Համավարակը կաթվածահար է արել բնականոն կյանքն ամբողջ աշխարհում։ Եթե տարվա սկզբին աշխարհը գնաց ուղղակի փակվելու եւ տոտալ լոքդաունի ճանապարհով, ապա հետագայում գիտակցեց, որ այդպես չի կարող անվերջ շարունակվել եւ սկսվեց լուծումների փնտրտուք։

Հայաստանում նույնպես կրթական, գիտական, մշակութային կյանքը կաթվածահար եղավ. առցանց դասեր դպրոցներում, բուհերում, ընդհատված պարապմունքներ խմբակներում, երաժշտական դպրոցներում եւ մարզադպրոցներում, դատարկ համերգասրահներ, կինոթատրոններ եւ թատրոններ։

Կարճ ժամանակահատվածում սա պարտադրված էր, բայց կառավարությունը սեպտեմբերին ընդհառաջ պարտավոր էր այդ ժամանակը օգտագործել լուծումներ գտնելու, տեխնիկապես նախապատրաստվելու համար։ Շրջել ենք տասնյալ դպրոցներով՝ դռները փակ, խոսել ենք բազմաթիվ տնօրենների հետ՝ բացի ձեւական շրջաբերականներից ոչ մի ռեալ գործ։ Որպեսզի սեպտեմբերից կրթական համակարգն ինչ-որ լուծման գար, դրա համար պետք էր աշխատել գարնան վերջից, ամռանը։

Եւ մենք արձանագրում ենք, որ սուպեր նախարարա Արայիկ Հարությունյանը տապալել է այդ կարեւորագույն գործը։

Դպրոց, քոլեջ, բուհ

Առցանց պարապունքները հասանելի չէին բոլորին, բացի այդ, նման դասապրոցեսները չեն կարող փոխարինել նորմալ դասաժամերին, որոնք անցկացվում են դպրոցներում եւ համալսարաններում: Ոչ միան վտանգված է լիարժեք կրթություն ստանալու հնարավորությունը, այլեւ առաջանում են անձնային, սոցիալիզացիայի բազմաթիվ խնդիրներ։ Մարդկային շփումը, միկրոմիջավայրերը երեխայի զարգացման կարեւորագույն պայմաններն են։

ԿԳՍՄ-ն անհեթեթ եւ վտանգավոր ռեֆորմներ նախաձեռնելու, դպրոցներից այս կամ այն առարկան հանելու, հայ գրականության, հասարակագիտության, պատմության դասագրքերը ձեւախեղելու փոխարեն պետք է ամբողջովին մտներ իրավիճակը փրկելու գործի մեջ եւ ծրագրեր ու ճանապարհաին քարտեզ մշակեր:

Որեւէ գործ չի արվել, որեւէ ծրագիր չի մշակվել սեպտեմբերի մեկից երեխաներին դպրոցում, ուսանողներին քոլեջներում եւ համալսարաններում ընդունելու համար: Ոչ ուսումնական պլան է կազմվել այս իրավիճակին համապատասխան, ոչ փոփոխվել են դասասենյակները, ոչ մտածվել է բացօթյա պայմաններում դասապրոցես անցկացնելու մասին:

Դպրոցից-դպրոց անցնելիս նկատում ենք փակ դռներ, մինչդեռ այս ընթացքում տնօրինությունը պետք է լիներ դպրոցում եւ իրենց պատռելով էլ պետք է մշակեին համավարակի պայմաններում դասերն անցկացնելու ծրագրեր եւ մեթոդներ, ակտիվորեն համագործակցելով համայնքների ղեկավարների եւ ԿԳՍՄ-ի հետ:

Բացակա է Երեւանի քաղաքապետարանը, բացակա է ԿԳՍՄ նախարարությունը։
Ամենահեշտն այն է, որ հայտարարեն, թե հանուն երեխաների անվտանգության կրկին դասերն առցանց են լինելու, բայց սա անընդունելի է, քանի որ այն բերելու է աղետի: Մի ամբողջ սերնդի մենք հարվածի տակ ենք դնում իշխանությունների անգործության, ոչ պրոֆեսիոնալիզմի պատճառով:

Սեպտեմբերի մեկից երեխաները պետք է դպրոց գնան, համալսարանները եւ քոլեջները պետք է բացեն իրենց դռները: Սա այլընտրանք չունի:

Հայաստանի եղանակային պայմանները թույլ են տալիս առնվազն երեք ամիս կազմակերպել բացօթյա դասարաններ, լսարաններ եւ մեր երեխաներն ու ուսանողները հնարավորություն կունենային հնարավորինս նորմալ պայմաններում ուսուցման։ Այն կրթական հաստատությունները, որի տարածքային պայմանները ներում է նման դասապրոցեսի համար՝ քաղաքապետարանի եւ ԿԳՍՄ նախարարության օգնությամբ վաղուց պետք է պատրաստված լինեին։ Ժամանակ չպետք է կորցնեինք, եւ նույնիսկ օգոստոսի 15- ից կարելի էր սկսել դասերը։

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերիշը կարեւորել է այս հարցը եւ անհրաժեշտ համարել նորմալ դասապրոցեսի վերականգնումը: ՄԱԿ-ը նոր ծրագիր է սկսել՝ «Փրկենք մեր ապագան»: Այս ծրագրի շրջանակներում ՄԱԿ-ը կոչ է անում վերաբացել ուսումնական հաստատությունները եւ խոստանում օգնել մասնագիտական խորհրդատվությունով:

Անհանգստանում է ՄԱԿ-ը, անհանգստանում եւ տարատեսակ քայլեր են իրականացնում աշխարհի շատ երկրների կառավարություններ, բայց ոչ հայաստանյանը:

Մշակութային կյանք

Աշխարհի շատ ու շատ երկրներ նույնիսկ համավարակի ընթացքում մտածում էին մշակութային կյանքի մասին: Լրատվական գործակալությունների, հեռուստաալիքների լուրերի թողարկումներից այս ընթացքում տեղեկանում էինք, թե ինչ հետաքրքիր մշակութային միջոցառումներ են իրականացնում այս կամ այն երկրների համապատասխան կառույցները, նախարարությունները, կինոթատրոնները, համերգասրահները: Գտնվում էին հետաքրքիր լուծումներ։

Կրկին գրեթե բոլորը, բայց ոչ հայաստանյան համապատասխան կառույցները, իսկ եղանակը մեզ թույլ է տալիս ապրիլից մինչեւ նոյեմբերի կեսեր բացօթյա միջոցառումներ իրականացնել: Եւ կրկին անգործություն:

Ինչն էր խանգարում Ազատության հրապարակում, բոլոր մարզերում բեմեր կառուցել, միմյանցից մեկուկես մետր հեռավորության վրա աթոռներ տեղադրել եւ համերգներ կազմակերպել գոնե շաբաթը մեկ կամ տասը օրը մեկ: Սա պետություն է, սա համակենտրոնացման ճամբար չէ։ Այդպես ինչ-որ չափով կլուծվեր, թե երաժիշտների, թատերախմբերի սոցիալական խնդիրները, թե մարդկանց մարդ զգալու հարցը։

Ինչն էր խանգարում բեմ կառուցել Անգլիական այգում կամ Պապլավոկի մոտ, որտեղ պարբերաբար թատերական ներկայացումներ կմեբականացվեին:

Հիմա կասեն, թե կարեւորը մարդկանց առողջությունն է: Կասեն, բայց չեն ասի, թե ինչու տրանսպորտում կարելի է կողք-կողքի քիփ նստել, սուպերմարկետներում կողք-կողքի առեւտուր անել, բայց անվտանգ պայմաններում համերգ լսել, ներկայացում կամ ֆիլմ դիտել չի կարելի:

Տպավորություն է, որ այս կառավարությունը սարսափում է ցանկացած քիչ թե շատ բազմամարդ միջոցառումներից, այդ թվում համերգներից եւ ներկայացումներից:
Ամենահեշտը համավարակը մատնացույց անելն ու ոչինչ չանելով աշխատավարձ ու պարգեւավճար ստանալն է:

Միլանում կարողանում են օպերային թատրոնը վերաձեւել եւ համերգներ կազմակերպել անգամ շենքի ներսում, փակ տարածքում, իսկ մեզ մոտ այդ մասին անգամ չեն մտածում: Ինչու մտածել, երբ կարելի է ոչինչ չանել եւ դեմքի մեծամիտ արտահայտությամբ «ռեֆորմներ» իրականացնել:

Մարզադպրոցներ, երաժշտական դպրոցներ եւ խմբակներ

Կազմաքանդվեց նաեւ մարզադպրոցների, երաժշտական դպրոցների, սպորտային եւ մշակութային խմբակների գործունեությունը: Եւ կրկին ոչ մի քայլ, ոչ մի նախաձեռնություն երեխաներին օգնության ձեռք մեկնելու համար:

Մեկ անգամ եւս շեշտենք, կլիման, եղանակը մեզ թույլ է տալիս տարվա մեջ առնվազն ութ, ինը ամիս բացօթյա պարապմունքներ անցկացնել:

Փակվեցին անգամ ֆուտբոլային մարզադպրոցները: Նույն այդ տղաները բակում կրկին ֆուտբոլ են խաղում կամ ընկերներով նստարաններին նստած հեռախոս են փորփրում՝ այս կամ այն խաղը խաղում կամ տեսանյութ դիտում:

Կրկին ձեւացնում ենք, թե ամեն ինչ անում ենք երեխաների համար, բայց իրականում վնասում ենք մեր երեխաներին: Նրանց զրկում ենք ֆուտբոլի, պարի, բրուտագործության, ըմբշամարտի, ծանրամարտի, իկեբանայի, լողի, դաշնամուրի, ջութակի, քանոնի, նկարչության, թատերական, ասմունքի, գորգագործության, հելունագործության, այլ պարապմունքներից, ասելով, թե ամեն ինձ ձեզ համար ենք անում: Երեխաները ստիպված ժամանակը լցնում են բակում ժամանակ անցկացնելով կամ այս կամ այն ընկերոջ տանը…

Ինչն էր խանգարում բոլոր պարապմունքները կրճատված խմբերով, բացօթյա կազմակերպել։ Պարզապես պետք էր կազմակերպել։ Գործ անել, դա դժվար է. եւ անբանների կառավարությունը տապալեց նաեւ այս գործը։

Ո՞վ է այս ամենի պատասխանը տալու: Ո՞վ է պատասխան տալու երեխաների ապագան գողանալու համար: Ո՞վ է պատասխան տալու Հայաստանին ծանր հարված հասցնելու համար: Ի վերջո բարձրակարգ ֆուտբոլիստ, ըմբիշ, դաշնակահար կամ ծանրորդ հենց այնպես, առանց կանոնավոր պարապմունքների չեն դառնում: Իսկ կորցրածը հետ բերելը շատ դժվար է, երբեմն նաեւ անհնար:

Անգործությամբ, հանցավոր անգործությամբ երեխաներից, նրանց ծնողներից խլեցին 2020-ի ամառը: Մսխվեցին պետության ռեսուրսները՝ ոչինչ չանելով: Ոչինչ չի արվել: Ոչինչ: Մսխվել են հարկատուների գումարները, կասկածելի ռեֆորմներ սկսել, բայց հիմնական գործով չեն զբաղվել:

Աշխատավարձ, պարգեւավճար՝ ոչնչի, ավելի ճիշտ ոչինչ չանելու համար: Իսկ այս ամենի համար անպայման պետք է պատասխան տան, բայց ոչ անգիր արտասանելով, թե այս ամենի պատճառը համավարակն է: Եթե մենք պատասխան չպահանջենք, եթե մեղավորները չպատժվեն, ապա մենք որպես պետականություն ունեցող ազգ, այդպես էլ չենք ներկայանա:

Գեղամ Նազարյան

Այլընտրանքային նախաձեռնություններ խումբ