Հայաստանի Սահմանադրական դատարանի աշխատակարգային որոշումը կարող է հետաքրքիր եւ բեկումնային նշանակություն ունենալ ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին «Մարտի 1»-ի քրեական գործով առաջադրված մեղադրանքի հետագա ճակատագրի հարցում։ Սահմանադրագետ Արամ Վարդեւանյանի կարծիքով՝ բոլոր այն դատարանները, որոնք գտնում են, որ անձեռնմխելիության հարցին վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշման լույսի ներքո կարող են վերջնական գնահատական տալ ուղղակիորեն խախտելու են ՀՀ Սահմանադրության իրավական պետության սկզբունքը։ ՍԴ աշխատակարգային որոշման մասին «Փաստինֆո»-ի հարցերին է պատասխանել Սահմանադրական դատարանում Ռոբերտ Քոչարյանի ներկայացուցիչ, սահմանադրագետ Արամ Վարդևանյանը։

- Պարո՛ն Վարդեւանյան, մեկնաբանելով ՍԴ-ի աշխատակարգային որոշումը՝ Ռոբերտ Քոչարյանի պաշտպանական խմբի դիմումը որոշումը վարույթ չընդունելու մասին՝ նշել եք, որ ՍԴ-ն այդպիսով փաստել է, որ միայն Սահմանադրական դատարանը կարող է վերջնական լուծում տալ սահմանադրական նորմերի մեկնաբանման և կիրառման հարցերին։ Նախ խնդրում եմ պարզաբանեք, թե ՍԴ աշխատակարգային որոշումը իրավակիրառ պրակտիկայում ինչ ազդեցություն եւ նշանակություն ունի։

- Նախ ուզում եմ նշել, որ Սահմանադրական դատարանի կողմից ընդունվում են մի քանի տեսակի որոշումներ։ Անհատական գանգատների, ինչպես Հանրապետության երկրորդ նախագահի դեպքում էլ, նախ դիմումը քննարկվում է դատական կազմի կողմից, որը բաղկացած է երեք դատավորներից։ Դատական կազմի որոշումը ընդունվում է միայն կոնսենսուսով, այսինքն բոլորը պետք է միաձայն կողմ կամ դեմ լինեն դիմումի վարույթ ընդունելու հարցին։ Եթե կոնսեսուսը բացակայում է հարցը տեղափոխվում է աշխատակարգային որոշմամբ ընդունվելու տիրույթ։ Աշխատակարգային որոշումները ընդունվում են Սահմանադրական դատարանի ամբողջ կազմով և դրանով է պայմանավորված նման որոշմումների իրավական ազդեցության բարձր մակարդակը։ Ավելին Սահմանադրական դատարանը աշխատակարգային որոշմամբ հաստատում է Սահմանադրական դատարանի կոնանադրությունը, աշխատակարգը և բազմիցս իր որոշումներում հղում է տվել իր աշխատակարգային որոշումներում արտահայտած իրավական դիրքորոշումներին։ Ինչպես նկատեցիք, տվյալ դեպքում որոշումը ընդունվել է Սահմանադրական դատարանի ամբողջ կազմով։ Սահմանադրական դատարանի ամբողջ կազմով ընդունվող իրավական դիրքորոշումները պարտադիր կատարման ենթակա են և հենց դրանում է կայանում տարբերությունը։ Գործնականում այն կարող է հանդիսանալ նաև իրավունքի աղբյուր՝ այսինքն իրավակիրառ պրակտիկայում պարտավոր են հաշվի առնել այդ դիրքորոշումը, ընդհուպ մինչև որպես նոր հանգամանքի։

- Հարցազրույցներից մեկում ասել եք, որ նշված որոշմամբ ՍԴ-ն փաստել է, որ միայն Սահմանադրական դատարանը կարող է վերջնական լուծում տալ սահմանադրական նորմերի մեկնաբանման և կիրառման հարցերին։ Այսօր փաստացի ունենք մի իրավիճակ, երբ նախագահի ինստիտուտի սահմանադրական անձեռնմխելիության վերաբերյալ դատական իշխանության ներկայացուցիչները ունեն տարբեր մոտեցումներ եւ յուրովի են մեկնաբանում Սահմանադրությունը՝ ձեռնպահ մնալով իրենց նախաձեռնությամբ ՍԴ դիմելուց։ Աշխատակարգային այս որոշումը ինչ ազդեցություն կունենա։ Կամ ընդհանրապես՝ կունենա, թե ոչ։

- Աշխատակարգային որոշումը, եթե գործնականում ազդեցություն չունենա, նման իրավիճակը ինքնին կհանդիսանա իրավական պետության սկզբունքի խախտում, քանի որ նման պայմաններում խախտվելու է Սահմանադրական դատարանի իրավական դիրքորոշումը։ Իրավացի եք, սահմանադրական նորմերի վերաբերյալ առկա են տարբեր մոտեցումներ իրավակիրառ պրակտիկայում և ինձ համար առավել անհանգստացնող էր այն, որ շրջանառության մեջ էր դրվել այն մոտեցումը, որ իբրև վճռաբեկ դատարանը արդեն վերջնական լուծում է տվել սահմանադրական նորմերի մեկնաբանման վերաբերյալ։ Սահմանադրական դատարանը իր հունվարի 25-ի որոշմամբ ուղղակիորեն արձանագրեց, որ վճռաբեկ դատարանի դիրքորոշումը բնավ վերջնական չէ և չի կարող հանդիսանալ վերջնական։ Կարծում եմ սա բավականին լուրջ ազդակ պետք է հանդիսանա իրավակիրառ պրակտիկայի ճիշտ և սահմանադրական պահանջներին համապատասխան զարգացման համար։

- Դուք նշել եք, որ ըստ աշխատակարգային որոշմամբ ՍԴ-ն արձանագրել է, որ եթե դատարանները, առավել ևս Վճռաբեկ դատարանը նկատում են, որ նորմի կիրառությունը առաջացնում են սահմանադրականության խնդիր, պարտավոր են դիմել ՍԴ։ Վճռաբեկ դատարանում Ռոբերտ Քոչարյանի խափանման միջոցի վերաբերյալ բողոքների քննարկման ժամանակ միայն դատավոր Սերժիկ Ավետիսյանն էր հատուկ կարծիք ներկայացրել՝ կարեւորելով երկրորդ նախագահի անձեռնմխելության սահմանադրականության հարցի պարզաբանման համար ՍԴ դիմելը։ Իսկ ՎԴ-ն փաստացի գտել էր, որ Սահմանադրականության հետ կապված խնդիր չկա եւ որոշում կայացրել։ Արդյոք ՍԴ-ի այս որոշումից հետո պաշտպանական խումբը եւս մեկ անգամ կբարձրացնի դատական համակարգի առաջ այդ հարցը եւ կմիջնորդի, որպեսզի դատարանը դիմի ՍԴ։

- Հարցին կարելի է մոտենալ հետևյալ տեսանկյունից՝ այլևս դատարաններին չափազանց դժվար է լինելու առանց հստակ պատճառաբանության Սահմանադրական դատարան դիմելուց խուսափելը, առավելևս, երբ խոսքը չի վերաբերում անմիջականորեն գործող սահմանադրական նորմերի հարցերին։ 2015 թվականի սահմանադրական բարեփոխումների արդյունքում անմիջականորեն գործում են միայն Սահմանադրության 2-րդ գխլի նորմերը այնսինքն մարդու իրավունքները և ազատությունները։ Սահմանադրական դատարանի այս որոշումը չափազանց կարևոր է նաև հենց այս տեսանկյունից։ Արդյոք դատարաններին նման միջնորդություն կներկայացվի թե ոչ, քննարկման հարց է։ Ուղղակի մեկ չափազանց կարևոր շեշտադրում եմ ուզում կատարել՝ բոլոր այն դատարանները, որոնք գտնում են, որ անձեռնմխելիության հարցին վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշման լույսի ներքո կարող են վերջնական գնահատական տալ ուղղակիորեն խախտելու են ՀՀ Սահմանադրության իրավական պետության սկզբունքը, որից բխում է, որ սահմանադրական դատարանի իրավական դիրքորոշումները պարտադիր կատարման ենթակա են։ Իսկ Սահմանադրական դատարանը տառացի ու ուղղակիորեն արձանագրեց, որ սահմանադրական նորմերի վերաբերյալ վերջնական լուծում տալու լիազորությունը բացառությամբ վերապահված է իրենց։ Հետևաբար խնդրին այսուհետ հենց նշվածի լույսի ներքո իրավակիրառողները պետք է մոտենան։

Աղբյուր` Փաստինֆո