբավարարման մեխանիզմ է: Ի դեպ, ՖԲ-ցիների կողմից բավականին ողջունվում է եւ գուցե վերաբերմունք փոխում կամ «ստեղծում»:

Քաղաքական գործիչներն անմիջական շփման մեջ մտնելով տարբեր քննարկումներում` դրսեւորում են անկեղծության բարձր մակարդակ: Խնդիրը նրանում չէ` այն պետք է թե ոչ, ցանկալի է կամ չէ, այլ վիրտուալ դաշտը ենթադրում է, որ շփման մի կողմում անձն է` ինքն իր հետ եւ դրա արդյունքը  արտացոլում է ցանցում: «Չգիտեմ` պարադոքսը որն է, բայց մարդիկ, գիտենալով, որ հրապարակային խոսք են ասում ՖԲ-ում, գիտենալով, որ իրենց «պրոֆիլը» տեսանելի է, ինքնությունն` ընկալելի, չափազանց անբռնազբոսիկ ու ազնիվ են արտահայտվում, քան կարտահայտվեին տեսախցիկների առաջ կամ մամուլում»[8]:

Եթե փորձենք շաբաթական կտրվածքով դիտարկել քաղաքական իրադարձությունների արտացոլումը ՖԲ-ում, ապա կյանքի այլ ոլորտներին հնարավոր է բաժին հասնի գեթ 10%-ը: Ավելի ետ նայելով քննարկումների պատմությանը` կտեսնենք, որ 2011թ. մարտից սկսվեցին ավելի բուռն ծավալվել: Քննարկումների բնույթն անհանդուժողական էր ու անողոք, հատկապես,  որ հիմնականում երկու ընդդիմադիր ուժերի, նրանց համակիրների  միջեւ էին ծավալվում: Անշուշտ, առանց իշխանական սադրանքի չէր ընթանում, որ գուցե ավելի «նուրբ» էր արտահայտվում, քան ընդդիմադիրները` միմյանց նկատմամբ: Մարտին ֆեյսբուքյան ակտիվացման թեման սկսվեց Մարտի 1-ի ՀԱԿ հանրահավաքից: Հաջորդ լարված միջադեպը «Ժառանգություն» կուսակցության եւ բնակիչների բողոքի ակցիան էր` Կառավարության շենքի առաջ, Կառավարության հերթական նիստի օրը:  Ողջ ցանցով շրջանառվում էին ոստիկանների հետ ընդհարումների   տեսանյութերը, որոնք ընթանում էին շատ բուռն քննարկումներով: Մարտի 15-ից  սկսված «Ժառանգություն» կուսակցության նախագահ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հացադուլը թերեւս ամենաքննարկվող թեման է եղել մինչ օրս: Հացադուլի ընթացքում տեղի ունեցավ ՀԱԿ-ի հանրահավաքը (մարտի 17), որի ժամանակ ոչ թե միացան ընդդիմադիր գործիչները, միավորեցին դաշտը, այլ ընդհակառակը. ՀԱԿ առաջնորդի կատարած քայլը մեկնաբանվում է` մեկընդմիշտ միության անհնարինությամբ[9]: ԼՏՊ արարքը, այն «մեսիջները», որոնք  միմյանց փոխանցեցին երկու առաջնորդները` մեծ ռեզոնանս առաջացրեցին սոցիալական ցանցում, որից հետո բազմաթիվ նոր ներգրավված մարդիկ, երիտասարդներ բաժանվեցին «կողմերի»: Մինչ օրս այդ բաժանարարը կա, սակայն ժամանակի հետ համեմատաբար հանդուրժող են դարձել: Ինչ վերաբերվում է այլ քաղաքական ուժերի «ներկայությանը» ՖԲ-ում եւ նրանց կողմից քննարկումները կուսակցականացված ուղղությամբ տանելուն, թերեւս ավելի պասսիվ են դրսեւորվում: Քաղաքական տեսակետից ՖԲ-ի ազատությունը թվում էր թե պիտի մաշեցներ տարակարծությունների սահմանագծերը, բազմապիսի քննարկումները պիտի հանդուրժողականություն մտցնեին եւ ամփոփ դարձնեին եզրակացությունները, սակայն այդ ամենը առասպել դուրս եկավ:

«2012-ին սպասվում են խորհրդարանական, 2013-ին` նախագահական ընտրություններ, ինչն արդեն զգացվում է: Քաղաքական ուժերը կօգտագործեն սոցիալական ցանցերը` որպես քարոզչության հիմնական հարթակներից մեկը, քանի որ ավանդական լրատվամիջոցներն ինչ-որ առումով իրենց սպառել են: Վիրտուալ իրականությունում սպասվում է քաղաքական թեժ աշուն»[10]:

ՖԲ-ի զարգացման նկատելի կողմերից մեկն այն է, որ այսուհետ  լրագրողների եւ ֆոտոլրագրողների աշխատանքն ավելի խիստ պահանջների վրա է դրվում եւ ավելի է բարձրանում  մրցակցությունը, քանզի, եթե մեկ տարի առաջ դեռեւս ՖԲ-ում հիմնականում հղում էր արվում տարբեր ԶԼՄ-ներից, ապա այսօրվա միտումն այն է, որ ԶԼՄ-ներն են հաճախ սկսել հղումներ անել ՖԲ-ից[11]: Ինչպես նաեւ քաղաքական գործիչներն էլ են ՖԲ տարածքն օգտագործում իրենց հայտարարությունների համար[12], որից հետո լրատվամիջոցները տարածում են այն:

Առհասարակ հետաքրքիր միտում կա հասարակության, ժողովրդի մեջ: Առաջներում, թեկուզեւ քննադատական միտքը եւ դիրքորոշումը որեւէ պաշտոնյայի կամ հեղինակության վերաբերյալ զուգակցվում էր նաեւ բարդույթ-ակնածանքի, «հարգանքի» հետ` տվյալ անձի ստատուսի, հեղինակության, դիրքի նկատմամբ, այժմ   փոփոխություն է նկատվում. հասարակական-քաղաքական գործիչների նկատմամբ առավել իրական, քննադատական մտածողությունն է գերակշռում, ինչպես նաեւ պահանջների ներկայացում եւ սպասումներ, բողոքներ, անխնա քննադատություն: Այս երեւույթը նկատվում է նաեւ Ֆեյսբուքում: Դեռեւս դժվար է հստակ ասել` սոցիալական ցանցի՞ց տեղափոխվեց իրականություն, թե հակառակը:

Աշխարհում, մասնավորապես այս 2011թ. իրադարձությունները, արաբական հեղափոխությունները մեծ դեր են տալիս ՖԲ-ին, ՖԲ-ային շփմամբ հեղափոխական տրամադրությունների տարածմանը: Թերեւս գերագնահատել կամ թերագնահատել սխալ կլինի, քանզի հասարակականորեն թեկուզ ոչ մեծաթիվ ակտիվ ռեսուրսի դեպքում  ընդհանուր զանգվածային «վարակ տարածելը», հասունացած բողոքը պայթեցնելը հնարավոր է: Ներուժ կա նաեւ Հայաստանում եւ, հատկապես օր օրի ցանցի ընդլայնման հետ  տարանջատվում է առողջ զանգված, մի սերուցք: Այդ սերուցքի ներուժը կպարպվի միայն ՖԲ էջերում, թե օգտակարությունը առավել իրական տեսք կստանա, դա ճիշտ մոտեցման, մասնագիտական ճիշտ տեխնոլոգիաների գործածման  խնդիր է:

Արմինե Ղազարյան

Ռազմավարական եւ ազգային հետազոտությունների

հայկական կենտրոնի փորձագետ