Համառոտ պատմական ակնարկ բոլոր նրանց համար, ովքեր անտեղյակ են Շուշիի պատմությանը

● Կարծիք

22.01.2021 ● 10:13

Համառոտ պատմական ակնարկ բոլոր նրանց համար, ովքեր անտեղյակ են Շուշիի պատմությանը

Շուշին ստեղծվել է Մեծ Հայքի 10-րդ՝ Արցախի նահանգի Վարանդա գավառում և որպես պաշտպանական ամրություն ծառայել տեղի հայ բնակչությանը: Այն հետագայում պարսպապատվելով՝ դարձել է Վարանդայի մելիքության նշանավոր բերդերից մեկը: Ուշ միջնադարում Շուշին հիշատակվում է տարբեր անուններով, այդ թվում՝ Քար, Քարագլխի սխնախ, Շոշ բերդ, Շոշի սխնախ: 1720-ական թվականներին հայկական զորախմբի գլխավոր հրամանատար Ավան հարյուրապետի ջանքերով Շուշիի բերդը վերակառուցվել ու ամրացվել է:

1725թ. ութ օր տևած մարտերից հետո հայերը փախուստի են մատնել թուրքական 40 հազարանոց զորքին: 18-րդ դ. 2-րդ կեսին թուրքական սարըջալու քոչվորական ցեղի առաջնորդ Փանահ Ալին, օգտվելով Արցախի մելիքությունների ներքին անհամաձայնություններից, տիրացել է Շուշի ամրոցին: 1752թ. հիմնվել է Շուշիի կամ Ղարաբաղի խանությունը, իսկ Փանահ Ալին իրեն հռչակել է Ղարաբաղի խան: 1790-ականներին Շուշին դարձել է ռազմական կարևոր գործողությունների թատերաբեմ: 1795թ. օգոստոսին պարսկական զորաբանակը 33 օր պաշարել է Շուշին, սակայն չի կարողացել գրավել: 1797-ի գարնանը ձեռնարկելով երկրորդ արշավանքը, Աղա Մահմեդը գրավել է բերդը: 19-րդ դարի սկզբին տեղի ունեցած ռուս-պարսկական պատերազմի արդյունքում, 1805թ. մայիսին Կյուրակչայի պայմանագրով, Ղարաբաղն անցել է Ռուսաստանին:

Շուշիում պարսկական կայազորին փոխարինել է ռուսականը: 1826թ. հուլիսին նորից է սկսվել պատերազմ Պարսկաստանի և Ռուսաստանի միջև: Պարսկական 60 հազարանոց բանակը պաշարել է Շուշին, սակայն բերդի պաշտպանությունը ստանձնած ռուսական կայազորի 1700 զինվորները և 1500 հայ աշխարհազորայինները կարողացել են ձախողել պարսիկների նվաճողական ծրագրերը: 19-րդ դարի կեսին Շուշին ուներ 27783 բնակիչ, որից 15188-ը՝ հայ, 1895-ին՝ 33252 բնակիչ, որից20584-ը՝հայ: 1905թ. Շուշիում տեղի ունեցած թաթարա-հայկական ընդհարումների ժամանակ ավերվել է հայկական առևտրական թաղամասը, ինչի արդյունքում արձանագրվել է քաղաքի բնակչության զգալի նվազում՝ հասնելով 16500-ի: ՛

Հետագա տարիներին բնակչության թիվը նորից աճել է: 1916 թվականի տվյալներով Շուշին ուներ 43863 բնակիչ, որից 21926-ը՝ հայեր, 18641-ը՝ թաթարներ, 1249-ը՝ ռուսներ, մնացածը՝ այլ ազգեր: 1918-1920 թվականներին Շուշին և շրջակա հայկական բնակավայրերը թուրք-թաթարական խաշնարածների կողմից ենթարկվել են նոր ջարդերի և կոտորածների: Միայն 1920թ. մարտի 22-23-ի գիշերը թուրք-մուսավաթական հրոսակախմբերը բարբարոսաբար սպանել են տասնյակ հազարավոր հայ բնակիչների, կողոպտել և հրի մատնել ողջ հայկական թաղամասը: 1921թ. Շուշին, Լեռնային Ղարաբաղի կազմում, ՌԿ(բ)Կ Կովկասյան բյուրոյի որոշմամբ հանձնվել է Ադրբեջանին:

Խորհրդային տարիներին Շուշին զգալի անկում է ապրել: Տեղի իշխանությունները՝ Բաքվի անմիջական հովանավորությամբ ավերեցին և ոչնչացրին քաղաքում եղած գրեթե այն ամենը, ինչ հայկական էր, այդ թվում՝ դեռևս կանգուն մնացած եկեղեցիները: 1988թ. Շուշիից բռնատեղահանվեց քաղաքում դեռևս մնացած 2000 հայ:Դրանից հետո երբեմնի հայոց բերդաքաղաքը Ադրբեջանը վերածեց ռազմակայանի:

Սենոր Հասրաթյանի ֆեյսբուքյան էջից

● Այս խորագրի վերջին նյութերը

Փաշինյանի հենարանը ոչ թե ՀՀ քաղաքացիներն են, այլ Ալիևը. արդեն պաշտոնապես (տեսանյութ)

26.11.2024 ● 13:25

ՀՀ-ից չեզոք երկիր ստանալու համար են անհրաժեշտ սահմանադրական փոփոխությունները։

Հերթական ամանորյա «նվերը» Երևանի 9%-ոց իշխանությունից

26.11.2024 ● 12:41

Երևանի կառավարումը՝ բոլոր ուղղություններով ձախողած ուժի հեռանալուն այլընտրանք չկա՛։

ՔՊԿ-ական իշխանությունը միայն թանկացումներ է բերում

26.11.2024 ● 11:02

Տրասնպորտի թանկացման դեմ ստորագրահավաքին միանում են անխտիր բոլորը։

Երկակի ստանդարտներով շարժվելն անընդունելի է

25.11.2024 ● 21:16

Տարիներ առաջ, երբ քաղաքային իշխանությունը ցանկանում էր տրանսպորտը թանկացնել 50 դրամով, շոու բիզնեսի ու տարբեր «դեմքեր» իրար հերթ չտալով դեմ էին արտահայտվում ու շուրջօրյա ակցիաներ անում։

Ահա այսպիսի տրանսպորտն են ուզում թանկացնել (տեսանյութ)

25.11.2024 ● 13:55

Ստորագրահավաքը շարունակվում է։

Ի՞նչ խորհուրդներ տվեց ամերիկյան հայտնի տնտեսագետ Ջեֆրի Սաքսը Հայաստանին և հայ ժողովրդին

25.11.2024 ● 12:26

Սաքսի տեսակետները լայն քննարկման առարկա չդարձան, քանզի գավառական մթնոլորտում ապրող հայ քաղաքական դասը չէր կարող այն ընկալել, որ մի հատ էլ դրանք քննարկման առարկա դարձներ:

Հերթական ամանորյա «նվերը» Երևանի 9%-ոց իշխանությունից

ՔՊԿ-ական իշխանությունը միայն թանկացումներ է բերում

Տոտալ դժգոհություն՝ տրանսպորտի թանկացման որոշումից. բունտի է վերածվում ստորագրահավաքը (տեսանյութ)

● Կարծիք