«Արցախյան պատերազմում հայկական կողմի պարտությունն ունի բազմաթիվ շերտեր ու պատճառներ։ Սակայն մեծ թվով փորձագետներ վճռորոշ են համարում այն գործոնը, որ Հայաստանը պատերազմի ժամանակ տեխնոլոգիական առումով մեծապես զիջում էր հակառակորդին։ Ադրբեջանը մարտական գործողությունների ընթացքում օգտագործում էր թուրքական և իսրայելական գերժամանակակից զինատեսակներ՝ մասնավորապես անօդաչու թռչող սարքեր։

Եվ հենց Արցախյան պատերազմի արդյունքում է, որ դրանից հետո աշխարհի մի շարք երկրների շրջանում մեծացավ հետաքրքրությունը թուրքական արտադրության «Բայրաքթար ՏԲ2» ԱԹՍ-ների նկատմամբ, որոնք հակառակորդը լայնորեն կիրառում էր Արցախի դեմ։ Արցախյան վերջին պատերազմի ընթացքում բազմաթիվ են դեպքերը, երբ հակամարտող կողմի զինվորականներն այդպես էլ անմիջական մարտի չեն բռնվել։ Ինչպես հանրային կյանքի մյուս ոլորտները, պատերազմները ևս թևակոխել են նոր դարաշրջան։ Սակայն սա չի նշանակում, որ անցյալ դարի լավագույն զինատեսակներն ընդհանրապես կորցնում են իրենց արդիականությունը։

Ուղղակի այդ զինատեսակները պետք է համատեղել արդիական զենքերի հետ։ Բայց խնդիրն այն է, որ ՀՀ իշխանություններին՝ Փաշինյանի գլխավորությամբ, ավելի շատ հետաքրքրում էր սեփական փիառը, քան այն հարցը, թե իրենց ձեռք բերած զենքերը մինչև վերջ կարո՞ղ են խնդիր լուծել, թե՞ ոչ։ Դրա արդյունքում է, որ չնայած հին զենքեր ունենալու թեման Փաշինյանը դարձրել էր մատի փաթաթան, սակայն ինքը գնում էր 70-ականների «Օսա ԱԿ» համալիրներ և 80-ականների «Տոր» զենիթահրթիռային համալիր։ Այսինքն, Փաշինյանը հայտարարում էր 80-ականների զենքերի դարաշրջանը փակելու մասին, սակայն ինքը գերարդիական զենքեր գնելու փոխարեն կրկին հին զենքեր էր գնում։ Ու ընդհանրապես, արդիական զենքերի մասով իշխանությունները փորձում էին միֆերով կերակրել հանրությանը։

Դեռևս անցյալ տարվա ապրիլին Փաշինյանը, պատասխանելով ֆեյսբուքյան օգտատերերի հարցերին, ուղիղ եթերում հայտարարում էր ռազմարդյունաբերական գործարաններ կառուցելու մասին։ Ընդ որում, նա ակնարկում էր մի սենսացիոն նորության մասին, որն իբրև ռազմական գաղտնիք է։ Փաշինյանի խոսքերով, Հայաստանում զրոյից հավաքվելու միջոցով արտադրվել է ռազմական նշանակության գերժամանակակից արտադրանք, որի գոյությունը խոսում է Հայաստանի ռազմարդյունաբերական համալիրի՝ նոր մակարդակի դուրս գալու մասին։ Իսկ թե այդ ինչ զենքի մասին էր ակնարկում Փաշինյանը, հանրությունն այդպես էլ չիմացավ։ Չնայած, եթե իրականում նոր մակարդակի զենք ունենայինք, ապա Փաշինյանը չէր դիմանա գայթակղությանը և կլուսանկարվեր դրանց հետ, ինչպես արել է «Տոր» համակարգերի ու «ՍՈւ 30 ՍՄ» կործանիչների դեպքում։

Չհաշված, որ պատերազմի ընթացքում այդպիսի զենքի կիրառման մասին ոչ մի խոսք չկա։ Մյուս կողմից՝ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության այն ժամանակվա նախարար Հակոբ Արշակյանն առիթը բաց չէր թողնում իր ֆեյսբուքյան էջով հայկական անօդաչուների, այդ թվում՝ հարվածային ԱԹՍ-ների փորձարկման մասին տեսանյութեր տարածելու։ Տպավորություն էր ստեղծվում, թե հակառակորդը պետք է սարսափի հայկական անօդաչուներից։ Սակայն հայկական անօդաչուներն այդքան գովերգելուց հետո պարզվում է, որ պատերազմի ընթացքում այդ սարքերն իրենց չեն արդարացրել։ Եվ պատահական չէ, որ ներկայումս արդեն լրջորեն քննարկվում է գերժամանակակից ԱԹՍ-ների արտադրությունը նոր կետից սկսելու անհրաժեշտությունը։

Իսկ որոշ մասնագետներ էլ ավելի ձեռնտու են համարում ռուսական անօդաչուների գնումը։ Այնպես որ, մինչ պատերազմի սկիզբը իշխանությունները քարոզչական ծխածածկույթ էին ստեղծել, թե հակառակորդի համար մեր օդային տարածքը փակ է, հայկական բանակը մարտունակ է առավել, քան երբևէ։ Ու այս քարոզչությունն իր գագաթնակետին հասավ անցյալ տարվա հուլիսին ընթացած Տավուշյան մարտերից հետո։ Ռազմական փորձագետ լինելու անհրաժեշտություն չկա հասկանալու համար, որ Ադրբեջանի ագրեսիայի դեպքում հայկական կողմը պետք է հնարավորինս արդյունավետ պաշտպանվի, իսկ դա ենթադրում է, որ մեզ համար հակաօդային պաշտպանությունը առաջնային նշանակություն ունի։

Սակայն այս համատեքստում ուշադրության է արժանի այն հանգամանքը, որ իշխանություններն անընդհատ փորձում էին հավաստիացնել, թե «օդը փակ» է։ 2019 թ. դեկտեմբերին ՀՕՊ զորամաս այցելությունից հետո Փաշինյանը նշում էր, թե երկինքն ապահով է։ Բայց ստացվեց այնպես, որ մեր ՀՕՊ համակարգերի գերակշիռ մասը պատերազմի հենց առաջին իսկ օրերին շարքից հանվեց։ Այսինքն, իշխանությունները չէին հաշվարկել Ադրբեջանից եկող վտանգի աստիճանը և հակաօդային պաշտպանության համակարգը չէին համապատասխանեցրել այդ պահանջներին։ Կամ, ինչպես երբեմն շատերը պնդում են, չէին ցանկացել. դա արդեն ժամանակը ցույց կտա»,-գրում է թերթը։