Հայաստանյան միակ տնտեսվարող սուբյեկտը, որի բաժնետոմսերը վաճառվում են Տորոնտոյի ֆոնդային բորսայում, հայտնվել է փակուղու առջև: Խոսքը «Լիդիան Արմենիա» հանքարդյունաբերական ընկերության մասին է:

Ինչպես հայտնի է, մոտ երկու ամիս է՝ դեպի հանք տանող ճանապարհները փակել են հանքի շահագործման դեմ պայքարողները:

Ամուլսարի հանքի շահագործման դեմ հարյուր հազարավոր դոլարներ են ծախսվել: Եվ դա այն դեպքում, երբ բազմաթիվ այլ հանքեր կան, որոնք շահագործվում են պահանջվող ստանդարտների ամենակոպիտ խախտումներով, և որոնք գործում են գրեթե 100-տոկոսանոց ստվերային դաշտում, սակայն նրանց դեմ որևէ արշավ չկա:

Թեմայի հետ կապված հարցեր շատ կան, բայց պատասխաններն են քիչ:

«Ոդիսականը»

Ամուլսարի հետ կապված կա երեք կողմ: Կան դեմ արտահայտվողներ, կան կողմ արտահայտվողներ և կա կառավարություն, որը պետք է խնդրին լուծում տա: Հանրությունը տվյալ պարագայում դիտորդի դերում է հայտնվել: Հանրությանը քարոզչական գրոհի են ենթարկել երկու կողմից և այդ աղմուկի մեջ կորել է իրականն ու օբյեկտիվը: Մարդիկ, որպես կանոն, բացասական լուրերն ավելի հեշտ են ընկալում ու մարսում: Ամուլսարի մասով հենց այդ բացասականի վրա է դրված շեշտը, ճիշտ այնպես, ինչպես «Նաիրիտը» և ատոմակայանը փակելու պահանջի փուլում գործում էին Խաչիկ Ստամբուլցյանը և մյուս «էկոլոգիստները»:

Պարզ է, որ Ամուլսարի շահագործման դեմ պայքարողների ճնշող մեծամասնությունն անկեղծ է իր մղումներում: Պարզ է նաև, որ եթե մասնագիտական ապացույցներ ներկայացվեն, որ հանքի շահագործումը վնասելու է Ջերմուկին, տարածքի ջրային ռեսուրսներին ու Սևանա լճին, ապա հանքի շահագործումը պետք է թույլ չտալ: Բայց եթե պարզվի, որ մտահոգություններն անհիմն են, ապա հանքի շահագործում թույլ չտալը կլինի ապօրինություն և կհարվածի Հայաստանի տնտեսությանը, բիզնես դաշտին ու ներդրումային միջավայրին:

Որո՞նք պետք է լինեն կառավարության անելիքները

Այժմ կառավարությունը խումբ է ստեղծել՝ հետագայում որոշում կայացնելու համար՝ արդյոք թույլ տա՞լ ընկերությանը Ամուլսարի ոսկու հանքի շահագործում իրականացնել, թե՞ ոչ: Խումբը պետք է պարզի, թե արդյոք բնապահպանական տեսանկյունից կա՞ն ռիսկեր, թե՞ ոչ:

Մեր կարծիքով, կառավարությունը բնապահպանական խնդիրներից զատ պետք է պարզի նաև Ամուլսարի «ոդիսականի» բոլոր ստորջրյա խութերը (մերձամուլսարյան կոռուպցիոն երևույթները) և ընդհանրապես հանքարդյունաբերության ոլորտում տիրող իրավիճակը:

Հանքարդյունաբերությունը մեզ մոտ տնտեսության ամենաստվերային ճյուղերից է, սակայն ուշագրավ է, որ պայքարում են միայն Ամուլսարի հանքի դեմ և դա այն դեպքում, որ «Լիդիան Արմենիա»-ն ոչ միայն ՀՀ հանքարդյունաբերության, այլ ընդհանրապես տնտեսական ամբողջ դաշտի ամենաթափանցիկ տնտեսվարողներից է և գործում է բացառապես միջազգային ստանդարտներով, այլապես չէր կարող միջազգային բորսայական սակարկության հանել իր բաժնետոմսերը և չէր կարող ունենալ այնպիսի ինստիտուցիոնալ բաժնետերեր, ինչպիսիք են IFC-ն (միջազգային ֆինանսական կորպորացիան) ու EBRD-ն (Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը):

Ուշագրավ է նաև այն, որ Ամուլսարի հանքի դեմ պայքարը սկսվել է Սերժ Սարգսյանի նախագահության շրջանում («Լիդիան Արմենիա»-ն ստեղծվել է Սերժ Սարգսյանի նախագահությունից առաջ՝ 2005-ին ու կարողացել է սեփական ճանապարհը հարթել ոչ թե նախորդ իշխանության շնորհիվ, այլ ի հեճուկս Սերժ Սարգսյանի ներդրած ջանքերի): Պայքարի ուժգնությունն էլ ուղիղ համեմատական կապի մեջ է եղել ներքաղաքական գործընթացների հետ: Երբ Սերժ Սարգսյանի դիրքերը քաղաքական դաշտում թուլացել են՝ «Լիդիան Արմենիայի» և ընդհանրապես բիզնես դաշտի դեմ պայքարը «Մեկ օլիգարխի տնտեսության» կառուցման ծրագրի շրջանակներում թուլացել է: Հենց Սարգսյանի ոտքերը պնդացել են՝ սեփականության վերաբաշխմանը կամ փայ խլելուն միտված գործողությունները ուժգնացել են:

Շատերի մոտ կարող է հարց առաջանալ, թե ինչո՞ւ է հատկապես Ամուլսարի դեմ կենտրոնացվել բնապահպանների բողոքը: Մեր կարծիքով, այդ հարցի պատասխանը ոչ այնքան բնապահպանական, որքան քաղաքական, իրավական ու հայաստանյան տնտեսական կյանքի առանձնահատկությունների մեջ պետք է փնտրել: Թափանցիկություն պետք է լինի բարիկադի երկու կողմի դեպքում: Ահա այս առումով է, որ կառավարությունն իր հակակոռուպցիոն պայքարի շրջանակներում պետք է մի շարք հարցեր պարզի ու ներկայացնի հանրությանը: Ի վերջո, դա հանքի շահագործման դեմ անկեղծ պայքարի ելածներին էլ պետք է հետաքրքրի:

Մասնավորապես՝

1.Պետք է պարզել, թե ինչո՞ւ է կոնկրետ լրատվամիջոց (Պարադիպլոմասի) ստանձնել «Լիդիան Արմենիայի» դեմ պայքարի ինֆորմացիոն հովանավորի, ավելին՝ շարժիչ ուժի դերը: Արդյոք այդ լրատվամիջոցը կապ ունի՞ Քաջարանի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի հետ: Ովքե՞ր են պղնձամոլիբդենայինի փայատերերը: Կապ ունի՞ այդ լրատվամիջոցը Սերժ Սարգսյանի ու նրա անմիջական շրջապատի հետ: Ինչու՞ են այս հարցում հատկապես ակտիվ Սերժ Սարգսյանին ուղղակի կամ անուղղակի ձևով պատկանող մյուս լրատվամիջոցները:

2.Ովքե՞ր են շահագրգռված Ամուլսարի հանքի դեմ ապատեղեկատվության տարածմամբ, ի՞նչ միջոցներով են նրանք գործում:

3.Որտեղի՞ց ստացված միջոցներով է մինչ այդ անհայտ սփյուռքահայ բարերար ներկայացող Բրոնոզյանը հսկայական գումարներ ծախսել Ամուլսարի դեմ հրապարակումների վրա: Մեր իրավապահ մարմինների համար դժվար չէ պարզել, թե արդյոք այդ գումարները հայաստանյա՞ն ծագում ունեն, թե՞ ոչ:

Այս և նմանատիպ այլ հարցերի պարզումը անհրաժեշտ է ոչ միայն հարությանը, այլ նաև Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությանը, որպեսզի հնարավորինս անկողմնակալ ու կոմպետենտ որոշում կայացվի: Ու որքան շուտ դա արվի, այնքան դրանից կշահի մեր տնտեսությունը:

Հայկ Ուսունց