Մեկնաբանություն

21.07.2020 23:28


Կանաչակ... Սևան. անաղմուկ ու անվրդով կորցնում ենք

Կանաչակ... Սևան. անաղմուկ ու անվրդով կորցնում ենք

Շշմեցուցիչ է, թե որքան արագ ու համատարած են սովորական դառնում երևույթներ, որոնք, թվում է, պիտի բազմապատիկ ավելի վրդովեցուցիչ լինեին, քան, ենթադրենք, որևէ անձնավորության որևէ հայտարարություն: Իսկական աղետը երևի դա է:

Մի տեսակ սովորական են ընկալվում արդեն ամենօրյա հաղորդագրությունները՝ կորոնավիրուսից առնվազն 10-15, անգամ 15-20 հայրենակցի մահվան մասին:

Արդեն վաղուց սովորական են դարձել կամ սովորական են ընկալվում սոցցանցային հարթակներում, նաև քաղաքական դաշտում ցինիկ ու լկտի պահվածքը, կեղտոտ բառապաշարը, վիրավորանքն ու հայհոյանքը: Դա հոգեմտավոր աղետի նախանշան է, եթե ոչ պարզորոշ ախտանշան:

Հա, ու արդեն սովորական է ընկալվում, որ Սևանա լիճը ամռանը կանաչում է: Դա պարզապես ճահճացում չէ: Դա պարզապես բնապահպանական աղետ չէ: Դա ողբերգություն է:

«Բայց դե ամեն տարի էլ կանաչում է, էլի...»,-գուցե արձագանքեն ոմանք:

Սակայն հարցը միայն «ոմանք»-ը չեն: Հարցն այն է, որ զանազան-զարմանազան «գրանտային բնապահպաններն» էլ կարծես Սևանի կանաչելու ծանր իրողության կողքով են անցնում: Հարկավ, կան հայրենի բնաշխարհի հարցում նախանձախնդիր հատուկենտ մարդիկ, որ ահազանգում են, պատկերավոր ասած՝ «գոռում-գոչում», բայց նրանց լսողն ո՞վ է: Ի վերջո, նրանք հո սազը առած չեն գովո՞ւմ Փաշինյանի կառավարությանը, թե՝ չկա քիզի նման, 10 մըլյոն ծառ տնկեցիր, աննմա՜ն կամ նման մի բան:

Մի տեսակ զարմանալի է, որ Ամուլսարի ոսկու հանքավայրը շահագործել-չշահագործելու խնդրի շուրջ աղմուկ-աղաղակն ավելի շատ է ու հնչեղ, քան այն ակնհայտ երևույթի, որ կարելի է բնորոշել որպես Սևանա լճի կորուստ: Ըստ էության՝ Հայրենիքի մի ահռելի մասի կորուստ, որ անդառնալի հետևանքներ կարող է ունենալ, ինչպես Գեղարքունիքի մարզի մոտ քառորդ միլիոն հայրենակիցների, այնպես էլ ամբողջ երկրի ու բնակչության համար:

Նախկին վարչապետ, արևմտամետ դիրքավորվող Արամ Սարգսյանն էլ, օրինակ այն օրը մեղադրում էր, թե Ամուլսարի հանքավայրի շահագործումը խոչընդոտողները Ռուսաստանից են ֆինանսավորվում: Պարզ է, որ այդ մեղադրանքն անարձագանք չմնաց: Մեկ ուրիշը մեկ այլ պատվիրատու է տեսնում, երրորդը՝ էլի մեկ ուրիշ: Այդ կասկածամեղադրանքները միանման են մեկ կետում. Ամուլսարի չշահագործման հարցում լուրջ փողեր են խաղացվում, պայքարողները կասկածելի ու անհայտ աղբյուրներից ֆինանսավորվում են, շահագրգռություն կա, և ուստի՝ աղմուկ-աղաղակ-«պաղպաղակ»:

Թեզը, որ Ամուլսարի շահագործումը Սևանա լճի վերջը կտա, հետաքրքիր է, իհարկե: Բայց դաժան իրողությունն այն է, որ Սևանն արդեն առանց դրա է գնում դեպի ճահճավերջաբան:

Հատուկենտ ահազանգողներից մեկը բնապահպանության նախարարի նախկին տեղակալ Այսեր Ղազարյանն է:

Բայց պրոբլեմը ասողին լսող լինելու մեջ է: Ինչպես… միշտ:

Չէ, այնպես չէ, թե նախկին բնապահպանության, հիմա արդեն շրջակա միջավայրի նախարարությունն ընդհանրապես չի արձագանքում: Այ, նախօրեին հայտարարություն էլ են տարածել, որ այսպես ու այսպես՝ իրենց մասնագիտական ստորաբաժանումները ամենօրյա ուշադրության կենտրոնում են պահում «Սևանա լճում կապտականաչ ջրիմուռների ակտիվացման խնդիրը»: Հա, ու «մասնագիտական խորհրդակցությունների արդյունքում արձանագրվել է, որ լճում կապտականաչ ջրիմուռների ինտենսիվ աճի և ջրի որակի անկման հիմնական պատճառները դեռ ձմռանից սկսած լճի ջրի բարձր ջերմաստիճանն է ու լճում ֆոսֆորի բարձր տոկոսը»:

Բայց թե ինչո՞ւ է Սևանա լճի ջրի ջերմաստիճանը բարձր կամ ինչո՞ւ է ֆոսֆորի տոկոսը բարձր, դրա՛նց պատճառնե՞րը որոնք են, մնում է գուշակել: Ասենք, ֆոսֆորի մասով կամ ջրի աղտոտվածության վերաբերյալ: Կարո՞ղ է հանկարծ դրա պատճառը շրջակա քաղաքների կեղտաջրերի, առհասարակ, մարդկային կենսագործունեության հետևանքների ներհոսքն է Սևանա լիճ: Եվ էլի հարց. 10 միլիոն ծառ տնկելուց բացի, անցած տարվա կանաչելուց հետո ի՞նչ համալիր ծրագրեր են մշակվել տվյալ նախարարության ու մասնագետների կողմից, ի՞նչ է արվել, առհասարակ, բացի մի 100 հեկտար ափամերձ տարածք մաքրելուց: Ամենից կարևորը. ի՛նչ է առաջարկվում անել հիմա, այսօր, վաղը, մինչև տարեվերջ, եկող տարի, 2022 թվականին…, որ Սևանն էլի կապուտակ լինի, այլ ոչ թե՝ կանաչակ:

Այնուհանդերձ, մտահոգիչ է հանրային, հասարակական անտարբերությունը, սովորականիզմը: Դե, երևի Սևանի համար ոչ ոք, ոչ մեկին ոչինչ չի տվել, մեջը, կներեք, «քյար չկա», դրա համար էլ Հայոց աշխարհի քաղցրահամ ջրի մարգարիտը անաղմուկ ու տարեցտարի «հոսում» է դեպի Լեթա:

Սևանա լիճը «վերևներում» ծանոթ չունի, հասկանո՞ւմ եք, փողոց չի փակել, կոհակները «դըմփ-դըմփ-հու» չեն արել, ուստի կարելի է ձկնապաշարը ոչնչացնել, մանրաձուկը «իրեք խատը խազար դրամով» Երևանի բակերում վաճառել, ինչ կա-չկա՝ լցնել մեջը ու տալ լճի վերջը՝ առանց հասկանալու, որ ինքներս մեր վերջն ենք տալիս նաև:

Արմեն Հակոբյան

Այս խորագրի վերջին նյութերը