Ձմռան վերջին օրերից   Հայաստանում ներքաղաքական զարգացումների տրամանաբանությունը ենթարկվեց  էական  փոփոխությունների:  Ստեղծված իրավիճակի հիմնական առանձնահատկությունն այն է, որ գործընթացները դադարում են վերահսկելի լինել, դրանք դառնում են քաոսային:

Տեղի ունեցան  երեք իրադարձություններ, որոնք պայմանավորեցին ներհայաստանյան նոր իրականությունը. կոալիցիոն նոր հուշագիր, վարչապետի երկարաշունչ ելույթ, ՀԱԿ-ի մարտիմեկյան հանրահավաք:

Քաոսայնության տարածման արագությունը ապացուցում է, որ այս երեք իրադարձությունները մեկը մյուսի վրա ունեն ուղղակի ազդեցություն և պայմանավորում են մեկը մյուսին: Հակառակ դեպքում նվազագույնը 6-7 ամիս դեռ պիտի պահպանվեր քաղաքական ճահճացման և տնտեսական կոլապսի այսօրվա միտումը: Ամեն ինչ հենց այդպես էլ կլիներ, եթե չլինեին նշած երեք իրադարձությունները: Բայց քանի որ դրանք կատարվեցին,  ժամանակը սկսեց աշխատել շատ ավելի արագ:

Վարչապետի ելույթը կարող էր և չլինել: Բայց եղավ ու այն, ինչը նախկինում հասու էր միայն բիզնես հանրությանը, պարզ դարձավ նաև ողջ հասարակությանը: Ընդամենը մեկ օր և մեկ հեռուստաելույթ ու բոլորը հասկացան, որ ՀՀԿ-ն  ներկայացնող, նախագահ Ս. Սարգսյանի անվերապահ աջակցությունը վայելող վարչապետը քանդում է երկիրը: Կարելի էր բազմաթիվ այլ գնահատականներ ցիտել, բայց «քանդում է երկիրը» բառակապակցությունն ամենատարածվածն է  ու ամենամտահոգիչը:

Իր ինքնամերկացնող ելույթով վարչապետը էականորեն ազդեց թե՛ իշխանության, թե՛ ընդդիմության ծրագրերի վրա: Ս. Սարգսյանը այս ելույթով դրվել է խիստ ծանր ընտրության առաջ` ընդունել, որ իր պաշտոնավարման երեք տարիները տապալված են ու պաշտոնանկ անել վարչապետին կամ շարունակել ատամներով պահել նրան, բայց արդեն իմանալով, որ բոլորը հասկացել են` «նա քանդում է երկիրը»: Ս. Սարգսյանի համար սա իսկական ֆորսմաժոր է, և նա ամենևին չէր պլանավորել այս նոր իրականությունը:

Ստեղծված իրականությունը չէր պլանավորել նաև Լ. Տեր-Պետրոսյանը: Վարչապետի ելույթից հետո նրա հանրահավաքի մասնակիցների թիվը կրկնապատկվեց: Հաջորդ հանրահավաքինը հավանորեն կեռապատկվի: Տասնյակ հազարավոր մարդիկ,   ոչ թե բամբասանքներով, ոչ թե չճշտված  լուրերով, այլ վերահսկվող հեռուստաեթերից իմացան, ով է իրենց վարչապետը: Իմացան առաջին աղբյուրից, սարսափեցին, ինչպես ցանկացած բանական մարդ ու գնացին ՀԱԿ-ի հանրահավաքին:

Հիմա,  երեք տարի շարժումը «քնացնող»  Լ. Տեր-Պետրոսյանը հայտնվել է ծանր երկընտրանքի առջև. փորձել հանդարտացնել մարդկանց, ինչն արդեն  շատ ու շատ դժվարացել է, կամ ուղղորդել  հեղափոխական տրամադրությունները, ինչը բնականաբար ենթադրում է այլ իրավիճակ:

«Պատմական իրադարձությունների» սկիզբն, անշուշտ, դրեց  կոալիցիոն նոր հուշագրի  ստորագրումը: Ինչ էր հաշվարկել իշխանությունը, ինչ օգուտ էր պլանավորել ստանալ դրանից,  դժվար է ասել: Բայց որ եղավ ճիշտ հակառակը` միանշանակ է: Գուցե որոշել էին թուլացնել ԲՀԿ-ն: Չի բացառվում: Բայց վերջին շաբաթները  ցույց են տալիս, որ անկախ քաղաքագիտական վերլուծություններից, Գ. Ծառուկյանի վարկանիշը ոչ միայն չի ընկնում, այլև նոր իրականության ֆոնին բարձրանում է:

ԲՀԿ-ին չգիտես ինչպես, այնհուհանդերձ հաջողվեց, հանրությանը հասկացնել, որ ստորագրվածը թուղթ է «ոչ մի բանի մասին»:  Ստորագրելով սա, ԲՀԿ-ն շահեց ժամանակ, և չգնաց ավելորդ առճակատման ինքնաքայքայվող իշխանության հետ: Քանի որ ներհայաստանյան քաղաքական զարգացումները արդեն կրում են ոչ թե ծրագրավորված, այլ քաոտիկ բնույթ,   Գ. Ծառուկյանի «Ես երբեք չեմ անի մի բան, որից կամաչեմ» հայտնի ձևակերպումը շարունակում է մնալ օրակարգային ու դիվիդենտներ բերել նրա հեղինակին:

«Հուշագրային» աբսուրդը  հասավ այն աստիճանի, որ Շարմազանովը ստիպված եղավ հնչեցնել իր  տերերի մտավախությունը. «ոչինչ  հավերժ չէ և հուշագիրը չունի իրավական ուժ»: Հարց է առաջանում, որ եթե այդպես է, ապա ի՞նչ իմաստ ուներ այս ամբողջ թատրոնը: Ինչու՞ հուշագրի ստորագրմամբ մատնեցիք   իշխանության մտահոգություններն ու անվստահությունը, ինչու՞ դրանով նոր զանգվածների կոնսոլիդացրեցիք ՀԱԿ-ի շուրջ ու նոր էներգիա ներարկեցիք նրանց շարժման մեջ:

Ակնհայտ ձևական թղթերը նույնպես կարող են կատալիզատորի դեր խաղալ, այնպես ինչպես «ձևական» վարչապետական ելույթները, կամ «ձևական» դժգոհությունները, որոնք մի օրում եռապատկվում են: Հասկանալի է, որ մի օր թղթերը պատռվելու են, իսկ վարչապետները՝ փոխվելու, բայց  տակը մնալու է խեղդված տնտեսությամբ պետությունն ու չքավորության հասած ժողովուրդը:

Արման Սահակյան