Մինչ երեկ շատերի ուշադրությունը գրավել էր նույն այդ շատերի վրա օրվա վերջում բեմադրության տպավորություն թողած պատմությունը, օրվա մեկ այլ կադր շատ ավելի խոսուն էր, ըստ իս, ու բազմապատիկ ազդեցիկ:

Ըստ էության՝ քաղաքական հետապնդման ենթարկվող և գործնականում շինծու մեղադրանքներով կալանքի տակ գտնվող ԼՂՀ առաջին ու ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի անունից ծաղկեպսակ էր տեղադրվել Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրիում՝ Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին: Այդ մասին հանրությունը տեղեկացավ Ռոբերտ Քոչարյանի ֆեյսբուքյան էջում արված գրառմամբ, որի հետ զետեղվել էր փաստն արտացոլող լուսանկարը https://www.facebook.com/presidentrobertkocharyan/photos/a.238995933425451/569326990392342/?type=3&theater):

Հնարավոր է, որ լրացուցիչ անդրադարձի կարիք չլիներ: Բայց ուշադրություն գրավեցին նշված գրառման տակ եղած մեկ-երկու ընդգծված չարակամ ու իշխանության եկած շրջանակների կողմից տարիներով սերմանած անձնավորված ատելության միֆերն արտացոլող արձագանք: Դրանք առավել ևս աչք էին ծակում միանգամայն նորմալ բազմաթիվ արձագանքների շարքում: Այնուամենայնիվ, Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրով, ինչ-որ անձինք չէին զլացել անպայման իրենց չարությունն ու մաղձն արտանետել: Ու ի՛նչ առիթով:

Մինչդեռ, երբ նայում ես թե՛ ոչ վաղ անցյալի, թե՛ առկա իրողություններին, ապա մեր պետության նախկին ղեկավարների շարքում առաջինը հենց Ռոբերտ Քոչարյանն է, որ նաև կատարած պարտքի որոշակի զգացմամբ կարող է խոնարհվել Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին: Եվ թեկուզ իր անունից տեղադրված ծաղկեպսակը այն տպավորությունն է թողնում, որ ասես՝ անձամբ էր եկել ու այդպիսով իր հարգանքի տուրքը մատուցել:

Այնուհանդերձ, արժե որոշ իրողություններ հիշեցնել, հատկապես այսօր աջուձախ ցեխարձակող ոմանց: Արժե, որովհետև կյանքն ապացուցում է, թե որքան կարճ և «ընտրողական» կարող է լինել որոշակի սևեռմամբ տարվածների հիշողությունը:

Ռոբերտ Քոչարյանը Հայաստանի առաջին ղեկավարն էր, որ ՄԱԿ-ի ամբիոնից խոսեց Հայոց ցեղասպանության մասին: Դա 1998-ին էր, եթե ոմանք հասցրել են մոռանալ:

Ավելին, Ռոբերտ Քոչարյանն է եղել Հայաստանի այն ղեկավարը, ում պաշտոնավարման շրջանում որդեգրվեց Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման ու դատապարտման արտաքին-քաղաքական ուղեգիծը: Մի քաղաքականություն, որի համար Ռոբերտ Քոչարյանին խստորեն, կասեի՝ անխնա քննադատում էին հատկապես նախկին նախագահ Տեր-Պետրոսյանն ու նրա քաղաքական ու քարոզչական արբանյակները: Մի քաղաքականություն, որը ոչ միայն քննադատական, այլև ծաղրական ակնարկների էր արժանանում այսօր իշխանության եկած ամբոխահաճական շրջանակների ու ներկայացուցիչների կողմից:

Բայց հիշողը չի մոռանա, որ հենց այդ շրջանում՝ Ռոբերտ Քոչարյանի նախագահական պաշտոնավարման ժամանակ՝ 1998-2008թթ. միջակայքում էր, որ մի նոր թափով ծավալվեց աշխարհի բազմաթիվ երկրների կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման ու դատապարտման ալիքը: Հայոց ցեղասպանության ճանաչման և դատապարտման քաղաքական ակտեր ընդունեցին Բելգիան, Ֆրանսիան, Գերմանիան, Մեծ Բրիտանիան, Շվեյցարիան, Շվեդիան, Իտալիան, Սլովակիան, Լեհաստանը, Լիտվան, Նիդեռլանդները, Վենեսուելան, Չիլին, ընդհանուր առմամբ՝ 13 պատություն, և միջազգային 6 կազմակերպություն, այդ թվում՝ Եվրոպական խորհուրդը:

Դա, ի՞նչ է, ինքնըստինքյա՞ն էր տեղի ունենում: Ոչ, և կրկին՝ ոչ: Դա տեղի էր ունենում նաև այն պատճառով, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումն ու դատապարտումը Հայաստանի Հանրապետության արտաքին-քաղաքական օրակարգում էր դրված, և մեր երկրի պետական կառույցները, դինվանագիտական կորպուսն աշխատանք էր տանում այդ ուղղությամբ, հասկանալի է՝ Սփյուռքի կառույցների հետ համատեղ:

Եվ, էլ ո՞վ տեղ ուներ, թեկուզ հեռակա կարգով, իր անունից երեկ ծաղկեպսակ ուղարկելու Ծիծեռնակաբերդ, եթե ոչ հենց հանիրավի բանտարկված Ռոբերտ Քոչարյանը:

Մի պահ էլ կա:

Արցախի հիմնախնդիրը, այսինքն այն, որ Արցախը, այն էլ՝ անկլավի տեսք տրված ԼՂԻՄ-ի տարբերակով, ամբողջ 7 տասնամյակ մտցվել էր սովետական Ադրբեջանի կազմ, մեծ հաշվով ու որոշակի առումով նաև Հայոց ցեղասպանության հետևանք է: Եվ պատահական չէ, որ ադրբեջանական հրոսակը հիմնախնդրի լուծումը տեսնում էր ու մինչև հիմա էլ պատկերացնում է Արցախի հայության բնաջնջման տարբերակով:

Նրանց այդ հակամարդկային ծրագրերը ձախողվեցին թե 28-30 տարի առաջ, թե նաև 4 տարի առաջ, թե ձաղողվելու են հետագայում: Բայց 1992-ի ամռանը հակառակորդը բավականին մոտ էր իր արյունարբու ծրագրի իրականացմանը: Եվ ահա այդ ծանր շրջանում հենց Ռոբերտ Քոչարյանն էր, որ ստանձնեց ԼՂՀ Պաշտպանության պետական կոմիտեի՝ Արցախի փաստացի ղեկավարի պատասխանատվությունը և անուրանալի դերակատարում ունեցավ պատերազմի ընթացքը բեկելու, նորանոր հաղթանակների հասնելու և ի վերջո, հակառակորդին հրադադար պարտադրելու գործում: Նա, որպես պետական գործիչ, կարելի է ասել, իր կարողությունների չափով ներդրում ունեցավ Ցեղասպանության հետևանքներից մեկը գործնականում վերացնելու գործում, վկա՝ Արցախի հայոց պետականությունը:

Եվ հիմա, երբ բավականին տագնապահարույց հայտարարություններ են շրջանառվում Արցախի հիմնախնդրի բանակցային գործընթացում քննարկվող խնդիրների շուրջ, համարեք, որ Ռոբերտ Քոչարյանի անունից Ծիծեռնակաբերդում տեղադրված ծաղկեպսակը ոչ միայն հարգանքի տուրք է մեր սրբադասված նահատակներին: Ոչ միայն հարգանքի իրական տուրք է: Ըստ իս, դա նաև անուղղակի, բայց ազդու հիշեցում է Արցախի հետ կապված: Հիշեցում, որ ով էլ լինի, սայթաքելու կամ տեղի տալու իրավունք չունի:

Արմեն Հակոբյան