Իմ տեսած պատերազմը՝ առանց փակագծերի

Հոկտեմբերի 17-ի երեկոյան առաջադրանքի կատարումից հետո վերադարձանք մեր տեղակայման վայր։ Ժամը 21-ը կլիներ։ Ամբողջ մարմինս ցավում էր։ Մտա քնապարկի մեջ ու փորձեցի մի քիչ հանգստանալ։

Հանկարծ ներս մտավ մեր ջոկատի Արշակը, հետևից՝ ինչ-որ անծանոթ աղջիկ։ Վեր կացա, ողջունեցի։ Նայեցի Արշակին հարցական հայացքով՝ փորձելով հասկանալ, թե անծանոթն ինչ գործ ունի մեր տեղակայման վայրում։

Մինչ Արշակը կասեր, որ աղջիկն է իրեն մոտեցել դրսում և խնդրել օգնել կամավորական աշխատանքների մեջ ներգրավվելու, նկատեցի, որ խիստ հայացքով, մի քիչ էլ լարված ինձ նայող աղջիկը ձեռքում պահել էր սմարթֆոնն այնպես, ինչպես ինչ-որ բան նկարելիս են պահում։ Հետո աղջիկը սկսեց ինձ հետ խոսելով շրջել սենյակում՝ հեռախոսը նույնկերպ պահած ձեռքում։ Արշակն ու ես կասկածանքով իրար նայեցինք։

Արշակն ասաց՝ լավ կլինի, այս աղջկան ուղեկցենք շտաբ։ Այնտեղ ավելի լավ գիտեն՝ ինչ անել։

Ինձ բավական կասկածելի թվաց այդ անծանոթ աղջկա վարքը։ Պարզ էր, որ մեր ապաստարանում ամեն ինչ նկարում է։

Երբ Արշակն ու անծանոթ աղջիկը դուրս եկան՝ ուղղվելով դեպի շտաբ, հանկարծ մեր ջոկատի Համլետը հուշեց․ «Էս ո՞ւր ուղարկեցինք էդ աղջկան։ Անծանոթին՝ շտա՞բ։ Չէիք տեսնո՞ւմ, որ նկարում էր ամեն ինչ, ո՞նց կարելի է շտաբ ուղեկցել նրան»։

Խոստովանեմ, մտքովս չէր անցել նման բան։ Հագա կոշիկներն, ու Դավիթի հետ վազեցինք Արշակի հետևից։ Հասանք այն պահին, երբ արդեն ներսում էին, փոխգնդապետ Յարամիշյանը բազմանշանակ հայացքով նայում էր երիտասարդ աղջկան։

Պետք էր հասկանալ, թե ով է։

Սկզբում ասաց, որ Արցախ եկել է կամավորների հետ, փորձում է օգտակար լինել։ Երբ հարցրինք, թե ովքեր են այդ կամավորները՝ խնդրելով թվարկել 1-2 հոգու անուն, դժվարացավ։ Հետո ասաց, որ ինքը լրագրող է և նպատակ ունի լուսաբանել պատերազմը։ Աղջիկը գնալով ավելի ու ավելի էր խճճվում։

Փոխգնդապետին ակնարկեցինք, որ կասկածներ կան մեր տեղակայման վայրը նկարելու առումով։ Յարամիշյանը վերցրեց հեռախոսը, աղջիկը սկսեց հիստերիկ կերպով պահանջել, որ հանկարծ իր անձնական օգտագործման իրը չբացենք և չնայենք պարունակությունը։ Սկսեց սպառնալ, որ մեզնից ոչ ոք չի մարսի այդ արարքը։

Արշակը վստահ էր, որ գործ ունենք դավադրության հետ, բայց քանի որ չկար որևէ ապացույց, խնդրեցի ենթադրությունները բարձրաձայն չասել, գուցե մենք սխալվում ենք։ Մենք երեքով լռեցինք և կողքից սկսեցինք հետևել իրադարձությունների ընթացքին։

Անծանոթ աղջիկը հրաժարվում էր ասել իր անունը, բնակության վայրը, ծանոթության շրջանակը և Արցախ գալու իրական նպատակը։ Շարունակում էր համառել՝ պնդելով, թե ինքը կամավոր է, որը ուզում էր օգտակար լինել Արցախին, բայց արցախցիները անբարեհամբույր են։ Հանկարծ նկատեցի, որ չարացած աչքերով ինձ է նայում։

Մի պահ նույնիսկ խիղճս սկսեց տանջել։ 5-6 տղամարդ հարցաքննում է միայնակ երիտասարդ աղջկա, ով գուցե նաև անմեղ է։ Իսկ եթե մութ հարցեր չկան, ինչո՞ւ է խուսափում ասել իր անունը կամ փոխգնդապետին տալ իր անձնագիրը։

Կեսգիշերին մոտ էր։ Փոխգնդապետը ստիպված եղավ կանչել Արցախի ԱԱԾ աշխատակիցներին՝ ավելի արդյունավետ հարցաքննելու համար։ Այդ ընթացքում անծանոթուհու վախն ու անհանգստությունը սաստկացան։ Սկսեց խնդրել, որ իրեն բաց թողնենք։ Ես փորձեցի բարեկամաբար ասել, որ իրեն ոչինչ չի սպառնում, ոչ ոք իրեն չի վնասի, եթե ինքը անկեղծ լինի։

Յարամիշյանն ասաց, որ այդ աղջիկն իր երեխայի տարիքին է, հետևաբար ինքը պարտավոր է նրա հետ խոսել այդպես։ վստահեցրեց, որ նրա անվտանգությունն ապահովված է, բայց պետք է աղջիկը պատմի Արցախ գալու իր իրական նպատակի մասին։ Այս անգամ աղջիկը պատմեց երևի 6 կամ 7-րդ պատմությունը՝ նախորդներից տրամագծորեն տարբեր։ Այս անգամ ասաց, որ ինքը խնձոր է քաղել Աշտարակում, այնտեղ իրեն առաջարկել են կամավորական խմբերի հետ գալ Արցախ, ինքը չի ցանկացել և որոշել է միայնակ գալ։ Բերձորի մոտակայքում կարողացել է խուսափել ոստիկանության հետ հանդիպումից և հասնել Արցախ։

Եկան Արցախի ԱԱԾ երկու աշխատակիցներ։ Աղջկա հեռախոսի մեջ բացահայտվեցին մեծ թվով լուսանկարներ, որոնցում երևում էին ռազմավարական օբյեկտներ, շինություններ։

Մի քանի արարողակարգային բառ փոխանակելուց հետո մենք հեռացանք։ Այդպես ավելի ճիշտ էր։

Հաջորդ առավոտյան Դավիթի հետ շտապեցինք շտաբ՝ իմանալու, թե ինչ եղավ անծանոթ ու կասկածելի աղջկա ճակատագիրը։ Այդքան հակասական պատմություններից ու լուսանկարներից հետո վստահ էի, որ փոխգնդապետը կասի, թե մեկուսացվել է, բացահայտվել կամ նման մի բան։ Բայց․․․

-Բաց թողեցինք, գնաց․․․,-հնչեց Յարամիշյանի պատասխանը։

-Ինչպե՞ս, ինչո՞ւ,-ապշած հարցնում եմ ես։

-Երևանից պահանջեցին։ Դու չգիտես, թե նա ում ազգականուհին էր,- կիսաժպիտ ասաց փոխգնդապետը։

-Ում ազգականն ուզում է, լինի։ Նա թույլ էր տվել այնպիսի արարքներ, որոնք խստորեն արգելված են։ Գոնե դրանց դրդապատճառները չպարզեցի՞ք։

-Նաիրի ջան, ասում եմ, այդ աղջիկը այնպիսի մարդու մտերիմն էր, որ Երևանից հրահանգեցին անհապաղ բաց թողնել։

-Լավ, բայց ո՞վ էր այդ աղջկա հովանավորը՝ բարձրաստիճան զինվորակա՞ն, կառավարության անդա՞մ, գործարա՞ր,-հարցնում եմ։

-Ոչ, այդ աղջիկը Դանիել Իոաննիսյանի մտերիմն էր,-արձագանքեց փոխգնդապետը։

-Հմմմ․․․ Իսկ գոնե հարցեր չտվեցի՞ք այդ կասկածելի վարքի ու լուսանկարների համար։

-Անիմաստ էր։ Պետք էր բաց թողնել և վերջ։ ԱԱԾ-ի տղաները հեռացան, աղջիկն էլ գնաց։ Թե ուր, չգիտեմ։ Այդպես էր մեզ հրահանգված,-զրույցը եզրափակեց փոխգնդապետ Յարամիշյանը՝ իր մշտական հանգիստ ժպիտով արձագանքելով իմ ապշահար հայացքին։

Նաիրի Հոխիկյանի ֆեյսբուքյան էջից