«7օր»-ը հյուրընկալել է քաղաքական տեխնոլոգիաների մասնագետ, բլոգեր Տիգրան Քոչարյանին և «Ժառանգություն» կուսակցության անդամ Դանիել Իոանիսյանին

–Հայ «առաջին տիեզերագնացի» հետ կապված պատմությունն ավելի շատ զավեշտի ոլորտից կարելի էր դիտարկել, եթե չլինեին Սփյուռքի նախարարության՝ իրար հաջորդող պատասխաններն ու մեկնաբանությունները։ Ընդհանրացնելով այս ամբողջ պատմությունը՝ չե՞ք կարծում, որ ոչ միայն երևույթն է ոչ ադեկվատ, այլև պետական կառույցներն էլ ադեկվատ չեն։

Դանիել Իոնիսյան–Այո՛, անշուշտ, կարելի է գալ այդ եզրակացության, որովհետև երբ Սփյուռքի նախարարությունը հանդիպեց «առաջին տիեզերագնացին», հենց հանդիպման ընթացքում հաստատ երևում էր, թե նրանք ում հետ են հանդիպել։ Բայց, ըստ երևույթին, նրանք փորձել էին իրենց գործունեությունը ցույց տալ, այսինքն՝ ինչ–որ գործով զբաղված են, ու տարածեցին այդ հայտնի մամլո հաղորդագրությունը։ Դրանից հետո նրանք սկսեցին ոչ ադեկվատ ռեակցիաներ ցույց տալ, սկսեցին մեղադրել 37 ֆիզիկոսներին, թե նրանք իրենց են մեղադրել, երբ այդ ֆիզիկոսներն իրենց բացարձակ չէին մեղադրել։ Այսինքն՝ ոչ ադեկվատ գործունեություն սկսվեց դրան ի պատասխան։ Դրանից կարելի է ընդհանրացնել, որ վիճակը այդպիսին է։ Նախ՝ Սփյուռքի նախարարությունը երեկ չի ստեղծվել, արդեն մի քանի տարի էլ գործում է, երկրորդ՝ Սփյուռքի նախարարը շատ փորձառու քաղաքական գործիչ է, տարիների մեծ փորձ ունեցող քաղաքական գործիչ է, նույնիսկ՝ տասնյակ տարիների։

–Դա, ըստ էության գրեթե ոչինչ չի նշանակում։ Եվ արդյո՞ք փորձառու...

Դ. Ի.–Դա, փաստորեն, ոչինչ չի նշանակում։ Ընդհանուր համակարգն է այդպիսին, և այդ երևույթն առանձնակի չառանձնացավ ընդհանուր կոնտեքստից։ Դա այդքան էլ զարմանալի չէր, շատ զավեշտալի չէր, որովհետև ընդհանուր կոնտեքստը այդպիսին էր։

–Ձեզ համար էր պարզապես զավեշտալի՞ այս ամբողջ իրադարձությունը։

Տիգրան Քոչարյան–Ինձ համար այն զավեշտալի էր։ Մի քանի բան կա, որոնց հետ ես չեմ համաձայնի, մասնավորապես՝ ընդհանրացնելու համատեքստում։ Նույն Սփյուռքի նախարարը բացարձակապես ուշադրություն չի դարձնում նոր ձևավորվող լրատվական դաշտին։ Եթե դա լիներ մի հինգ տարի առաջ, երբ չկային սոցիալական ցանցերն ու բլոգները, դա շատ հանգիստ, այսպես ասած, կսահեցնեին, կգնար։ Բայց այստեղ կատարվեց անսպասելին։ Գիտեք, մեկ ամիս մենք բոլորս դիտում էինք այդ տեսահոլովակը «youtube»–ում և ուղղակի ուրախանում էինք այդ երեխայի ֆանտազիայի վրա։ Բայց որ այն արդեն դարձավ Սփյուռքի նախարարի ու ասում են՝ այլ բարձրաստիճան պաշտոնյաների հետ հանդիպման թեմա, դա ուղղակի ցույց տվեց այն թույլ տեղը, որով հին մարդկանց (ոչ՝ տարիքի հետ կապված) հին Սովետից եկած մտածելակերպը նոր ձևավորվող ինֆորմացիոն դաշտին չի համապատասխանում։ Ես, օրինակ, համոզված եմ, որ նույն Կրթության նախարարությունում նման հանդիպում ուղղակի չէր լինի, կամ եթե լիներ, աստված չտա, պատասխանը ուրիշ կլիներ, որովհետև կարելի է նկատել, որ որոշ նախարարություններ կիրառում կամ հետևում են՝ ինչ է կատարվում բլոգներում ու սոցիալական ցանցերում, իսկ որոշները ուշադրություն չեն դարձնում կամ մտածում են՝ լա՛վ, մի երկու հատ կամպյուտերշչիկ են, մի բան գրել են, չարժե։ Եվ ես կարող եմ ասել նաև՝ որպես այդ բնագավառի մեջ մի քիչ փորձ ունեցող, որ Սփյուռքի նախարարության հետ կապված այս դեպքը կարելի է դպրոցական կամ համալսարանական դասագրքերի մեջ մտցնել՝ ինչպես մաքսիմալ վնասել սեփական իմիջը, քանի որ ինչ հնարավոր էր անել, որպեսզի վնասվեր Սփյուռքի նախարարի իմիջը, այն արվեց։

–Սփյուռքի նախարարը իր վերջին հարցազրույցով վերջակետ դրեց սեփական իմիջին։

Տ. Ք.–Գիտեք, դա նա պետք է աներ միանգամից և ոչ թե հայտներ իր պատասխանը։

–Այսինքն, Հրանուշ Հակոբյանի արձագանքի բովանդակությունը կարելի է համարել նորմա՞լ։

Տ. Ք.–Եթե այդ պատասխանը ավելի շուտ լիներ, երևի՝ չէր լինի։ Հիմա ինչ կատարվում է Սփյուռքի նախարարության հետ, արդեն զավեշտի է ենթարկվում, որովհետև արագ ու ճիշտ արձագանքել նրանք չկարողացան։

–Այսինքն՝ հին մտածողության արդյու՞նք է թեկուզ այս նախադասությունը. «Մենք տեսանք, որ երիտասարդը տարօրինակ է, բայց մտածեցինք, որ խելացի է»։ Ստացվում է, որ տարօրինակը խելացի է մեր հանրապետությունում։

Տ. Ք.–Փաստորեն՝ ինչքան տարօրինակ մարդ կա, կարող են գնալ Սփյուռքի նախարարություն։ Ես կարծում են, որ տարօրինակ մարդը պետք է գնա հոգեբուժարան և հետո այնտեղ որոշեն՝ ինչքանով է նա տարօրինակ, ու այդտեղից հետո նրան ուղարկեն ուրիշ նախարարություն... Չէ, այստեղ մի քանի գործոն է դեր խաղացել։ Ընդհանրապես, երեխան ինչպե՞ս է հայտնվել։ Նաև կարելի է հաշվի առնել, որ նույն տարածաշրջանից են։ Դա որոշ պահերով աչքերը փակում է, այսինքն՝ եթե երեխան Մարտունիից եկել–հասել է ու մանավանդ տաղանդավոր է, նաև երեխայի խոսքերով՝ ինքը հայտնվել է ավելի բարձր կաբինետում, դա ցուցադրում է, որ մաքսիմալ վտանգի զգացողությունը կնոջ մոտ անցել է, երեխան էլ կարողացել է երևի թե համոզել։ Ցավոք սրտի, մենք տեղյակ չենք, թե հանդիպման ժամանակ կոնկրետ ի՞նչ է հնչել։ Հիմա սա ներողություն ասելու տարբերակ է, բայց ավելի վատ։

Դ. Ի.–Ես համաձայն եմ, որ կա հին մտածողության խնդիրը, ոչ ավանդական լրատվամիջոցներին չհետևելու հարցը։

–Բայց դա ի՞նչ կապ ունի ոչ ավանդական լրատվության հետ։

Դ. Ի.–Չէ, նաև դա կապ ունի, բայց, ընդհանուր առմամբ, կարելի էր, չէ՞, եթե նույնիսկ նա մի քիչ ավելի հին մտածողության մարդ է, բայց ցանկացած ժամանակաշրջանի մտածողության մեջ մտնում է ճիշտ տեղերում ճիշտ մարդկանց նշանակելը, և այդպես՝ նա կարող էր իր հին մտածողությամբ, չհետևելով բլոգոոլորտին ու ոչ ավանդական ԶԼՄ–ներին, ճիշտ տեղերում ունենալ, օրինակ՝ լրատվական ծառայությունում, մարդիկ, ովքեր այն ճիշտ ձևով կանեին։ Մենք կարող ենք նաև վկայել այն մասին, որ Սփյուռքի նախարարության լրատվական ծառայության բաժնում չեն աշխատում կոմպետենտ մարդիկ, ովքեր բացարձակապես չեն հետևում այդ ամենին։ Այստեղ առհասարակ ոչ պրոֆեսիոնալիզմի մասին է խոսքը։

–Ստացվում է այնպես, որ մի ամբողջ գերատեսչություն աշխատում է հին մտածողությա՞մբ։

Դ. Ի.–Առնվազն գերատեսչության վերնախավն ու լրատվական ծառայությունը՝ այո։ Դրանից երևի կարող ենք եզրակացնել, որ ամբողջ գերատեսչությունն է այդպես աշխատում։

Տ. Ք.–Կամ ամբողջ գերատեսչությունը ուղղահայաց ձևով ենթարկվում է նախարարին։ Այսինքն՝ եթե դու ունես հակառակ կարծիք կամ փորձես ինչ–որ բան անել, առաջնայինը նախարարի կարծիքն է։

Դ. Ի.–Ըստ էության, իմ պատկերացմամբ՝ ինչո՞վ պետք է զբաղվեր Սփյուռքի նախարարությունը։ Այն պետք է զբաղվեր, օրինակ, հայկական լոբբիի գործողությունների համակարգմամբ։ Բայց Սփյուռքի նախարարությունը բացարձակապես դրանով չի զբաղված, այն զբաղված է լրիվ այլ ծրագրերով, իսկ դրանք ծրագիր անվանելը դժվար է։

–Իսկ նախարարությունն, իր «հին մտածողությամբ» ղեկավարով, այնուհանդերձ կա...

Տ. Ք.–Ընդհանրապես Սփյուռքի նախարարությունը պետք չէ։

Դ. Ի.–Միանշանակ։

Տ. Ք.–Կարելի է թողնել մի վարչության կառավարությանը կից կամ նախագահին կից կոմիտե ստեղծել, որովհետև նույն կրթությունը, նույն մշակույթը, նույն եկեղեցին շատ լավ էլ գործ անում են։ Եթե ինքը չի կարողանում դա համակարգել, այլ փորձում է ևս մեկ խաղացող այդ դաշտում պահել, թող բարի լինեն մի քիչ ավելի պրոֆեսիոնալ դա անեն։

–Այնուհանդերձ, փորձենք ընդհանրացնել։ Տեսեք՝ հայտարարվեց Գյումրիում տեխնոպարկ կառուցելու, սիլիկոնային գոտի ստեղծելու մասին՝ վիրտուալ անհասկանալի երևույթ, որը բացարձակապես չի կարող տեղի ունենալ այսօրվա իրականության պայմաններում։ Իսկ իրական պատկերը լրիվ հակառակն է՝ Գյումրիում լուրջ սոցիալական խնդիրները խորանում են։ Նման ամպագորգոռ հայտարարություններ՝ Հայաստանը մի քանի ուղղությամբ տարածաշրջանային կենտրոնի վերածել, երբ հրաշալի գիտեք, թե այդ ոլորտներն այսօր ինչ վիճակում են... Արդյոք սա մի շղթա չէ՞, որի տրամաբանության մեջ էլ միանգամայն տեղավորվում է այս զավեշտալի դեպքը։

Դ. Ի.–Ընդհանուր առմամբ, այո, համաձայն եմ, որովհետև, ըստ էության, Հայաստանը պետք է լինի բարձր տեխնոլոգիաների երկիր։ Բայց այնպես է ստացվում, որ հարևան երկրներում ինտերնետը ավելի էժան է, քան Հայաստանում, համակարգիչները նույնպես ավելի էժան են և այլն։ Հայտարարվում է, թե Հայաստանը պետք է լինի տուրիզմի երկիր, բայց պարզվում է, որ հարևան երկրներում ճանապարհներն ու կոմունիկացիաները շատ ավելի զարգացած են, քան Հայաստանում։

–Առողջապահական կենտրոն պետք է դառնա Հայաստանը. բժիշկներին հիմա հարցրեք, թե ի՞նչ է կատարվում...

Դ. Ի.–Կարող եմ ենթադրել, որ նույն վիճակը նաև առողջապահության ոլորտում է։ Այսինքն՝ նույն ձևով կարելի է հայտարարել, որ Հայաստանը 2016թ. կդառնա տիեզերական երկիր... Ընդհանուր առմամբ՝ նույն ոչ ադեկվատ հայտարարություններն են, որոնք մի դեպքում գիտական «մառազմ» են, մի դեպքում՝ պրակտիկորեն անիրագործելի են, բայց դրանք նույն անպատասխանատու հայտարարություններն են։

–Համաձայն չե՞ք։

Տ. Ք.–Ինձ մոտ այնպիսի տպավորություն է, ասես վարչապետը 20 տարի առաջ ընկած լինի, մնացածն էլ 20 տարի հետ ընկած լինեն։ Փաստորեն, այն գաղափարները, որոնք վարչապետը առաջարկում էր, շատ լավ կլիներ, եթե, ենթադրենք, նա առաջ է տեսնում, նրանք էլ հետ են տեսնում։ Այդ քառասուն տարվա տարբերությունը՝ ճեղքը, ցույց է տալիս, որ ո՛չ նա է լինելու, ո՛չ էլ նա։ Եթե վարչապետի մոտ 2030թ. մտածելակերպ է, իսկ Հրանուշ Հակոբյանի մոտ՝ 1970–80–ականների, ապա ոչ մի բան չի ստացվի։

–Իսկ չե՞ք ընդունում, որ վարչապետը ներկան չի տեսնում։ 2008թ. նա հայտարարեց, թե ճգնաժամը բացարձակապես չի անդրադառնա Հայաստանի տնտեսության վրա, ավելին՝ դրանից կարող ենք օգուտներ քաղել։ Այնուհետև ամբողջ 2009թ. կառավարությունը տնտեսության երկնիշ անկումը բացատրում էր բացառապես միջազգային ճգնաժամով։ Եթե մեկ տարի առաջ չի կարողանում տեսնել վարչապետը, ի՞նչ 20 տարվա մասին է խոսքը։

Տ. Ք.–Այստեղ քաղաքական կամ տնտեսական ռոմանտիզմի տարբերություն է գնում։ Մարդիկ բաժանվում են լավատեսների, վատատեսների ու ռեալիստների։ Ռեալիստները մենք ենք, որ տեսնում ենք՝ իրական վիճակը ինչպես է։ Վատատեսները ասում են, թե ընդհանրապես ոչ մի բան չի լինի։ Վարչապետը մտածում է, որ ինքը այն լոկոմոտիվն է, որը կարող է բոլորին առաջ հրել։ Բայց քանի որ տնտեսական վիճակը չի համապատասխանում այդ գաղափարներին, դրանից էլ առաջանում են բոլոր խնդիրները։ Այսինքն, կարելի է ասել՝ նա մի քիչ առաջ է ընկած, քան պետք է։ Տարբեր երկրների հետ համեմատություններում սխալը որտե՞ղ է. հաշվի չեն առնվում ո՛չ ազգային մենտալիտետը, ո՛չ ազգային մշակույթը, ո՛չ էլ ներկա վիճակը։ Կարելի է ասել, որ մի տեղ վաղը կլինի սիլիկոնային կենտրոն, մի այլ տեղը կդառնա տարածաշրջանային ֆինանսական կենտրոն, բայց դա ասելուց առաջ պետք է տեսնել՝ արդյոք պատրա՞ստ են համակարգերը, մարդկանց ուղեղները պատրա՞ստ են դա ընդունել։

Դ. Ի.–Այստեղ ես պիտի համաձայնեմ, որ վարչապետի առնվազն ելույթներից կարելի է դատել, որ նա իրականության մեջ չի գտնվում։ Չգիտեմ՝ քսան առա՞ջ, թե՞ հետ է գտնվում, դժվարանում եմ ասել, բայց համենայնդեպս, վարչապետը իրականությունում չի գտնվում։ Նա հաճախ զբաղվում է այն գործառույթներով, որոնք բացարձակապես կապ չունեն վարչապետի գործառույթների հետ։ Հետևել, որպեսզի մարդիկ ամրագոտիներ կոճկեն, կամ հրաման տալ պետավտոտեսչությանը, որ հետևեն ամրագոտիների գցմանը՝ ընհանրապես կապ չունի վարչապետի գործառույթների հետ։ Դա առավելագույնս ավտոտեսչության գործառույթ է։ Այսինքն՝ վարչապետը ուղղակի շատ հաճախ նայում է, թե որ ոլորտում կարող է ինչ–որ բան անել, ուրեմն սա պետություն է, սա կառավարություն է, զբաղվեցինք ամրագոտիներով։ Ըստ էության՝ բացարձակապես իրականությունից կտրված բաներ է անում։ Միգուցե նա 20 տարի առաջ է ընկած իրականությունից, բայց «от этого не легче», ու իր հայտարարությունները, իր կազմակերպած ակցիաները բացարձակ կապ չունեն այն գործառույթների հետ, որոնք, իմ պատկերացմամբ, առնվազն պետք է լինեին վարչապետինը։

Տ. Ք.–Ես, իհարկե, չեմ ուզում ինձ վրա վերցնել վարչապետի պաշտպանի դերը, բայց մեր քաղաքական համակարգը նայենք. եթե ես կամ դուք վաղը դառնաք վարչապետ, ու եթե մենք ուզենանք նախարար հանել, չենք կարողանա, որովհետև նախարարը ընտրվում է ըստ քվոտաների՝ կուսակցություններից, և այլն։ Մինչև գյուղատնտեսության նախարարից պրծանք, անցյալ տարի ամեն ինչ դաժան էր գյուղատնտեսության համար, որովհետև մի նախարար ունեինք ու կլիմայական խնդիրներ ունեինք։ Այսինքն՝ մեծ մասը չի կարողանում միանգամից ինչ–որ բան անել, դա նաև համակարգային է։ Ես հասկանում եմ, որ նա էլ իր խնդիրներն ունի։ Եկեք ամբողջ համակարգը նայենք. ձայն չի կարող հանի, սրան հանելու համար ժամանակ է պահանջվում։ Պարզ է, որ սխալներ կան, նույն ճգնաժամի հետ կապված՝ հաշվարկ արված չէր։ Ավելի շատ խնդիրն այն է, որ նա, կարելի է ասել, լավ ֆինանսիստ է. թեկուզ վերցնենք, որ ճգնաժամի ժամանակ բանկային համակարգը մնաց կայուն, օրինակ տարբեր երկրներում խնդիրներ եղան։ Բայց շատ կենտրոնանալ բանկային համակարգի վրա ու դա պահպանելով՝ ցույց տալ, կամ էլ արժութային հիմնադրամի կամ համաշխարհային բանկի փորձագետների կարծիքի վրա հիմնվել, էլի պետք չէ։ Եթե շատ խորանանք իրականության մեջ, այստեղ խնդիր կա, և այն ճահիճ է դառնում։ Դու ճահճանալու ես ամենօրյա գործերի մեջ, տնտեսաքաղաքական ռոմանտիզմն էլ, ուզում ես անել, էլի իրականությունն է խաթարում։ Ինչ–որ ձևի ելք պետք է գտնել, բայց դա երևի համակարգային փոփոխությունները պետք է լինեն։

–Հին մտածողության մարդիկ կան, քսան տարի առաջվա անուրջներով ապրող մարդիկ։ Նրանք շարունակելու՞ են մնալ իրենց տեղերում, օրինակ՝ Հրանուշ Հակոբյանը։ Ուզում են հանել, բայց չեն կարողանում։ Ու՞մ է պետք Հրանուշ Հակոբյանը հիմա։

Տ. Ք.–Ես չգիտեմ, երևի թե պետք է, ես դա չեմ հասկանում։ Դեմոկրատական նորմալ երկրում մարդը ինքնակամ հրաժարական կտար այսքանից հետո, որովհետև այսպիսի «կիքս» ընդունել… Հետո, ոչ միայն մի ամբողջ կառույցի նախարար ես, այլև դու համաշխարհային հայության ներկայացուցիչ ես, ու փաստորեն ամբողջ հայկական աշխարհը քո կառույցի վրա, եթե ոչ՝ քո վրա, ուղղակի, մեղմ ասած, ժպտում են։

Դ. Ի.–Այստեղ համաձայն եմ, որ այս պատմությունից հետո Սփյուռքից շատերը կդադարեն լուրջ ընդունել մեզ և Սփյուռքի նախարարությանը, ինչը, իհարկե, վտանգավոր է համահայկական խնդիրների տեսանկյունից։ Բայց անդրադառնալով վարչապետին՝ ես, օրինակ, դժվարությամբ կասեմ, որ նա որակյալ ֆինանսիստ է, որովհետև հազիվ թե բարձրորակ ֆինանսիստը նույն 2008թ. վերջին հայտարարեր, որ ճգնաժամից Հայաստանը կարող է նույնիսկ օգուտներ քաղել, որ այն Հայաստանը կշրջանցի և այլն, և այլն, իսկ հաջորդ՝ 2009թ., հայտարարի, որ, վա՜յ, չէ, ներեցե՛ք, ճգնաժամ է Հայաստանում, դրա համար էլ երկիրը կիսասոված վիճակում է ըստ էության։ Այսինքն՝ այստեղ հենց ֆինանսիստի մասնագիտական կարողությունների հարցն էր։ Նա, ըստ էության, այստեղ սխալվեց. կա՛մ նա հատուկ սխալ ասաց, որպեսզի ապատեղեկացնի հասարակությանը, կա՛մ նա դա արեց ոչ միտումնավոր, այսինքն՝ շատ սխալ կանխատեսում արեց։

–Խնդիրը մեծ հաշվով վարչապետը չէ...

Դ. Ի.–Բայց համաձայն եմ, որ խնդիրը համակարգային է։

–Եվ ստացվում է, որ Հայաստանում տեղ ունի նա, ով տարօրինակ է...

Տ. Ք.–Մի ուրիշ օրինակ բերեմ։ Հիմա ամբողջ կառավարությունը նախագահի հանձնարարությամբ պետք է պայքարի գնաճի դեմ։ Արդեն ասում են, որ կարագի գներն են ավելացել, բենզինի գներն են ավելացել։ Բոլորս գիտենք՝ ով է ավելացնում, ու գիտենք, որ այդ մարդուն դեռևս ասող չկա։ Այսինքն՝ դա ասվում է, բայց դա շարունակվում է ու չի երևում։ Թանկացել է կարագը, գիտես՝ ով է պատասխանատու, ով է մոնոպոլիզացրել. այդ մարդու հարցերը լուծիր կամ բացատրիր, որ չի կարելի կամ այսքան միլիարդներից մի քիչ էլ վնասներով աշխատի։ Այսինքն՝ այդ համակարգը չի աշխատում, թե ո՞վ պետք է ասի՝ վարչապե՞տը, նախագա՞հը, իր ընկերական շրջապա՞տը. չի աշխատում այդ համակարգը։

Դ. Ի.–Այո, համաձայն եմ, ու ըստ էության հավելեմ, որ նույնիսկ վտանգավոր են նման գործառույթները, երբ որոշում են, որ պայքարելու են գնաճի դեմ, բայց ակնհայտ է, որ դժվար թե օլիգարխների հետևից ընկնեն, էլի ընկնելու են մանր ու միջին բիզնեսի հետևից։ Նույնիսկ մեկ–մեկ ասում ես՝ ավելի լավ է՝ թող չպայքարեն։

–Չկա այլևս մանր ու միջին բիզնես։

Դ. Ի.–Մեկ–մեկ ասում ես՝ ավելի լավ է՝ թող չպայքարեն, որովհետև ավելի վատ կարող է անդրադառնալ։ Ըստ էության, այդ հայտարարությունից հետո, շատ ճիշտ նկատեց Տիգրանը, բարձրացան բենզինի գները՝ մոտ 5 տոկոսով։

Տ. Ք.–Գիտե՞ք, եթե բարձրացումը լիներ ինչ–որ օբյեկտիվ պատճառներով, կասես՝ հա։ Բայց կոնկրետ բենզինի գինը ինչի է աճում 10 դրամով և ոչ 20։ Ընդ որում՝ իմանալով, որ յուրաքանչյուր ապրանքի մեջ նա 30–40 տոկոսից պակաս շահույթ չունի։ Ավելի լավ է՝ մեր կառավարությունը կամ նախագահը նրանց բացատրեն, որ կանգ առնեն, մի քիչ էլ վնաս կրեն, քան ժողովուրդը սկսի այդ բաները ասել։ Խոսում ենք սոցիալական բունտից. պարզ է, որ բոլոր տնտեսական դասագրքերում Մասլոուի բուրգը կա, ու մարդու առաջին անհրաժեշտություններից ուտելիքի ու սնունդի հարցն է։ Այդ մարդկանց չի հետաքրքրելու, թե Հայաստանը դառնալու է Դավոս կամ առաջնային տեխնոլոգիաների երկիր։ Դրանք շատ լավ գաղափարներ են, բայց երբ մարդը տեսնում է, որ կարագը թանկացել է, այլևս նրա աչքին լավ բան չի երևում, ու այդ լավ գաղափարներ առաջարկողները իրենց աչքի գրողներն են դառնում՝ չնայած լավ գաղափար առաջարկողը կարող է, իրոք, սրտանց ուզում է, որ լավ լինի այս երկրի համար։ Ա՛յս հարցը լուծեք։ Նախ մարդու հացուպանրի հարցը լուծեք, հետո նոր ծրագրեր առաջարկեք։

Դ. Ի.–Համաձայն եմ, որ սոցիալական բունտի հիմնական պատճառը սոված մնալն է։ Սոված մնալը շատ հաճախ բառացիորեն սոված մնալն է։ Ու երևի թե օլիգարխները կամ իշխանությունը պիտի հասկանան, որ օլիգարխներին «կռիշա» է կանգնում, որ ամբողջ իրենց համակարգը վտանգված է, որովհետև սոցիալական բունտի ժամանակ նրանք այդ ամենը կկորցնեն։

–Իսկ եթե օլիգարխը հենց իշխանության ամենավերին օղա՞կն է։

Դ. Ի.–Դա նույնիսկ հենց օլիգարխի սահմանումից է բխում։ Օլիգարխը նա է, ով իշխանության մեջ է կանգնած ու իշխանությունն օգտագործում է հենց իր անձնական շահերի համար։

–Ամենաբարձր իշխանության մասին է խոսքը։

Դ. Ի.–Այո՛, ամենաբարձր իշխանությունը կա՛մ օլիգարխներն են, կա՛մ օլիգարխների «կռիշաները», ու երևի թե նրանք պիտի հասկանան, որ այսպես շարունակվելով...

Տ. Ք.–Շատ լավ նրանք հասկանում են...

–Ի՞նչ է նշանակում՝ նրանք հասկանում են։

Տ. Ք.–Վարչապետն ու նախագահը ելույթ ունեցան, որ հասկանում են, բայց հասկանալուց հետո պետք է քայլեր ձեռնարկել։

–Կրկնեմ՝  ի՞նչ է նշանակում, թե իրենք հասկանում են։

Տ. Ք.–Կարելի է տեսնել, որ իրենք հասկանում են, որովհետև վարչապետն է ելույթ ունենում, այնուհետև նախագահն է երկու անգամ ելույթ ունենում գների հետ կապված, բայց հետո՞... Ծաղրի նման այդ ելույթներից հետո գներն էլի սկսում են բարձրանալ։

Դ. Ի.–Ուրեմն, այդ դեպքում ավելի վատ։ Եթե հասկանալով են դա անում, է՛լ ավելի վատ։ Այսինքն՝ եթե նրանք չեն հասկանում, թե ինչով է այդ վտանգը հղի, ու շարունակում են նման քաղաքականություն վարել, ասես՝ հա՛, ապուշ է, չի հասկանում։ Բայց եթե նրանք հասկանում են վիճակի ծանրությունը ու այն հասկանալով՝ շարունակում են այս քաղաքականությունը, ուրեմն դա առհասարակ հակապետական քաղաքականություն է։

Զրույցը Վախթանգ Մարգարյանը