Սույն հոդվածը իրանական «Քեյհան» օրաթերթի սեպտեմբերի 28-ի «Առաջնորդող»ն է։ «Քեյհան»ը Իրանի հոգևոր առաջնորդին և անվտանգային կառույցներին մոտ կանգնած պարբերական է, որի գլխավոր խմբագրին անձամբ նշանակում է Իրանի հոգևոր առաջնորդ, այաթ. Ալի Խամենեին: Վստահորեն կարելի է պնդել, որ այս հոդվածը ներկայացնում է Իրանի հոգևոր առաջնորդի աշխատակազմի և անվտանգային կառույցների մոտեցումներն ու դիրքորոշումները՝ ՀՀ հարավային սահմաններում ծավալվող իրադարձությունների վերաբերյալ:

Հոդվածի հեղինակ Սաադօլլահ Զառեին «Նուր» ռազմավարական ուսումնասիրությունների ուղեղային կենտրոնի ղեկավարն է, ով եղել է Իրանի իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի արտասահմանյան ռազմական գործողությունների զորքերի նախկին հրամանատար գեներալ-լեյտենանտ Ղասեմ Սոլեյմանիի մտերիմներից։ Հոդվածագրի դիրքն ինքնին հուշում է հոդվածում հնչած մտքերի կարևորության մասին։

Ձեզ քարտ բլանշ չենք տվել

Այն, ինչ այժմ տեղի է ունենում Իրանի հյուսիս-արևմտյան սահմաններին, ԱՄՆ-ի, Թուրքիայի, Ադրբեջանի, Հայաստանի և Իսրայելի միջև անտեսանելի դաշինքի ձևավորում է, որի նպատակն է աշխարհաքաղաքական տեղաշարժ առաջացնել Իրանի և Ռուսաստանի դէմ՝ ռազմավարական հետևանքներով: Այս կապակցությամբ կան մի քանի դիտարկումներ.

1. Ադրբեջանի Հանրապետության ռազմական ուժերը փակել են Գորիս-Կապան Ճանապարհը Հայաստանում, և թույլ չեն տալիս իրանական բեռնատարներին անցնելու Հայաստանով, ինչը Իրանի Իսլամական Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանության ոտնահարում է, և եթե այն շարունակվի, ի վերջո կնվազեցնի Իրանի դերը տարածաշրջանում:Միևնույն ժամանակ, հյուսիսային սահմաններին լարվածությունը կարող է տարածվել մինչև Կասպից ծովի ավազանը:

Այս փոխազդեցություններին զուգահեռ՝ մասմեդիան և ոչ ֆորմալ պաշտոնական շրջանակները, որոնք, իրականում, Ադրբեջանի Հանրապետության պաշտոնական տեսակետն են արտահայտում, թշնամական և, նույնիսկ, մանկական բառապաշար են օգտագործում (Իրանի դեմ): Մինչդեռ մենք, նվաստացնել չցանկանալով, չենք կարող համեմատել այս Հանրապետության չափերը Իրանի չափերի և այն ամենի հետ, ինչը չափում է աշխարհագրական միավորը: Որովհետև դա փղի և մրջյունի համեմատություն է: Հետևաբար, կարելի է եզրակացնել, որ այս բոլորի ետևում կա չարամիտ մի հոսանք, որն Ադրբեջանի Հանրապետությունում ոմանց թույլ է տալիս հոխորտալ:

2. Իրանի և Հայաստանի միջև 21 կմ սահամանի վերացում, որը, հավանաբար, տեղի կունենա Հայաստանի Սյունիքի մարզի Ադրբեջանին հանձնումով, բարդացնելու է Իրանի աշխարհաքաղաքական դիրքը Կովկասում: Հաշվի առնելով Թուրքիայի ռասիստական հակումները և Կասպից ծովի արևելյան ու արևմտյան ափերի նկատմամբ նրա նկրտումները, ինչպես նաև՝ վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում Իսրայելի ազդեցությունը Ադրբեջանի և Հայաստանի Հանրապետություններում, որն ունի նաև ռազմական բնույթ և այս տխրահռչակ ռեժիմին վերածել է վերոնշյալ Հանրապետությունների զենքի գլխավոր մատակարարներից մեկին ինչպեսև նույնիսկ, ամերիկյան զենքի վաճառքը դրանց պայմանավորված է այդ ռեժիմից (Իսրայել) ռազմական գնումներով և հաշվի առնելով Իրանի Իսլամական Հանրապետության սահմաններին ճգնաժամ ստեղծելու Միացյալ Նահանգների լուրջ ջանքերը, Իրանի հյուսիսային սահմաններում աշխարհաքաղաքական զարգացումների վրա աչք փակելը, լուրջ մարտահրավերներ և սպառնալիքներ կառաջացնեն մեր երկրի համար: Հետևաբար, չպետք է թույլատրվի, որ Ադրբեջանի Հանրապետությունը մեկնաբանի այս անհամաչափ և դավադրական զարգացումները «երկու պետությունների միջև համաձայնություն» սահմանումով և հավակնի այս հարցում սեփական ինքնիշխանության դրսևորմանը: Որովհետև՝ բարիդրացիական հարաբերությունները և երրորդ կողմի շահերը, որոնք միջազգայնորեն ընդունված սկզբունք են և ամրագրված են բոլոր կոնվենցիաներում, այստեղ լիովին խախտված են:

Երկար ժամանակ է ինչ ԱՄՆ-ը ձգտում է տարածաշրջանի որոշակի շրջանում աշխարհքաղաքական առանցքային փոփոխություններ իրականացնել և այնուհետև այն կյանքի կոչել տարածաշրջանի այլ հատվածներում։ Ուստի, եթե այստեղ փոփոխություններ տեղի ունենան, ապա ամբողջ տարածաշրջանը բախվելու է աշխարհաքաղաքական սպառնալիքների:

3. Այս համատեքստում ՀՀ կառավարությունը և անձամբ Փաշինյանը, որը նախորդ կառավարության համեմատ համարվում է արևմտամետ, միացել է ԱՄՆ-Թուրքիա նախագծին՝ հույս ունենալով, որ քաղաքական և տնտեսական օգուտներ կստանայ, մինչդեռ սա դավաճանություն է երկրին:

Փաշինյանի կառավարությունը, կառչելով ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի խոստումներից առ այն, որ եթե Սյունիքի մարզը զիջի Ադրբեջանին, ապա կարող է խաղաղ և սերտ հարաբերություններ ունենալ Ադրբեջանի Հանրապետության և Թուրքիայի հետ՝ Սյունիքի փոխարեն ստանալով ԼՂՀ-ն, միացել է այս դավադիր ծրագրին՝ հույս ունենալով ամրապնդել սեփական իշխանությունը:

Սա այն դեպքում, երբ հայերի և թուրքերի միջև կան հարյուրամյա հարցեր, որոնք չեն կարող լուծվել մեկ քաղաքական համաձայնությամբ և, մյուս կողմից, այս համատեքստում Հայաստանը տալիս է աշխարհաքաղաքական նշանակության երկու կետ՝ ստանալով իրագործաման որևէ երաշխիք չունեցող խոստում՝ ամրապնդելու այն աշխարհագրական դիրքը, որն արդեն ունի: Այս գործարքում Հայաստանը կորցնում է իր հարևանությունն Իրանի հետ, որը կարող է օգտագործել Թուրքիայի, Ադրբեջանի կամ Վրաստանի կողմից սպառնալիքի դեպքում և, նաև, թշնամուն է զիջում ռազմավարական նշանակության մի մարզ, որն ունի տարանցիկ նշանակություն: Մինչդեռ այս աշխարհաքաղաքական և աշխարհառազմավարական վնասը չի կարող փոխհատուցվել որևէ տնտեսական կամ քաղաքական խոստումով: Հայաստանն, ի դիմաց, ստանում է Հյուսիսային Ղարաբաղի (ԼՂՀ-ի տարածքի 1/3-րդ մասը) կայացման խոստումը, մինչդեռ, երբ Սյունիքն ամրագրվի որպես Ադրբեջանի Հանրապետության նահանգ, ապա Հյուսիսային Ղարաբաղի վրա Բաքվի հարձակումն անխուսափելի է լինելու, և Հայաստանը հեշտությամբ կորցնելու է հայաբնակ այս տարածքը, և ամբողջությամբ ու վերջնականապես շրջափակվելու է թշնամիներով:

Փաստորեն, Փաշինյանը իրականացնում է պատմական դավաճանություն և մշտական ճգնաժամ Հայաստանի Հանրապետության դեմ:

4. Շատ վերլուծաբաններ պնդում են, որ Էրդողանն ու իր կուսակցությունը, իսլամիստական և ռուսոֆիլական մանևրների ժամանակաշրջանից հետո, աստիճանաբար ցույց են տալիս իրենց իրական դեմքը, որը ոչ մի կապ չունի իսլամիզմի կամ արևելասիրության հետ: Այս տեսարանում թուրքական կառավարությունը, որպես ՆԱՏՕ-ի անդամ, իրականում իրականացնում է ավանդական առաքելությունը` ևրոպաամերիկյան այս դաշնագրի ազդեցությունը տարածել ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Իրանի ազդեցության տիրույթների՝ այսինքն Կենտրոնական Ասիայի վրա: Իսկ այս ընթացքում, ԱՄՆ-ն, հենվելով Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի ռասիստական գաղափարների վրա և փաստորեն շահագործելով նրան, փորձում է ռազմավարական դիրքի հասնել Կասպից ծովի արևմուտքում և, իրականում, Հարավային Կովկասում: Միացյալ Նահանգները՝ ընդլայնելով գաղտնի հարաբերությունները Ադրբեջանի ու Հայաստանի Հանրապետությունների հետ, և ժամանակավորապես լուծելով նրանց միջև թշնամական հարաբերությունները (Ադրբեջանին ժամանակավոր զսպման և Հայաստանին գայթակղման մեթոդով), ձգտում է թուլացնել իր երկու թշնամիների (Իրանի և Ռուսաստանի) դիրքերը Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում և Կասպից ծովի արևմտյան ափին:

Այս համատեքստում ԱՄՆ-ն ուղղակի և ակնհայտ ներկայության փոխարեն, օգտագործում է Իսրայելի մոտ 30 տարվա անվտանգային հարաբերությունների ներուժը Ադրբեջանի և Հայաստանի Հանրապետությունների հետ: Թեև ստույգ տվյալներ չկան, սակայն բազմաթիվ զեկույցներ վկայում են Իսրայելի ռեժիմի ՝ հատկապես Ադրբեջանի Հանրապետությունում անվտանգային աճող ներկայության մասին, որը կենտրոնացած է «Գաբալայի ավիաբազայի» առանցքի շուրջ: Ադրբեջանում Իսրայելի անվտանգության ուժերի թիվը 500-ից 1000 է, մինչդեռ այս հանցավոր ռեժիմը վերջին տասնամյակում զգալի ազդեցություն է ձեռք բերել Ադրբեջանի Հանրապետության և Իլհամ Ալիևւի ընտանիքի վրա: Այնպես, որ սիոնիստ առաջնորդները Ադրբեջանն անվանել են «Իսրայելի Լիբանան» և հայտարարել, թե այս կերպ իրենք կարող են Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը ներգրավել սահմանների անվտանգության երկարաժամկետ մարտահրավերի դաշտ և նվազեցնել նրա ազդեցությունը տարածաշրջանում: Իհարկե պարզ է, որ այդ պնդումները սկզբունքորեն հեռու են իրականություն դառնալու հնարավորությունից:

5. Թուրքիայի և Ադրբեջանի կառավարությունները մեծ ռիսկերի են դիմում, որոնք կարող են առաջինը հենց իրենց ներքաշել գոյության ճգնաժամի մեջ: Ալիևի կառավարությունը վեց միլիոն շիա բնակչության դեմ-հանդիման է կանգնած, որոնք, անկասկած, սերտորեն կապված են շիայական կենտրոնի (Իրան) հետ, իսկ Էրդողանի կառավարությունը Թուրքիայում՝ մոտ 23 միլիոն ալավի շիայի: Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը երբեք չի ցանկացել օգտագործել այդ հնարավորությունները`Էրդողանին կամ Ալիևին պատժելու համար: Ի տարբերություն նրանց, և հիմնվելով մեր բարոյական սկզբունքների վրա, մենք մշտապես հարգել ենք բարիդրացիական հարաբերություններն այն աստիճան, որ երկու անգամից ավելի փրկել ենք այս երկու ընտանիքների իշխանությունը կործանումից:

Իլհամ Ալիևը, անշուշտ, հիշում է, որ Իրանի և Ռուսաստանի անվտանգության համատեղ համագործակցությունը տապալեց Ջորջ Սորոսի գլխավորած՝ Ադրբեջանի կառավարության դեմ ամերիկյան թավշյա հեղափոխությունը, և, հիմնականում, ձախողեց տարածաշրջանի և Կենտրոնական Ասիայի կառավարությունների փոփոխության ամերիկյան նախագիծը: Էրդողանը ևս հիշում է, որ Իրանն ու գեներալ Սոլեյմանիի անձն էին, որ կանխեցին ԱՄՆ-ի աջակցությամբ իր և իր գլխավորած կուսակցության դեմ հեղաշրջումը:Այնպես, որ մենք ոչ միայն երբեք որևէ գործողություն չենք ձեռնարկել Թուրքիայի և Ադրբեջանի կառավարությունների դեմ, այլ, ընդհակառակը, միշտ աջակցել ենք նրանց:

Թե՛ Էրդողանը, թե՛ Ալիևը գիտեն, որ Իրանի ձեռքերը փակ չեն այս դավադրությունը տապալելու համար, և Իրանի Իսլամական Հանրապետության մատի մեկ շարժումը կարող է նրանց համար ցավալիորեն տապալել այս դավադրական նախագիծը:

Իրանի հյուսիսային սահմանին տեղի ունեցող իրադարձություններից ամերիկա-իսրայելական դավադրության հոտ է գալիս, որոնցում Էրդողանը մի կերպ, իսկ Ալիևը` մեկ այլ կերպ, խաղի են բռնվել: Բայց սա խաղ չէ Իրանի և Ռուսաստանի համար, որը կարող են անտեսել: Նրանք (Ալևը և Էրդողանը) պետք է իմանան, որ «եղբայրներին հարգելը» Էրդողանին և Ալիևին տրված, քարտ բլանշ չէ:

Աղբյուրը՝ yerkir.am