«Փաստ» օրաթերթի հարցազրույցը քաղաքագետ Երվանդ Բոզոյանի հետ․

–Պարո՛ն Բոզոյան, ավարտվեցին մեր երկրի հիմնական ընտրությունները՝ և՛ խորհրդարանի, և՛ Երևանի ավագանու: Մենք ինչպիսի՞ Հայաստանում ենք ապրելու արդեն:

–Հարկավոր է ավելի խորքային վերլուծություն անել, որպեսզի այդ հարցի պատասխանն իմանանք: Բայց և ունենք հետևյալ փաստը` այսօր Հայաստանում քաղաքական վերնախավ, հատկապես ընդդիմադիր վերնախավ, որպես այդպիսին, այլևս գոյություն չունի: Այդ վերնախավը այս ընտրությունների ժամանակ հիմնականում պայքարում էր ոչ թե իշխանության, այլ միմյանց դեմ: Արդյունքում արձանագրեց անփառունակ ավարտ:

Եվ կարելի է ասել, որ այսօր հասարակության մեջ ոչ միայն վստահություն չկա իշխանության, այլ նաև չկա, այսպես կոչված, ընդդիմադիր վերնախավի նկատմամբ: Այս մարդիկ այլևս բարոյական իրավունք չունեն հայտ ներկայացնելու և Հայաստանի ապագայի ու նրա հիմնախնդիրների մասին խոսելու:

–Ուժերի այս դասավորվածության մեջ ժողովուրդը որտե՞ղ է գտնվում, նրան ի՞նչ տեղ հատկացնենք:

–Քաղաքագիտության մեջ ժողովրդին մեղադրելը նույնն է, թե լինել անմեղսունակ: Որովհետև բնակչությունը դառնում է ազգ, եթե նրան ուղղորդում են քաղաքական վերնախավը և սեփական երկրի մտավորականությունը: Այդպես է եղել մշտապես, բոլոր ժամանակներում: Ըստ էության, Խորհրդային Հայաստանում ժողովրդին ուղղորդում էր այն ժամանակվա հայ մտավորականությունը: 1988–ի շարժման ժամանակ` արդեն ձևավորված նոր մտավորականությունն ու քաղաքական վերնախավը:

Իսկ այսօր, երբ ժողովուրդը լյունպենացված վիճակի մեջ է, նրան մեղադրելը կատարյալ անբարոյականություն է: Հասարակ մարդն ուղղորդվող երևույթ է ընդհանրապես ողջ աշխարհում: Այսպես է և՛ Միացյալ Նահանգներում, և՛ Ֆրանսիայում, և՛ Ռուսաստանում, և՛ ամենուր:

Եվ երբ մեր երկրի քաղաքական վերնախավը կատարյալ սնանկ դուրս եկավ և արդեն իր մեղքերը փորձում է գցել ժողովրդի վրա, մի բան է ցույց տալիս, թե ինչպիսի ողբերգական վիճակի մեջ է այսօր գտնվում մեր երկիրը:

–Ձեր առաջին ասածից կարո՞ղ ենք եզրակացնել, որ, բոլոր հանգամանքներով հանդերձ, ներկա իշխանությունը լեգիտիմ է: Հասարակության աչքում էլ է այն լեգիտիմ:

–Հայաստանում այսօր առաջացել է վակուումային իրավիճակ: Որտեղ փոփոխությունները եթե լինեն էլ, կարող են լինել միայն իշխանության կողմից: Իսկ կլինի՞ այդ փոփոխությունը, թե ոչ, ես դժվարանում եմ ասել:

–Կարո՞ղ ենք ասել` մեր երկրում ընդդիմությունը, որպես քաղաքական վերնախավի բաղկացուցիչ, վերացավ, որովհետև իշխանությունը երկիրը տարավ ավտորիտար ճանապարհով:

–Ո՛չ: Ամբողջ աշխարհում էլ իշխող ուժերը փորձում են ձևավորել ուժեղ, եթե հնարավոր է, անգամ ավտորիտար իշխանություն: Ցանկացած իշխանություն ցանկանում է ամրապնդել ինքն իրեն` թուլացնելով ընդդիմությանը: Իսկ քաղաքական ընդդիմադիր վերնախավն այն բանի համար է, որպեսզի ձևավորի խնդիրներ ու փորձի կանխել իշխանության այդ ընթացքը:

Եվ այն ընդդիմությունը, որը զբաղված է ամեն ինչով, բացի տվյալ խնդրով, իրավունք չունի խոսել Հայաստանի ապագայի մասին: Սա միանշանակ է: Այնպես որ, մեղադրել իշխանությանն ավտորիտարիզմի մեջ նույնն է, թե մեղադրել մարդուն, ով շարժվում է իր շահերի համաձայն:

–Այս իրավիճակից ինչպե՞ս կարող ենք դուս գալ. ելքը ո՞րն է: Կամ որ նույնն է` ինչպե՞ս կարելի է ժողովրդին կենսունակության լիցքեր հաղորդել, ակտիվացնել հասարակությանը:

–Ժողովրդի մի մասն ինտուիտիվ հասկանում է, որ ինքը չունի քաղաքական վերնախավ: Եվ կամաց–կամաց թողնում է սեփական երկիրն ու գնում է ձուլվելու այլ երկրների մեջ, որովհետև այդ երկրներում կան կայուն վերնախավեր, քաղաքական–պետական համակարգեր, որոնց պայմաններում կարող են նորմալ ապրել:

Իսկ այն մասը, որը դեռևս չի կարողացել գնալ Հայաստանից, սպասողական վիճակի մեջ է, փորձում է հասկանալ, թե ինչ է իրեն սպասվում:

Ըստ էության, ելքը հետևյալն է` կա՛մ իշխանության մեջ կհայտնվեն մարդիկ, ովքեր կփորձեն փոփոխությունների ծրագիր առաջարկել և Հայաստանը տանել ռեալ փոփոխությունների ուղով, կա՛մ դա տեղի չի ունենա, և մեր երկիրը կդոփի տեղում: Եվ արդեն նոր ահաբեկիչներ հանդես կգան ու կփորձեն ժողովրդի անունից իրենց քայլերն անել: Բայց ընդունենք, որ մարդկության պատմության մեջ լուսավոր ահաբեկիչներ շատ չեն եղել: Հիմնականում ահաբեկչությունը բացասական դեր է կատարում:

Մյուս տարբերակն էլ այն է, որ եթե իշխանությունը փոփոխություններ չառաջարկի, ապա այդ փոփոխությունը մեզ կպարտադրի հարևան Ադրբեջանը` իր նոր ռազմական գործողություններով: Եվ Հայաստանն ու Արցախը կունենան լրջագույն կորուստներ: Եվ այս ամենի հետևանքով կառաջանա նոր իրավիճակ: Ահա այս երեք տարբերակներն են, որ սպասում են հայ ժողովրդին:

Շարունակությունը` «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում։