Արցախի պետականության կորստի, կապիտուլյացիայի, հազարավոր զոհերի համար թիվ մեկ մեղավորն ու պատասխանատուն Նիկոլ Փաշինյանն է։ Այլ կարծիք ունեցողները կա՛մ սրիկա են, կա՛մ հիմար։

Նիկոլը թիվ մեկ մեղավորն է, բայց միակը չէ։ Նա ունեցել է գիտակցված հանցակիցներ (սրանք հիմա տարբեր եթերներում Նիկոլի հետույքն են փորձում փրկել) և չգիտակցված աջակիցներ՝ անտարբերների ու անհասկացողների մեծ բանակ։

Արցախի հետ տեղի ունեցածում մեղավորություն ունի նաև Արցախը։ Մեղավոր էր իր լռությամբ, իսկ երբեմն էլ աղմկոտ պահվածքով։ Արցախը պետք է իրեն Սյունիքի պես պահեր, բայց դա չարեց։

Արցախը լուռ էր, երբ Արցախի 1–ին և Հայաստանի 2–րդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի դեմ շինծու քրեական գործ հարուցվեց։ Առանձին ձայներ լսվում էին, բայց այդ ձայները խլացվում էին աղմկոտ լռության մեջ։

Արցախը պետք է Սյունիքի պես իրեն պահեր երբ 2018–ի մայիսի 9–ին Ստեփանակերտում Նիկոլը հայտարարեց, թե բա ինքը բանակցային գործընթացում Արցախին չի ներկայացնում, հետևաբար չի կարող բանակցել ու թող Արցախը նստի բանակցային սեղանի շուրջ։ Դա առաջին նշանն էր, որ գործ ունենք հակապետական անգրագետի հետ, որը պատերազմ ու պարտություն է բերելու։

Արցախը պետք է լրջորեն ընդվզեր ու ոտքի հաներ Երևանին, երբ Նիկոլը հայտարարեց, որ ինչ ուզում, այն էլ բանակցում է։

Արցախը պետք է սյունեցիների պես «ողջուներ» Նիկոլին, երբ նա Ալիևի հետ «վերելակային» դիվանագիտությունից հետո եկավ Ստեփանակերտ՝ որդու շոու–ծառայությունը գովազդելու։

Արցախը չպետք է քվե տար Նիկոլի մանկլավիկներին Արցախի նախագահական ու խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ։ Ինչպե՞ս կարելի էր վաճառական Արայիկին ու սորոսական Մասիսին քվե տալ։ Ինչպե՞ս կարելի էր Նիկոլի հետույք մտնողներին քվե տալ։

Արցախցիները պետք է Ստեփանակերտում ոչ թե ծափահարեին Նիկոլի՝ «Արցախը Հայաստան է, և վե՛րջ» ձևակերպմանը, այլ ասեին՝ ա՛յ ով իմ վարչապետ, բա որ էսպիսի պատերազմաբեր պոպուլիզմով ես զբաղվում, բա ո՞նց ես զուգահեռաբար բավարարելու Ադրբեջանին։

Արցախցիները պետք է սյունեցիների պես սիկտիր անեին Նիկոլին, երբ նա հայտարարեց, թե իբր Արցախում դավադիր ուժեր կան, որոնք կարող են կռիվ հրահրել, տարածք հանձնել, որ հետո ՀՀ կառավարությանը մեղադրեն։

Արցախցիները պետք է սյունեցիների պես Նիկոլի ու իր կնոջ մուտքն արգելեին Արցախ, երբ սրանք միտումնավոր փչացնում էին հայ–ռուսական հարաբերությունները, հակաղարաբաղցիական քարոզ տանում ու հայտարարում, թե բա մեր զինվորները զոհվել են հանուն ոչնչի։

Եվ վերջապես, արցախցիները պետք է պատերազմի առաջին օրերից հետո ռադ անեին Արայիկին ու վարվեին այնպես, ինչպես 1992–ին, այսինքն՝ ստեղծեին ՊՊԿ, որպեսզի կարողանային հաղթել։ Խոսքը տվյալ դեպքում զինվորական ու քաղաքական վերնախավին է վերաբերում՝ նրանց չարածին։

Այնպես որ, Նիկոլը թիվ մեկ մեղավորն է, բայց միակը չէ։ Ու որպեսզի Հայաստանի վերջին փշրանքների վրա հնարավոր լինի վերակենդանացնել մեր երկիրը, պետք է Նիկոլի համար ամբողջ Հայաստանը դարձնել Սյունիք, վռնդել դրան պետական կառավարման համակարգից ու սկսել պետական շինարարություն։

Կորյուն Մանուկյան