Դիտավորությո՞ւն, դավադրությո՞ւն, թե՞ պատահականություն. Պատերազմից առաջ ոչ պատահական կադրային փոփոխությունները ՊԲ-ում և ՀՀ ԶՈՒ-երում
Արցախյան 44-օրյա նվաստացուցիչ պատերազմի ընթացքի, ելքի վրա պակաս ազդեցություն չունեցան, եթե չասենք՝ վճռորոշ՝ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության օրոք նախքան պատերազմը կատարված կադրային փոփոխությունները ՀՀ Զինված ուժերում (ԶՈՒ) և Արցախի Պաշտպանության բանակում (ՊԲ): Նման կադրային փոփոխությունները պատերազմից առաջ պարզապես անթույլատրելի են և հղի են լրջագույն վտանգներով, ինչի ականատեսը դարձանք 44-օրյա պատերազմի ընթացքում:
Ընդ որում, նախապատերազմյան և պատերազմական ժամանակահատվածում նշանակված հրամանատարները հաճախ չեն տիրապետել համապատասխան պաշտպանական շրջանների կամ զորամիավորումների հսկողության տակ գտնվող տարածքներին, դիրքերին, տեղանքների «նրբություններին»: Ըստ այդմ՝ պատերազմի ընթացքում անկազմակերպ վիճակը բխել է նաև այս կամ այն հրամանատարի՝ տեղանքին ծանոթ չլինելուց: Նրանք որոշ դեպքերում օբյեկտիվորեն չեն կարողացել կողմնորոշվել տեղանքում և դիրքերում և չեն կարողացել համապատասխան միջոցներ ձեռնարկել՝ հակառակորդի հետ կռվում մենակ թողնելով զինվորներին: Այդ մասին մամուլում բազմիցս են բարձրաձայնել թե զինվորականները, թե փորձագետները, թե զոհերի ծնողները, և թե իրենք՝ ողջ մնացած զինվորներից շատերը:
Դեռ այս տարվա մայիսին 168.am-ը գրել էր, որ ՊԲ հրամանատարների փոփոխություններ եղել են նաև մի քանի պաշտպանական շրջաններում (ՊՇ) (օրինակ՝ 1-ին, 2-րդ, 6-րդ), զորամասերում՝ Մարտակերտի Հորաթաղ, Ցոր, Հադրութ և այլն: Ընդ որում, որոշ զորամասերի հրամանատարներ փոխվել են մի քանի անգամ: Մասնավորապես, գրել էինք, թե ինչպես է պատերազմի ժամանակ «չեզոքացվել» Ջաբրայիլի զորամասի հրամանատարը:
Բացի այդ, 2018-ի հեղափոխություն կոչվածից սկսած ՊԲ վերնախավում են եղել կադրային փոփոխություններ, որոնք, ըստ էության, քաղաքական որոշումներ են զուտ եղել:
Ստորև ներկայացնում ենք կադրային փոփոխությունները Արցախի ՊԲ-ում՝ 2018-2020 թվականներին
Արցախի ՊԲ հրամանատարներ-պաշտպանության նախարարներ
Լևոն Մնացականյան-15.06.2015-14.12.2018
Կարեն Աբրահամյան -14.12.2018- 24.02.2020
Ջալալ Հարությունյան-24.02.2020-27.10.2020 (երբ պատերազմը սկսվեց, նա նշված պաշտոնում ընդամենը 7 ամսվա փորձ ուներ):
Միքայել Արզումանյան-27.10.2020-11.09.2021 (նշված պաշտոնում ընդամենը 11 ամիս է պաշտոնավարել): Նրան օրեր առաջ փոխարինել է գեներալ-մայոր Կամո Վարդանյանը, ով մինչ այդ զբաղեցնում էր Պաշտպանության բանակի հրամանատարի առաջին տեղակալ-շտաբի պետի պաշտոնը:
Արցախի ՊԲ հրամանատարի տեղակալներ
Կամո Վարդանյան-19.03.2020-11.09.2021: Հավելենք, որ նա Արցախի ՊԲ հրամանատարի առաջին տեղակալ-շտաբի պետի պաշտոնում եղել է նաև 2012-2017 թվականներին: Բայց, եթե այս պաշտոնում վերջին նշանակումը վերցնենք, ապա պատերազմը սկսվելու ժամանակ նա ընդամենը 6 ամսվա փորձ ուներ:
Հովհաննես Ավագյան-04.07.2020-07.11.2020: Գնդապետը վերջին պատերազմում զոհվել է Շուշիի համար մարտերում: Պատերազմի վերսկսման ժամանակ նշված պաշտոնում Ավագյանը ընդամենը 3 ամսվա փորձ ուներ: Մինչ այդ Հովհաննես Ավագյանը զբաղեցնում էր Վ. Սարգսյանի անվան ռազմական համալսարանի պետի տեղակալի պաշտոնը:
Արթուր Սարգսյան-04.07.2020-25.10.2020: Նա զոհվել է վերջին՝ 44-օրյա պատերազմում: Պատերազմի վերսկսման ժամանակ նշված պաշտոնում Սարգսյանը ընդամենը 3 ամսվա փորձ ուներ:
Դավիթ Մանուկյան-Նշանակվել է 26.12.2019թ.-մինչ օրս պաշտոնավարում է:
Վիկտոր Առուստամյան-Նշանակվել է 28.08.2019թ.- մինչ օրս պաշտոնավարում է:
Նշենք, որ Հայաստանի և Արցախի նախկին իշխանություններն ու ռազմական ղեկավարությունն այն կարծիքին են եղել, որ ռազմական բարձրագույն և կարևորագույն պաշտոններում կադրային փոփոխություն չպետք է լինի առնվազն 3-6 տարի, քանի որ պատերազմի սկսման վտանգ կա: Իսկ պատերազմի վտանգի մասին ոչ միայն հայաստանյան փորձագետներն ու վերլուծաբանները, մասնագետներն են մշտապես ահազանգ հնչեցրել, այլև միջազգային ռազմաքաղաքական փորձագետները:
Այսինքն, զինվորականը գոնե 3-6 տարի պիտի պաշտոնավարի իրեն վստահված պաշտոնում, որպեսզի դրանից բխող նրբություններին հասցնի տիրապետել, եթե անգամ փորձառու զինվորական է: Օրինակ, Արցախի ՊԲ հրամանատարի պաշտոնը Մովսես Հակոբյանը զբաղեցրել է 2007-ի մայիսի 11-ից մինչև 2015-ի հունիսի 15-ը, Սեյրան Օհանյանը՝ 1999-ի օգոստոսից մինչև 2007-ի մայիսը: Կամ՝ ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետի պաշտոնում գեներալ Յուրի Խաչատուրովը պաշտոնավարել է 2009-ի հունվարից մինչև 2016-ի հոկտեմբեր: Այս շարքը կարելի է շարունակել:
Այս համատեքստում հարկ է նշել, որ 2020թ. հունիսի 8-ին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի առաջարկով՝ Հայաստանի նախագահ Արմեն Սարգսյանը գեներալ Օնիկ Գասպարյանին նշանակում է Հայաստանի զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ:
Ընդ որում, այդ պաշտոնում Օնիկ Գասպարյանը փոխարինում է Արտակ Դավթյանին, ով այդ պաշտոնին նշանակվել էր 2018-ի մայիսին: Ավելին, Արտակ Դավթյանին ազատում են համաճարակային իրավիճակում որդու հարսանիքը կազմակերպելու անհեթեթ պատրվակով, թեպետ ինքը՝ Դավթյանը, հերքում է ավելի ուշ՝ չմանրամասնելով պատճառը: Իսկ պատերազմից հետո՝ 2021 թվականի մարտի 22-ին, իրավունքի ուժով Արտակ Դավթյանը վերադառնում է ԳՇ պետի պաշտոնին՝ փոխարինելով Օնիկ Գասպարյանին: Ստացվում է, որ Արտակ Դավթյանը պատերազմից առաջ հեռանում է և վերադառնում է պատերազմից հետո: Երկրի Գլխավոր շտաբի պետին նման զավեշտալի պատրվակով չեն ազատում պաշտոնից: Իսկ եթե նրա ռազմական կարողությունները չէին համապատասխանում այդ պաշտոնի համար, ապա ինչո՞ւ է նրան նույն Նիկոլ Փաշինյանը կրկին վերադարձնում: Սա, իհարկե, այլ ուսումնասիրության թեմա է:
Գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանի նշանակումից մեկ ամիս հետո Տավուշում Ադրբեջանը մարտական գործողություններ է սանձազերծում, իսկ նշանակման պահից մոտ 3 ամիս հետո սկսվում է արցախյան վերջին պատերազմը: Դե, իսկ պատերազմի ավարտից ամիսներ հետո Օնիկ Գասպարյանը հանկարծ հասկանում է, որ Նիկոլ Փաշինյանն ի վիճակի չէ ընդունել ադեկվատ որոշումներ՝ հայ ժողովրդի համար այս ճգնաժամային և ճակատագրական իրավիճակում, թեպետ պատերազմի ողջ ընթացքում բազմիցս ականատես ենք եղել նրա ոչ ադեկվատ որոշումներին:
Նիկոլ Փաշինյանն էլ իր հերթին՝ գեներալ Գասպարյանի հանդեպ է երբեմնի վստահությունը կորցնում և իրավունքի ուժով հասնում նրա պաշտոնազրկմանը: Գեներալը որոշում է իշխանությունների որոշման դեմ պայքարել վարչական դատարանում:
Այսօր պարզ դարձավ, որ Օնիկ Գասպարյանն ընդդեմ ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանի և Նիկոլ Փաշինյանի գործով վարույթը կարճվել է:
Իսկ ՀՀ ԶՈւ-երում կադրային փոփոխություններն արդեն պաշտպանության նախարար Արշակ Կարապետյանի ձեռամբ շարունակվում են: Ավելին, ակտիվորեն կառուցվածքային փոփոխություններ են ընթանում, ազատվում են փորձառուներից: Իսկ պատերազմի ժամանակ պաշտոնավարած նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանը, թերևս, լուռ և ուշադիր հետևում է այս զարգացումներին: Յուրաքանչյուրը, ըստ էության, խոսելու իր հարմար պահն ունի որոշած՝ Տոնոյան, Օնիկ Գասպարյան, Ջալալ Հարությունյան, իսկ գործնականում ՀՀ տարածքային քարտեզը գնալով «փոքրանում» է…
Դիտավորությո՞ւն, դավադրությո՞ւն, թե՞ պատահականություն. Պատերազմից առաջ ոչ պատահական կադրային փոփոխությունները ՊԲ-ում և ՀՀ ԶՈՒ-երում
Արցախյան 44-օրյա նվաստացուցիչ պատերազմի ընթացքի, ելքի վրա պակաս ազդեցություն չունեցան, եթե չասենք՝ վճռորոշ՝ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության օրոք նախքան պատերազմը կատարված կադրային փոփոխությունները ՀՀ Զինված ուժերում (ԶՈՒ) և Արցախի Պաշտպանության բանակում (ՊԲ): Նման կադրային փոփոխությունները պատերազմից առաջ պարզապես անթույլատրելի են և հղի են լրջագույն վտանգներով, ինչի ականատեսը դարձանք 44-օրյա պատերազմի ընթացքում:
Ընդ որում, նախապատերազմյան և պատերազմական ժամանակահատվածում նշանակված հրամանատարները հաճախ չեն տիրապետել համապատասխան պաշտպանական շրջանների կամ զորամիավորումների հսկողության տակ գտնվող տարածքներին, դիրքերին, տեղանքների «նրբություններին»: Ըստ այդմ՝ պատերազմի ընթացքում անկազմակերպ վիճակը բխել է նաև այս կամ այն հրամանատարի՝ տեղանքին ծանոթ չլինելուց: Նրանք որոշ դեպքերում օբյեկտիվորեն չեն կարողացել կողմնորոշվել տեղանքում և դիրքերում և չեն կարողացել համապատասխան միջոցներ ձեռնարկել՝ հակառակորդի հետ կռվում մենակ թողնելով զինվորներին: Այդ մասին մամուլում բազմիցս են բարձրաձայնել թե զինվորականները, թե փորձագետները, թե զոհերի ծնողները, և թե իրենք՝ ողջ մնացած զինվորներից շատերը:
Դեռ այս տարվա մայիսին 168.am-ը գրել էր, որ ՊԲ հրամանատարների փոփոխություններ եղել են նաև մի քանի պաշտպանական շրջաններում (ՊՇ) (օրինակ՝ 1-ին, 2-րդ, 6-րդ), զորամասերում՝ Մարտակերտի Հորաթաղ, Ցոր, Հադրութ և այլն: Ընդ որում, որոշ զորամասերի հրամանատարներ փոխվել են մի քանի անգամ: Մասնավորապես, գրել էինք, թե ինչպես է պատերազմի ժամանակ «չեզոքացվել» Ջաբրայիլի զորամասի հրամանատարը:
Բացի այդ, 2018-ի հեղափոխություն կոչվածից սկսած ՊԲ վերնախավում են եղել կադրային փոփոխություններ, որոնք, ըստ էության, քաղաքական որոշումներ են զուտ եղել:
Ստորև ներկայացնում ենք կադրային փոփոխությունները Արցախի ՊԲ-ում՝ 2018-2020 թվականներին
Արցախի ՊԲ հրամանատարներ-պաշտպանության նախարարներ
Լևոն Մնացականյան-15.06.2015-14.12.2018
Կարեն Աբրահամյան -14.12.2018- 24.02.2020
Ջալալ Հարությունյան-24.02.2020-27.10.2020 (երբ պատերազմը սկսվեց, նա նշված պաշտոնում ընդամենը 7 ամսվա փորձ ուներ):
Միքայել Արզումանյան-27.10.2020-11.09.2021 (նշված պաշտոնում ընդամենը 11 ամիս է պաշտոնավարել): Նրան օրեր առաջ փոխարինել է գեներալ-մայոր Կամո Վարդանյանը, ով մինչ այդ զբաղեցնում էր Պաշտպանության բանակի հրամանատարի առաջին տեղակալ-շտաբի պետի պաշտոնը:
Արցախի ՊԲ հրամանատարի տեղակալներ
Կամո Վարդանյան-19.03.2020-11.09.2021: Հավելենք, որ նա Արցախի ՊԲ հրամանատարի առաջին տեղակալ-շտաբի պետի պաշտոնում եղել է նաև 2012-2017 թվականներին: Բայց, եթե այս պաշտոնում վերջին նշանակումը վերցնենք, ապա պատերազմը սկսվելու ժամանակ նա ընդամենը 6 ամսվա փորձ ուներ:
Հովհաննես Ավագյան-04.07.2020-07.11.2020: Գնդապետը վերջին պատերազմում զոհվել է Շուշիի համար մարտերում: Պատերազմի վերսկսման ժամանակ նշված պաշտոնում Ավագյանը ընդամենը 3 ամսվա փորձ ուներ: Մինչ այդ Հովհաննես Ավագյանը զբաղեցնում էր Վ. Սարգսյանի անվան ռազմական համալսարանի պետի տեղակալի պաշտոնը:
Արթուր Սարգսյան-04.07.2020-25.10.2020: Նա զոհվել է վերջին՝ 44-օրյա պատերազմում: Պատերազմի վերսկսման ժամանակ նշված պաշտոնում Սարգսյանը ընդամենը 3 ամսվա փորձ ուներ:
Դավիթ Մանուկյան-Նշանակվել է 26.12.2019թ.-մինչ օրս պաշտոնավարում է:
Վիկտոր Առուստամյան-Նշանակվել է 28.08.2019թ.- մինչ օրս պաշտոնավարում է:
Նշենք, որ Հայաստանի և Արցախի նախկին իշխանություններն ու ռազմական ղեկավարությունն այն կարծիքին են եղել, որ ռազմական բարձրագույն և կարևորագույն պաշտոններում կադրային փոփոխություն չպետք է լինի առնվազն 3-6 տարի, քանի որ պատերազմի սկսման վտանգ կա: Իսկ պատերազմի վտանգի մասին ոչ միայն հայաստանյան փորձագետներն ու վերլուծաբանները, մասնագետներն են մշտապես ահազանգ հնչեցրել, այլև միջազգային ռազմաքաղաքական փորձագետները:
Այսինքն, զինվորականը գոնե 3-6 տարի պիտի պաշտոնավարի իրեն վստահված պաշտոնում, որպեսզի դրանից բխող նրբություններին հասցնի տիրապետել, եթե անգամ փորձառու զինվորական է: Օրինակ, Արցախի ՊԲ հրամանատարի պաշտոնը Մովսես Հակոբյանը զբաղեցրել է 2007-ի մայիսի 11-ից մինչև 2015-ի հունիսի 15-ը, Սեյրան Օհանյանը՝ 1999-ի օգոստոսից մինչև 2007-ի մայիսը: Կամ՝ ՀՀ ԶՈՒ ԳՇ պետի պաշտոնում գեներալ Յուրի Խաչատուրովը պաշտոնավարել է 2009-ի հունվարից մինչև 2016-ի հոկտեմբեր: Այս շարքը կարելի է շարունակել:
Այս համատեքստում հարկ է նշել, որ 2020թ. հունիսի 8-ին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի առաջարկով՝ Հայաստանի նախագահ Արմեն Սարգսյանը գեներալ Օնիկ Գասպարյանին նշանակում է Հայաստանի զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետ:
Ընդ որում, այդ պաշտոնում Օնիկ Գասպարյանը փոխարինում է Արտակ Դավթյանին, ով այդ պաշտոնին նշանակվել էր 2018-ի մայիսին: Ավելին, Արտակ Դավթյանին ազատում են համաճարակային իրավիճակում որդու հարսանիքը կազմակերպելու անհեթեթ պատրվակով, թեպետ ինքը՝ Դավթյանը, հերքում է ավելի ուշ՝ չմանրամասնելով պատճառը: Իսկ պատերազմից հետո՝ 2021 թվականի մարտի 22-ին, իրավունքի ուժով Արտակ Դավթյանը վերադառնում է ԳՇ պետի պաշտոնին՝ փոխարինելով Օնիկ Գասպարյանին: Ստացվում է, որ Արտակ Դավթյանը պատերազմից առաջ հեռանում է և վերադառնում է պատերազմից հետո: Երկրի Գլխավոր շտաբի պետին նման զավեշտալի պատրվակով չեն ազատում պաշտոնից: Իսկ եթե նրա ռազմական կարողությունները չէին համապատասխանում այդ պաշտոնի համար, ապա ինչո՞ւ է նրան նույն Նիկոլ Փաշինյանը կրկին վերադարձնում: Սա, իհարկե, այլ ուսումնասիրության թեմա է:
Գեներալ-գնդապետ Օնիկ Գասպարյանի նշանակումից մեկ ամիս հետո Տավուշում Ադրբեջանը մարտական գործողություններ է սանձազերծում, իսկ նշանակման պահից մոտ 3 ամիս հետո սկսվում է արցախյան վերջին պատերազմը: Դե, իսկ պատերազմի ավարտից ամիսներ հետո Օնիկ Գասպարյանը հանկարծ հասկանում է, որ Նիկոլ Փաշինյանն ի վիճակի չէ ընդունել ադեկվատ որոշումներ՝ հայ ժողովրդի համար այս ճգնաժամային և ճակատագրական իրավիճակում, թեպետ պատերազմի ողջ ընթացքում բազմիցս ականատես ենք եղել նրա ոչ ադեկվատ որոշումներին:
Նիկոլ Փաշինյանն էլ իր հերթին՝ գեներալ Գասպարյանի հանդեպ է երբեմնի վստահությունը կորցնում և իրավունքի ուժով հասնում նրա պաշտոնազրկմանը: Գեներալը որոշում է իշխանությունների որոշման դեմ պայքարել վարչական դատարանում:
Այսօր պարզ դարձավ, որ Օնիկ Գասպարյանն ընդդեմ ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանի և Նիկոլ Փաշինյանի գործով վարույթը կարճվել է:
Իսկ ՀՀ ԶՈւ-երում կադրային փոփոխություններն արդեն պաշտպանության նախարար Արշակ Կարապետյանի ձեռամբ շարունակվում են: Ավելին, ակտիվորեն կառուցվածքային փոփոխություններ են ընթանում, ազատվում են փորձառուներից: Իսկ պատերազմի ժամանակ պաշտոնավարած նախկին նախարար Դավիթ Տոնոյանը, թերևս, լուռ և ուշադիր հետևում է այս զարգացումներին: Յուրաքանչյուրը, ըստ էության, խոսելու իր հարմար պահն ունի որոշած՝ Տոնոյան, Օնիկ Գասպարյան, Ջալալ Հարությունյան, իսկ գործնականում ՀՀ տարածքային քարտեզը գնալով «փոքրանում» է…
Աղբյուրը՝ 168.am